Kraamtradities in Nederland en andere landen

In Nederland kennen we een aantal gewoontes die worden toegepast bij de geboorte van een kindje. Zo eet men beschuit met muisjes, sturen we geboortekaartjes rond en zo nu en dan staat er ineens een opgeblazen ooievaar in de tuin. Wat is de betekenis van die gebruiken en hoe doet men dat in andere landen? In Japan, Ghana en in Joodse kringen gaat het er anders toe dan in Nederland. Overal geldt echter dat de geboorte van een kind een moment van veel vreugde en blijdschap is.

• Kraamtradities in Nederland
• De ooievaar
• Beschuit met muisjes
• Kandeel
• Een krentenwegge
• Kraamtradities in andere landen
• Joodse kraamtradities
• Kraamtradities in Ghana
• Japanse kraamtradities
• Kraamtraditie in Suriname
• Kraamtraditie in India
• Iraanse kraamtradities
• Kraamhulp
• De kraamverzorgster
• Voorlichting aan vader en moeder

Kraamtradities in Nederland

In Nederland is de kraamtijd, de tijd vlak na de bevalling van de vrouw, omgeven met nogal wat kraamtradities. Die hebben te maken met symbolen, het eten of drinken van bepaalde zaken of bepaalde gewoontes die worden nageleefd.

De ooievaar

Vroeger waren er wat meer taboes in Nederland dan tegenwoordig. Men sprak bijvoorbeeld niet openlijk over de manier waarop kinderen ter wereld kwamen. Behalve dat kinderen uit de rode kool zouden komen, ging het verhaal dat er een ooievaar aan te pas kwam. De ooievaar stond bekend als brenger van geluk en vertoont overeenkomsten met de mens. Ooievaarsparen blijven bijvoorbeeld levenslang bij elkaar. Zij zijn bovendien intens verdrietig als een van hun kleine ooievaarsbaby's komt te overlijden. Een andere theorie is erop gebaseerd dat 'ooi' de betekenis heeft van 'schat' en 'vaar' verwant is aan het woord 'baren'. Verder is de ooievaar populair geworden doordat op het geboortekaartje van prinses (later koningin) Juliana een ooievaar stond.

Beschuit met muisjes

Al in de middeleeuwen werd er bij de geboorte van een baby door de beter gesitueerden beschuit met muisjes gegeten. In die tijd was een bevalling nog een heikele onderneming die niet zelden verkeerd afliep. Bij een geslaagde geboorte was het dan ook groot feest. Beschuit was een luxe en werd alleen in de betere kringen gegeten. Bij de armere bevolking at men brood met suiker. In plaats van suiker werden, door wie het kon betalen, muisjes gebruikt. Die zijn gemaakt van anijs. Dat zou goed zijn voor de moedermelk. Het anijs had de vorm van een bolletje met een staartje waardoor de naam muisjes in zwang kwam. Muizen zijn bovendien symbool voor vruchtbaarheid vanwege hun razendsnelle voortplanting.

Kandeel

Het komt niet meer zo vaak voor, maar ooit was het een traditie om kandeel te schenken bij de geboorte van een baby. Dat gebruik is ontstaan in de 17e eeuw. Het is een drankje met alcohol dat tegenwoordig gewoon te koop is maar in vroeger tijden zelf werd gemaakt. De vader van de pasgeborene moest de kandeel met een pijpje kaneel roeren voor de kraamvisite. Hij moest daarbij een zijden muts met linten van de kraamvrouw dragen.

Een krentenwegge

Een krentewegge is een melkbrood waarin krenten, rozijnen en soms sukade is verwerkt. Het brood werd in de provincie Overijssel van oudsher door de kraamvisite aan de kersverse ouders van een pasgeborene geschonken. In de hechte gemeenschappen van Overijssel kwam dit gebruik in de tweede helft van de negentiende eeuw in gebruik. Behalve het aanbieden van de krentenwegge werden er ook gedichtjes geschreven voor de ouders en de baby. De mannen van het dorp haalden het brood gezamenlijk op bij de bakker. Volgens de traditie werd het vervolgens op een ladder vervoerd. De ladder was vaak gedecoreerd met een ooievaar en achterop hing een vaatje brandewijn. De brandewijn was bestemd voor de kersverse moeder die er volgens gebruik haar baby mee moest wassen. De stoet met de ladder met krentenwegge en ornamenten trok al zingend richting het 'kraamhoes'. Daar werden eerst de gedichten voorgedragen, waarna de kraamvisite het nieuwe gezinnetje kon bewonderen en gelukwensen.

Kraamtradities in andere landen

Niet alleen in Nederland kennen we kraamtradities. Over de hele wereld verspreid zien we bepaalde gebruiken die worden nageleefd als er een kindje wordt geboren. In bijna elke cultuur is wel het een en ander te vinden. Het beginnen van een nieuw leven is een gebeurtenis die praktisch nergens onopgemerkt voorbijgaat.

Joodse kraamtradities

Binnen de Joodse gemeenschap is het traditie dat een jongetje op de achtste dag na zijn geboorte wordt besneden. Bij voorkeur gebeurt dat in de ochtend. Door zijn besnijdenis zal het jongetje een innige verbondenheid met God ervaren. Volgens de traditie heeft God Abraham gevraagd om zichzelf en zijn mannelijke nakomelingen te laten besnijden. Een onbesneden man geldt volgens het Joodse geloof dan ook niet als een Joodse man. De vrouw vervult binnen de Joodse gemeenschap een belangrijke rol. Zij zorgt voor het nageslacht. Het zijn de vrouwen die het leven en de waarborgen voor het voortbestaan van het Joodse volk verzorgen. Men wordt binnen de officiële Joodse leer dan ook pas als Jood beschouwd als men een Joodse moeder heeft. De geboorte van een meisje wordt dan ook als een grote zegen beschouwd. De naamgeving van een meisje is een belangrijk moment. Er wordt een sabbatdienst gehouden. Tijdens de dienst wordt gelezen uit de Thora. De vader wordt opgeroepen bij de Thora. Tijdens het zegeningsgebed dat wordt uitgesproken wordt de naam van het meisje luid geroepen. Na de dienst is er een feestelijke maaltijd voor familie en vrienden.

Kraamtradities in Ghana

In Ghana krijgen kinderen de naam van de dag waarop ze zijn geboren. Dat is niet altijd de eerste naam, want dan zou er maar een beperkt aantal namen voorkomen. Het komt ook voor dat het kind een naam krijgt die iets zegt over zijn plaats in het gezin of over de geschiedenis van de familie. De naamgeving gebeurt niet direct na de geboorte maar op de zevende of achtste dag daarna. Zolang het kind nog geen naam heeft, wordt het gezien als een bezoeker. Het is niet de gewoonte te rouwen om het overlijden van een kind dat nog geen naam heeft gekregen. Als het kind eenmaal een naam heeft vindt er een groot feest plaats op een zondag. De ouders dragen feestelijke witte kleding. Er wordt muziek gemaakt en lekker gegeten. De baby wordt aan de buitenwereld getoond. Als offer aan de voorouders wordt er sterke drank op de grond geplengd. Dit feest wordt aangeduid met de naam 'outdooring'.

Japanse kraamtradities

De geboorte van een kind vindt in Japan meestal plaats in het ziekenhuis in de woonplaats van de ouders van de moeder. De vader van de aanstaande baby is niet bij de bevalling aanwezig. Als de geboorte van het kindje een feit is wordt de navelstreng schoongemaakt en bewaard in een speciaal doosje (kotobuki bako). De reden hiervoor is dat dit de band tussen moeder en kind zou versterken. Gedurende de eerste zeven dagen van zijn leven verblijft de pasgeboren baby in een warmtekamer. De enige die naar binnen mag is zijn moeder. Zij mag de baby in de warmtekamer voeden. Na zeven dagen gaan moeder en kind naar huis. Het is ook gebruikelijk om het nieuwe kind na zeven dagen een naam te geven. De moeder blijft daarna nog een maand in bed. Na de eerste honderd dagen van het leven van de baby krijgt hij of zij voor het eerst iets anders dan moedermelk. Dat is ook het moment voor een groots feest. De hele familie komt samen en eet rode vis.

Kraamtraditie in Suriname

In Suriname wordt een pasgeboren baby gebaad in een badje met blauw poeder: blauwsel. Ook is het mogelijk dit poeder op het voorhoofd van de baby aan te brengen of achter de oren en op de voetjes. Dit blauwsel wordt gebruikt om de baby te beschermen tegen ‘het boze oog’.

Kraamtraditie in India

In de hindoeïstische gemeenschap is de belangrijkste traditie die van het knippen van het haar van een pasgeboren jongetje. Men gelooft dat het haar van een pasgeboren jongetje negatieve kenmerken uit vorige levens bevat. Door het haar weg te knippen of scheren rekent men af met het verleden van de baby. Er blijft echter een plukje haar gespaard: de Sikha. Men gelooft dat dit plukje het geheugen van het nieuwe mensje zal beschermen. Het knippen gebeurt door een kapper. De ceremonie daaromheen vindt plaats in het bijzijn van familie en vrienden en wordt uitgevoerd door een priester. Na het knippen bedekt men het hoofdje van de baby met een mengsel van kurkuma en sandelhout ter afkoeling.

Iraanse kraamtradities

In Iran is het eerste bad van een moeder met haar pasgeboren baby een belangrijke gebeurtenis. Behalve de moeder baden ook de verloskundige, vriendinnen en familieleden mee. Het bad wordt genomen in de hammam in de vroege ochtend. Daar worden moeder en baby gewassen. Vervolgens houdt de moeder de baby boven haar hoofd en gieten de aanwezigen water over de twee. Dit water komt uit de zogenaamde ‘beker met de veertig sleutels’. De beker is gemaakt van koper of messing en er zijn veertig muntstukken op aangebracht met heilige teksten. Het hele ritueel is bedoeld om zowel moeder als kind te beschermen tegen narigheid. Na veertig dagen wordt de hele ceremonie herhaald.

Kraamhulp

Over de hele wereld zien we allerlei gebruiken die met het bijzondere feit van de geboorte van een nieuw mens gepaard gaan. In veel culturen krijgt de moeder die net bevallen is de nodige hulp van vrouwen uit de familie of directe omgeving. In Nederland is die hulp officieel geregeld en maakt deel uit van het pakket dat de ziektekostenverzekering biedt.

De kraamverzorgster

Het is gebruikelijk dat er in de eerste periode na een bevalling dagelijks een kraamverzorgster komt om de moeder en het pasgeboren kind te helpen bij de verzorging van beiden. De kraamverzorgster houdt zich bezig met de gezondheid van de kersverse moeder. Zij controleert de baarmoeder, de lichaamstemperatuur, eventuele afscheiding, helpt bij het geven van borstvoeding en ziet toe op de geestelijke gezondheid van de net bevallen vrouw. Ook de temperatuur van de baby wordt nauwlettend in de gaten gehouden. De kraamverzorgster let op een aantal gezondheidskenmerken van de pasgeborene.

Voorlichting aan vader en moeder

Zij heeft ook een rol bij de voorlichting van (vader en) moeder als het gaat over het voeden en wassen van de baby en het verschonen van de luiers. Zij legt de vrouw ook uit wat er allemaal komt kijken bij haar eigen verzorging zo kort na de bevalling, de hygiëne in huis, de benodigdheden van moeder en kind en zij beantwoordt alle vragen waar de - soms nog - onervaren ouders tegenaan lopen. Verder zorgt zij dat het visiteren van moeder en baby door vrienden en familie in de eerste week na de bevalling in goede banen wordt geleid.