mijn kijk op

Waarom heeft ontwikkelingshulp op dit moment weinig effect?

Mensen in Nederland worden regelmatig gestimuleerd om mee te werken aan ontwikkelingshulp door middel van het doneren van geld of goederen. Het dringt echter steeds meer tot mensen door dat deze hulp weinig effect lijkt te hebben. Er lijkt geen enkele stijgende lijn te zijn in het oplossen van problemen in derdewereldlanden zoals hongersnoden, aids, slechte scholing, enzovoort. Wat gaat er fout? De politiek correcte term voor ontwikkelingshulp is tegenwoordig ontwikkelingssamenwerking. Dit is ook precies wat het zou moeten zijn, want ‘hulp’ zonder actieve en permanente participatie van de lokale mensen blijkt zinloos. Bovendien blijken veel donaties helemaal niet terecht te komen bij het doel.

Inzamelingsacties

Het eerste waar mensen aan denken bij ‘ontwikkelingshulp’ is grote inzamelingsacties. Nou zijn die vaak voor grote rampen, zoals de tsunami, aardbevingen en hongersnood, maar vaak vinden die rampen ook plaats in ontwikkelingslanden. Als ze in ontwikkelde landen plaatsvinden, zoals de tsunami en kernramp in Japan, dan komt het met de hulp ook wel goed.

Waar komen donaties terecht?

Keer op keer blijkt dat geld, gegeven voor rampen (in ontwikkelingslanden), niet op de juiste plek belandt. De enorme bedragen die voor de tsunami in 2004 (Indische Oceaan) werden ingezameld, zijn grotendeels niet uitgegeven, of in ieder geval niet ten goede gekomen van de slachtoffers. Bij de recente hongersnood in Afrika was de reactie van de mensen dan ook: niets geven, het komt niet aan. Daarbij komt dan ook nog eens het probleem van corrupte overheden. Als je geld geeft, spek je de kas van die corrupte overheden. Je versterkt daarmee alleen maar hun macht en zij versterken hun legers, waarmee ze bepaald niet zachtzinnig hun eigen bevolking te lijf gaan om ze onder de duim te houden. Voedselhulp, hetzelfde verhaal. Voedsel gaat niet naar de hongerige vluchtelingen.

Ik ben niet tegen ontwikkelingssamenwerking: natuurlijk wil je mensen helpen een beter leven voor zichzelf te ‘maken’. Maar de wijze waarop is een enorm probleem.

De grootste problemen

De grootste problemen zijn:

• 1. corrupte overheden, die totaal niet geïnteresseerd zijn in het lijden van hun mensen – dat houdt ze juist afhankelijk;
• 2. het eeuwenlange gedrag van de slachtoffers: ze zijn zo lang bezig geweest met van dag tot dag te leven, dat vooruitdenken er niet in zit;
• 3. ‘geven’ is een tijdelijke zaak en dus geen oplossing.

Oplossingen?

Ervan uitgaande dat we aan probleem nr. 1 weinig kunnen doen, tenzij zo’n overheid overgaat tot genocide en de VN moet ingrijpen – maar dat kunnen we nu eenmaal niet in alle ontwikkelingslanden – is gedragsverandering je beste kans. Als je mensen die niets hebben, iets geeft, dan zal hun instinctieve reactie zijn: verkopen (als het niet al gewoon gestolen wordt). Ik heb het nu dus over nuttige dingen als machines en hulpmiddelen. Ze moeten snappen, dat ze met die hulpmiddelen ook in de toekomst voor zichzelf en hun gemeenschap kunnen zorgen. Ze moeten het dus willen gebruiken en onderhouden.

Gedragsproblemen

Gedragsverandering – zeker als het gaat om een eeuwenoude manier van leven – is enorm moeilijk te bereiken. Het begint natuurlijk bij scholing. Volwassenen en kinderen moeten geschoold worden. Er moeten mensen worden opgeleid om die scholing voort te kunnen zetten voor toekomstige generaties. Scholing alleen vereist permanente begeleiding van hulpverleners uit ontwikkelde landen.

Als je vervolgens met (kleinschalige) projecten een gebied probeert te helpen, dan zul je daar ook permanente begeleiding en bescherming moeten willen inzetten. Je kunt in Uruzgan mooie infrastructuur willen bouwen, maar als de Taliban de boel daarna kapot schiet, is het weggegooid geld. De lokale mensen moeten de boel ook willen onderhouden, anders is alles wat je opgebouwd hebt ook in de korst mogelijke tijd kapot. De lokale mensen moeten het gevoel hebben dat als ze iets opbouwen en/of onderhouden, dat ze niet het risico lopen door lokale bendes of corrupte overheden te worden ‘afgestraft’.

Als je bereid bent die begeleiding én bescherming – want dat laatste is denk ik in de meeste ontwikkelingslanden het grootste probleem – te bieden, dan kun je met scholing en projecten in samenwerking met de lokale bevolking, een hoop bereiken. Met scholing kun je de attitude – het van dag tot dag leven – aanpakken én de mensen leren hoe ze zichzelf kunnen bedruipen. Met projecten als waterpompen, irrigatie, enzovoort kun je ze helpen voor zichzelf te zorgen. Landbouw is natuurlijk een eerste vereiste, want in gebieden waar het land gewoon niet genoeg opbrengt voor het aantal mensen dat er woont, moet je de voedselvoorziening op gang krijgen.

Hier speelt alleen gelijk nog een attitudeprobleem, namelijk ongebreidelde voortplanting. Het is vreselijk, maar als deze mensen niet aan geboortebeperking gaan doen, dan veroorzaken hulp op het gebied van de gezondheidszorg en landbouw vroeg of laat toch een enorm probleem. Helaas zijn ziektes en hongersnoden de manier van de natuur om een evenwicht te creëren. Hoe vreselijk het ook is om dit te zeggen, maar naast scholing is geboortebeperking de grootste prioriteit. Helaas is het natuurlijk droevig om te constateren dat in veel van deze landen de vrouw een object is waar je alles mee mag doen en kinderen zijn daar helaas ook het gevolg van. Er wordt altijd politiek correct geroepen dat de vrouwen zoveel kinderen krijgen, omdat het gezin dan veel arbeidskrachten heeft, om voor de (groot)ouders te kunnen zorgen, maar dat is bepaald niet het enige probleem. Scholing alleen zal dit niet oplossen. De vrouw moet door de wet beschermd worden en dat is een probleem van weer een heel andere orde. Want nu moet je je wel gaan bemoeien met de overheid, die niet van plan is haar machtspositie prijs te geven voor mensen die zij helaas niet de moeite waard vinden.

Conclusie

Zo kom je toch weer op probleem nr. 1: corrupte overheden die niet geïnteresseerd zijn in het lot van hun bevolking. Zouden ze dat wel zijn, dan is de vraag of ontwikkelingssamenwerking nut heeft direct beantwoord!

Lees verder

• Religie in het publieke domein
• Betoog: staat God boven de wet?