Doemdenken: oorzaken en tips

Doemdenken is het hebben van sombere gedachten over de toekomst. Negativisme, fatalisme en pessimisme kleuren hierbij de gedachtestroom. De doemdenker legt zichzelf hiermee extra mentale druk op en graaft putten voor zichzelf. Het woord doemdenken ontstond in het programma Van Koten en Bie op 2 maart 1980 om de negatieve toekomstverwachtingen die de bevolking toen had te omschrijven. Doemdenken en piekeren betekenen niet hetzelfde. Wanneer iemand te veel piekert kan deze een gegeneraliseerde angststoornis krijgen. Er zijn verschillende oorzaken van doemdenken. Enkele tips kunnen helpen bij het tegengaan van doemdenken.

Doemdenken

Het woord doemdenken werd voor het eerst gebruikt in een televisieprogramma van 'Van Koten en Bie' op 2 maart 1980. Het verwees naar de negatieve toekomstverwachtingen die de Nederlanders hadden op het einde van de jaren 1970. Doemdenken ontstaat door mentale conditionering van onze hersenen: wanneer we veel negatieve gedachten hebben is dit een trigger om opnieuw een negatieve gedachte te creëren. Dit heeft tot gevolg dat we op termijn automatisch zo denken en vastzitten in een vicieuze cirkel. Bij doemdenken worden de gedachten gekleurd door pessimisme, negativisme en fatalisme.

Doemdenken en piekeren

Piekeren en doemdenken worden wel eens door elkaar gehaald, maar ze betekenen niet hetzelfde. Piekeren kan wel een uiting zijn van doemdenken als er erg negatief gedacht wordt over de toekomst, maar het ontstaat vaak tijdelijk door het zoeken naar een gepaste oplossing voor iets of het zorgen maken over dagdagelijkse dingen.

Gegeneraliseerde angststoornis

In ernstige vorm kan dit ontaarden in een piekerstoornis: de gegeneraliseerde angststoornis, waarbij iemand zich overmatig zorgen maakt over het leven en hierbij zelfs fysieke klachten kan ontwikkelen zoals:

• Hyperactiviteit
• Maag-darmproblemen
• Spierspanning
• Zweten
• Spanningshoofdpijn

Oorzaken doemdenken

Waarom iemand wel of niet pessimistisch, negatief of fatalistisch zal denken is niet onder één oorzaak terug te brengen. Er zijn verscheidene redenen aan te halen waarom iemand vatbaarder wordt voor doemdenken. Een belangrijke oorzaak voor een verhoogde kans op doemdenken op latere leeftijd wordt reeds gestimuleerd op jonge leeftijd door de opvoeding.

Opvoeding: te strenge of overbezorgde ouder

Een te strenge of overbezorgde ouder hebben kan er voor zorgen dat een kind geremd wordt in zijn emotionele en sociale ontwikkeling. Het kind leert vooral dat de omgeving onveilig is en wordt tegengehouden om zelf op verkenning te gaan. Het ervaart dat overal wel een gevaar om de hoek kan liggen waarvoor het zich dient te beschermen. De kans dat het kind later zelf overbeschermend ten opzichte van de eigen kinderen wordt is zeer groot. Dit kan zo ver gaan dat er zelfs bij de meest banale dingen negatief wordt gedaan en er op voorhand putten worden gegraven om eenvoudige activiteiten het hoofd te bieden.

Voorbeeld
Een voorbeeld hiervan is wanneer een kind vraagt om bij een vriendin te mogen gaan spelen en de ouder dit verbiedt omdat het huis bijvoorbeeld naast een drukke baan ligt (en het wel eens mogelijk zou kunnen zijn dat ze verongelukt), de vriendin een hond heeft (en het wel eens mogelijk zou kunnen zijn dat ze gebeten wordt), dat ze tijdens het spelen kan vallen... Als het kind deze mogelijk doemscenario's keer op keer te horen krijgt als het iets wilt ondernemen kan het zijn dat het op termijn ook zo leert denken. In erge vorm kan dit leiden tot een angststoornis, waar faalangst een treffend voorbeeld van is.

Tegenslag in het leven

Ziek worden, je baan verliezen, sterfgeval, ongeluk in de liefde, een financiële opdoffer..., het kunnen allemaal redenen zijn waarom iemand negatiever naar het leven begint te kijken en erover nadenkt. Wanneer deze gedachten vermeerderen en veralgemenen is er sprake van doemdenken.

Tips tegen doemdenken

Vereenzelvig je niet met negatieve gedachten

Vaak vereenzelvigen personen zich automatisch met hun gedachten, maar zijn zich er onvoldoende van bewust dat gedachten gestuurd kunnen worden. Bij doemdenken is er een cirkel van negatieve gedachten die negatieve verwachtingen aansporen en er een vergrote kans bestaat op negatieve gebeurtenissen. Het is belangrijk om positief te leren denken om deze cirkel te doorbreken, maar dat is gemakkelijker gezegd dan gedaan. Toch kan hieraan iets gedaan worden op een efficiënte manier.

Negatieve gedachten zijn stuurbaar

Sta vooreerst stil dat je negatief in het leven staat en negatief denkt, maar wees je er van bewust dat je gedachten stuurbaar zijn en niet automatisch onderdeel uitmaken van je identiteit. Vaak willen doemdenkers ook zoveel mogelijk controle hebben over alle mogelijke doemscenario's die wel eens zouden kunnen voorvallen. Dit is echter onmogelijk en je verspilt er enorm veel energie mee. Denk vervolgens na over hoe je een positieve invloed kan uitoefenen over hetgeen waar je negatief over denkt. Heb je m.a.w. een invloed erop? Wanneer je wel een invloed erop hebt kan je hier volop aan werken, wanneer niet heeft het ook geen zin dat je er negatief over blijft doen omdat je er mee verder moet. Het is dan belangrijk dat je deze gebeurtenis voor jezelf een plaatsje probeert te geven en verder gaat met je leven.

Denk een uurtje per dag positief gecontroleerd na

Bij doemdenken is het denkproces in je hersenen automatisch geworden, dat wil zeggen dat je hersenen via automatische denkschema's niet meer echt stilstaan bij de dingen. Probeer daarom dagelijks een uurtje gecontroleerd positief na te denken. Door deze manier van denken te veranderen kan je op termijn je denkproces in je hersenen positief beïnvloeden en conditioneren.