Jodendom: Wat is de Midrasj – onderzoek, uitlegging?

Het Hebreeuwse woord Midrasj (Midrash) betekent 'onderzoek' of 'uitlegging'. Het maakt een belangrijk onderdeel van de Rabbijnse literatuur. Het betreft een interpretatie van de Joodse Bijbel, Misjna en Talmoed. De Midrasj heeft als doel de verborgen betekenis van de letterlijke Bijbeltekst te doorgronden. De Midrasj bestaat uit een enorme hoeveelheid zedenkundige verhandelingen (Aĝada), legenden en parabels. Ze vormen veelal een soort populaire homiletica. Ze worden ook vaak gebruikt als korte schets voor een preek. Daarnaast komen er in de Midrasj ook juridische gedeelten voor die nauw samenhangen met juridische problemen die in de Talmoed worden besproken.

• De naam Midrasj
• Wanneer is de Midrasj ontstaan?
• Hoe is de Midrasj ontstaan?
• Belang van de Midrasj
• Aĝada
• De belangrijkste Midrasj-verzamelingen
• Uitgebreide informatie over de Midrasj
• Een video-uitleg over de Midrasj door Chabad Rabbijn Mendel Kaplan
• Verhalen uit de Midrasj
• Alle teksten uit de Midrasj in het Engels en Hebreeuws
• Uitspraken uit de Midrasj

De naam Midrasj

Midrasj is afgeleid van het Hebreeuwse werkwoord darasj. Dat werkwoord kent verschillende betekenissen. In het geval van de Midrasj betekent darasj: onderzoeken, uitleggen, verklaren. In de Midrasj worden passages uit de Tenach, Misjna en de Talmoed uitgelegd en verklaard.

Wanneer is de Midrasj ontstaan?

De Midrasj is een veelomvattend methode die zich eeuwenlang heeft ontwikkeld. Het begon al mondeling voordat de Tenach (de Joodse Bijbel) werd gekanonizeerd. De jongste schriftelijke gedeelten van de Midrasj dateren van de 10de en 11de eeuw van de gewone jaartelling.

Hoe is de Midrasj ontstaan?

De Joodse teksten kunnen op twee wijzen benaderd worden: via de pesjat (de eenvoudige verklaring) en via de derasj (de zoekende methode). Via de laatste methode is de Midrasj ontstaan. De Midrasj is vooral een belangrijke component van de Talmoedstudie geworden.

Belang van de Midrasj

Door de Ballingschap in Babylonië raakte de Tora op de achtergrond. Toen de Joden naar Palestina terugkeerden zorgden Ezra en Nehemia ervoor dat Torastudie en naleving van de Joodse wetten weer enorm belangrijk werden. In het jaar 70 van de gewone jaartelling werd de Tempel verwoest door de Romeinen. De Joden hadden nu alleen nog de Tora over (de Misjna en Talmoed kwamen pas veel later). De Tora moest toegepast worden aan veranderende levensomstandigheden. De bestaande wetten moesten uitgelegd worden aan die veranderingen. Zo ontwikkelde de Midrasj, die al eerder mondeling was ontstaan, zich verder onder de rabbijnen die hiermee schriftelijk uitleg gaven over de Tora. De Midrasj Halacha was de wet die hieruit voortvloeide en die tenslotte in de Misjna terechtkwam. Vanaf die tijd verstond men onder Midrasj alleen nog Aĝada.

Aĝada

De Midrasj is gebaseerd op de Aĝada die de godsdienstzin van het Joodse volk weerspiegelt. Rabbijnen proberen door middel van de Aĝada de (Joodse) lezers te doordringen van de zedenkundige opvattingen. Deze opvattingen zijn anders dan de Halacha waarbij het meer gaat over juridische discussies en uitspraken. De Aĝadische literatuur gaat over zeden en filosofische gedachten alsook over folkloristische gebruiken. De verhalen zijn aantrekkelijk geschreven en treffen de ziel van het Joodse volk door geestelijke troost en zedelijke kracht te bieden. De literatuur laat ook de schoonheid van het Jodendom zien. De Aĝada komt veel in de Talmoed voor maar vindt haar bekroning in de Midrasj.

Eigenlijk wordt nog een onderscheid gemaakt tussen dé Midrasj die betrekking heeft op de Tenachboeken en dé Aĝada die meer gaat over sprookjes, legenden, volksverhalen.

De belangrijkste Midrasj-verzamelingen

De volgende Midrasj-verzamelingen worden als de belangrijkste beschouwd:

• Midrasj Rabba, op de gehele Pentateuch (de vijf boeken van de Tora) en op de vijf Megilloth (Rollen); Er wordt dan gesproken over: Beresjiet Rabba, Sjemot Rabba, Wajikra Rabba, Bamidbar Rabba, Dewariem Rabba, Roet Rabba, Esther Rabba, Sjier hasjieriem Rabba, Kohelet Rabba, Eecha Rabba
• Mechilta op Exodus
• Sifra op Leviticus
• Sifree op Numeri
• Mechilta op Deuteronomium
• Pesikta op Haftara van de feestdagen en andere bijzondere dagen
• Tanchoema op de hele Pentateuch (de vijf boeken van de Tora)

Uitgebreide informatie over de Midrasj

Een video-uitleg over de Midrasj door Chabad Rabbijn Mendel Kaplan

Omdat er veel misverstanden bestaan over wat de Midrasj precies inhoudt, legt Chabad Rabbijn Mendel Kaplan in een video in het Engels uit hoe de Midrasj-verhalen geïnterpreteerd moeten worden: What Is Midrash?

Verhalen uit de Midrasj

In de Midrasj staan talloze verhalen. Enkele van deze verhalen staan op de website van Chabad in het Engels: Stories from the Midrash.

Alle teksten uit de Midrasj in het Engels en Hebreeuws

Op de Joodse website Sefira staan alle teksten uit de Midrasj in Engels/Hebreeuws.

Uitspraken uit de Midrasj

• Midrasj Pirkei d'Rabbi Eliezer, hfdst. 12

Zodra de aarde G-d hoorde zeggen: "Het is niet goed dat de man alleen is; Ik zal een hulp voor hem maken tegenover hem" (Genesis 2:18), begon ze te beven en te schreeuwen. Ze zei voor haar schepper: 'Meester van alle werelden, ik heb niet de macht om alle mensenkinderen te voeden!' Zei G-d tegen haar, 'Jij en ik zullen ze voeden' en ze verdeelden het tussen hen.

• Midrasj Rabba, Bamidbar 21

Net zoals de gezichten van mensen allemaal verschillend zijn, zo is ook hun geest verschillend

• Midrasj Rabba, Exodus 15

Met het geven van de Thora op de berg Sinaï, waren we verloofd met G-d als Zijn bruid; de toekomstige verlossing wordt onze bruiloft

• Midrasj-parabel over hoe Jacob naar Egypte werd gebracht

Een koe hield haar nek van het juk af. Wat deden ze? Ze pakten haar kalf van achter haar en trokken hem naar de plek waar ze wilden dat ze ploegde, en het kalf blaatte. Toen de koe haar kalf hoorde blaten, ging ze ondanks zichzelf heen vanwege haar kind.

• Midrasj Rabba

Er was eens iemand die van de ene plaats naar de andere reisde en hij zag een paleis in vlammen opgaan. Hij zei: "Kan het zijn dat er geen meester is in dit paleis?" Dus de eigenaar van het paleis keek naar hem uit en zei tegen hem: "Ik ben de meester van het paleis." Op dezelfde manier, omdat Abraham rondging en zei: "Kan het zijn dat de wereld geen meester heeft?" G-d keek naar buiten en zei: "Ik ben de eigenaar, de meester van de wereld"

• Midrasj HaGadol

De materialen die voor de Mishkan worden geschonken, komen overeen met de componenten van de mens. "Goud" is de ziel; "zilver", het lichaam; "koper", de stem; "blauw", de aderen; "paars", het vlees; "rood", het bloed; "vlas", de darmen; "geitenhaar", het haar; "rood geverfde ramsvellen", de huid van het gezicht; "tachash skins", de hoofdhuid; "sittim-hout", de botten; "olie voor verlichting", de ogen; "kruiden voor de zalfolie en voor de zoete wierook," de neus, mond en gehemelte; "shoham-stenen en edelstenen om te zetten", de nieren en het hart.

• Midrasj Mechilta, Beshalach 17

De Thora kon alleen worden gegeven aan eters van manna

• Midrasj Tehillim

Kwaadaardige praat is als een pijl. Iemand die een zwaard uit de schede haalt, kan spijt krijgen van zijn intentie en het terug in de schede doen. Maar de pijl kan niet worden opgehaald

• Midrasj Torat Kohanim

In de dagen van Moshiach zal elke boomsoort eetbare vruchten voortbrengen.

• Midrasj Rabba

Eens werd een os naar het offer geleid, maar wilde niet wijken. Een arme man kwam langs met een bos andijvie in zijn hand. Hij stak het uit naar de os, die het at... en liet zich toen leiden tot een offer. In een droom werd aan de eigenaar van de os geopenbaard: "Het offer van de arme man ging voor het jouwe."

• Midrash Rabba, Bereishit 8:7

Met wie overlegde G-d (toen Hij zei: "Laat ons mensen maken")? Hij raadpleegde de zielen van de rechtvaardigen

• Midrasj Rabba

Zeven dingen zijn voor de mens verborgen: de dag van zijn dood, de dag van de verlossing, de absolute waarheid in een oordeel; ook weet geen man hoe hij in zijn levensonderhoud zal voorzien, wat er in het hart van zijn buurman leeft, wat een vrouw baart, en wanneer de goddeloze staat [Rome] zal vallen.

• Midrasj Rabba, Exodus 15

Met het geven van de Thora op de berg Sinaï, waren we verloofd met G-d als Zijn bruid; de toekomstige verlossing wordt onze bruiloft

• Midrasj Tanchuma

De Tafelen waren elk zes handbreedten lang en drie handbreedten breed. Mozes hield twee handbreedten vast, G-d had twee handbreedten, en daartussen was twee handbreedten ruimte. Mozes' handen hadden de overhand, en hij greep de Tafelen vast en brak ze... zoals geschreven staat (Deuteronomium 9:17): "En ik greep de twee tabletten vast"

• Midrasj Rabba

Door drie dingen werd de Thora gegeven: door vuur, water en woestijn

• Midrasj Tanchuma

Elke kwelling die de mens overkomt, heeft een vastgestelde tijd om te eindigen; zoals er geschreven staat (Job 28:3): "Hij stelt een einde aan de duisternis, en elke grens onderzoekt Hij."