Joodse filosofie – Heschel: God gaat mysterie te boven

Geen mens zal God ooit kunnen zien en leven. God woont in donkerheid (1 Koningen 8:12). Job meldt dat God groot is en dat we Hem niet begrijpen. In Jesaja 55:8-9 staat: “Mijn plannen zijn niet jullie plannen, en jullie wegen zijn niet Mijn wegen, spreekt de Eeuwige. Want zo hoog als de Hemel is boven de aarde, zo ver gaan Mijn wegen jullie wegen te boven, en Mijn plannen jullie plannen.'' In dit artikel een samenvatting van het hoofdstuk 'Het raadsel is niet opgelost' uit het boek 'God zoekt de mens' van Abraham Joshua Heschel. Tevens vindt u de visie van Etsel.

God woont in donkerheid

De mens kan de natuur niet doorgronden. In Deuteronomium 29:29 staat: 'De verborgen dingen zijn voor de Eeuwige onze God.' De geest heeft besef van het mysterie maar kan deze niet doorgronden. Voor Joden blijven de uiteindelijke raadsels onopgelost. God verbergt ze (Spreuken 25:2). De mens mag tijd en ruimte onderzoeken maar zal hetgeen zich buiten de wereld van tijd en ruimte bevindt niet kunnen onderzoeken. Zo is occultisme verboden.

Een brood

We mogen niet aanbidden die een brood hebben gemaakt: niet de natuur, de boer of bakker. Alleen God mag aanbeden worden. God gaat de natuur te boven, zelfs als we alleen met de natuur bezig zijn.

Gods onuitsprekelijke naam

Ook Gods naam is een mysterie. De naam van God moet verborgen blijven. God wordt Eeuwige (leolam) genoemd wat lijkt op lealam (verborgen). De echte naam is Onuitsprekelijke naam. Verder noemen Joden God Adonai (Mijn Heer) of HaShem (De Stem). Op Grote Verzoendag mocht de Hogepriester in de Tempel de Onuitsprekelijke naam tien keer noemen. Ook in de Tien Geboden komt Gods naam niet voor.

Het mysterie is niet God

Wat voor de mens een mysterie is is voor God eeuwig betekenisvol. God is een mysterie, maar het mysterie is niet God. Hij openbaart verborgenheden. (Daniël 2:47). God gaat het mysterie te boven en dus vergoddelijken we het mysterie niet.

Aan gene zijde van het mysterie is genade

Bij de Openbaring op de Sinaï zei God dat Hij vol genade en ontferming is. God is dus bewogen met het lijden van de mens.

Houdingen t.o.v. het mysterie

Er zijn drie houdingen t.o.v. het mysterie:

1. de fatalistische
2. de positivistische
3. de Bijbelse

fatalistisch

De fatalistische houding gaat uit van een blinde macht, die zowel recht als bestemming naleeft. Goden en mensen zijn aan het mysterie onderworpen. Het is terug te vinden in heidense godsdiensten.

positivistisch

Deze kent een zakelijke oriëntering. Het mysterie is nog niet bekend maar zal ooit bekend worden.

Bijbelse

Het mysterie is niet het laatste. God van gerechtigheid regeert. God heeft de mens nodig via een verbond. Het hoogste is niet de wet maar de Rechter (God).

God is niet eeuwig stil

In Psalm 83:2 staat: “O God, houd u niet stil, zwijg niet en blijf niet werkeloos, o God.” Waar is Gods genade, zo vraagt de Jood.

Twee problemen verbijsterden de rabbijnen:

1. de uitverkiezing van Israël (waarom werd Mozes uitgekozen?)
2. het lijden van Israël (waarom onderging rabbi Akiba de marteldood?)

Mozes probeerde in de Hemel antwoord te vinden. God zei echter: “Zwijg, want dit is Mijn besluit.”

Nadere toelichting op het bovenstaande filosofische betoog van Heschel

In onze tijd proberen we veel mysteries op te lossen. Veel wetenschappers denken dat ze in staat zijn op den duur alle mysteries op te lossen. Maar God zal nooit door de mens verklaard kunnen worden. God staat boven mysterie. Het enige dat we hoeven te weten en ook daadwerkelijk weten is dat God vol genade en ontferming is. Dit heeft God bij de Openbaring op de Sinaï aan het Joodse volk bekend gemaakt. Ook weten we dat uiteindelijk de Verlossing plaats zal vinden en de wereld vervuld zal zijn van Zijn Goddelijke kennis.

Toch is het belangrijk om God te definiëren. Het moet dan wel gebeuren in Zijn termen en niet in de onze. God definieerde Zichzelf in de Bijbel met: “Ik ben, die Ik ben". Met andere woorden: Hij bestaat omdat Hij bestaat. God heeft geen andere oorzaak dan Zichzelf; er ging niets aan Hem vooraf. Om God een beetje te begrijpen moeten we verder kijken dan ons ego. Door ons open te stellen voor God laten we God ons vinden. Omdat God de absolute werkelijkheid is, bestaat er niets anders. Wij bestaan in Gods 'geest'. Wij bestaan omdat God dit wil. Waarom? Omdat Hij een 'woning' wil in de lagere wereld waarin Zijn werkelijkheid onzichtbaar is zodat we alleen onze eigen werkelijkheid waarnemen. Het is onze taak om Goddelijkheid in de wereld te brengen. Hoe kunnen we God dan leren kennen? Dit kan via de Bijbel. Dit is onze wegenkaart die inzicht biedt in de duistere wereld. In de Messiaanse tijd zal er Verlossing zijn en openbaring van algehele Goddelijkheid in de wereld.

Lees verder

• Joodse filosofie – Heschel: gevoel voor het mysterie
• Joodse filosofie – Heschel: wonder van het leven
• Joodse filosofie – Heschel: het verhevene in de Bijbel
• Joodse filosofie – Heschel: De mens zoekt God
• Joodse filosofie – Heschel: Filosofie van het Jodendom