Gebruiken rond sterven en dood: boeddhisme

Het boeddhisme is strikt genomen geen religie en de Boeddha was een leraar en geen godheid. Er zijn echter wel rituelen en gebruiken rond sterven en dood die ik hier bespreken wilt. Bewustzijn is belangrijk in het boeddhisme. Alles is vergankelijk, ziekte, ouderdom en dood horen daarom bij het leven. Het accepteren van lijden geeft de mogelijkheid om geestelijk te groeien.

Rond het afscheid

Bij het boeddhisme draait alles om bewustzijn. Een boeddhist wil het leven daarom het liefst bewust afsluiten. Hierdoor kan het voor komen dan een boeddhist liever het lijden bewust doorstaat en aanvaardt, dan dat hij of zij geestbenevelende middelen accepteert. Deze geesteshouding kan belangrijke consequenties hebben ten aanzien van pijnbestrijding, want het kan gebeuren dat een boeddhist er bewust voor kiest af te zien van pijnbestrijding.

Rituelen

In het boeddhisme zijn er een heleboel rituelen rond sterven en dood. Die rituelen zijn ontstaan in het land waar de specifieke boeddhistische stroming vandaan komt en kunnen daarom enorm van elkaar verschillen. Daarnaast hebben alle verschillende boeddhistische stromingen ook weer eigen rituelen en gebruiken.

Euthanasie en orgaandonatie

Euthanasie en orgaandonatie zijn geen taboes, boeddhisten zijn er echter ook niet enthousiast over. Volgens het boeddhisme zijn gehechtheid, haat en onwetendheid de oorzaken van het lijden. Deze drie oorzaken worden niet opgelost door euthanasie en orgaandonatie, dus deze middelen lossen het probleem van het lijden niet werkelijk op.

Gebed en meditatie

Meditatie is belangrijker dan gebed. Er zijn een heleboel soorten meditaties, o.a. de meditatie op liefdevolle warmte. Gebed is minder voor de hand liggend voor boeddhisten, omdat de Boeddha een mens was en geen godheid. Toch komt gebed voor, in de vorm van eerbewijzen. Dit kan samengaan met knielen en prostraties (buigen, knielen, languit op de grond gaan liggen en weer opstaan). Hierbij gaat het om eer te bewijzen aan de boeddha-natuur in jezelf.

Na de dood

Boeddhisten gaan uit van reïncarnatie: zolang je niet verlicht bent, word je opnieuw geboren. Deze wedergeboorte is een resultaat van verlangen naar zintuiglijke genietingen. Er is echter geen garantie dat je opnieuw als mens geboren zult worden. Een menselijk lichaam is moeilijk te verkrijgen en wordt verkregen als resultaat van ethisch gedrag. In wat voor soort lichaam je opnieuw geboren wordt, hangt af van je daden in dit leven en van je daden in vorige levens. Ben je verlicht, dan word je niet opnieuw geboren.

Tibetaans dodenboek

Sommige stromingen geloven dat de overledene na de dood nog kan horen. De instructies uit het Tibetaans dodenboek voorlezen kan de overledene het juiste inzicht geven waardoor hij of zij na de dood verlicht kan raken en niet opnieuw geboren hoeft te worden.

Wat kun je doen

Besef dat het wel kan lijken alsof van jullie tweeën de ander als eerste gaat, maar dat dit helemaal niet zeker is. Als je dit beseft is het gemakkelijker om je in te leven in de gevoelens van de stervende.

Schuldgevoelens

Stervenden kunnen schuldgevoelens hebben over alles wat ze fout gedaan hebben. Daar begin je zelf niet over, maar als een stervende erover begint, troost dan. Het verleden kan niet veranderd worden, maar spijt hebben over verkeerde handelingen uit het verleden is helend.

Goede herinneringen

Help de stervende om zich de goede zaken uit zijn of haar leven te herinneren. Help de stervende om zich tevreden te voelen over zijn of haar leven.

Sfeer

Zorg voor een goede, harmonieuze, positieve sfeer.

Preken

Doe dit alles met respect voor de religieuze overtuigingen van de stervende. Je kunt jezelf helpen om niet te gaan preken door jezelf voor te houden dat je niet wilt dat iets waar jijzelf waarde aan hecht voortkomt uit je contact met de stervende.

Lees verder

• Boeddhisme in historisch perspectief
• Liefdevolle vriendelijkheid en gelijkmoedigheid
• Inspanning en geduld
• Verzaking en wijsheid
• Vrijgevigheid en moreel gedrag