Noachieden: Waar komen onze ethische maatstaven vandaan?

We worden in ons leven met heel veel ethische vraagstukken geconfronteerd, zoals: Mogen we klonen? Mogen we eerder ons leven beëindigen? Mogen we oorlog voeren? Is het homohuwelijk correct? De lijst met vragen is eindeloos. De vraag is waarop we onze antwoorden baseren. Deze vraag heeft de vroegste filosofen al beziggehouden. Ook in het Jodendom wordt gezocht naar antwoorden. Hierbij is de Tora als uitgangspunt omdat deze door God geopenbaard is.

Drie bronnen van ethiek in westerse filosofie

De westerse filosofie kent drie bronnen van ethiek.

1. "Goddelijke Bevel Theorie": God die beveelt wat goed en slecht is. In theorie kan dit tot absurde gevallen leiden, bijvoorbeeld dat God bepaalt dat pedofilie ethisch correct is. Als men beargumenteert dat God dit niet kan toestaan dan worden ethische standaards buiten God om vastgesteld.
2. "Ideeënleer" van Plato: er is een onafhankelijk idee buiten God om die de absolute standaard van moraliteit en ethiek is. Het probleem is dat deze absolute standaard nooit werd geopenbaard. Men weet dus nooit zeker of het de absolute standaard van ethiek heeft gekregen. We stuiten dan op de vraag: Wat is ethisch?
3. Alle kennis heeft betrekking op het individu zodat er geen sprake kan zijn van een absolute moraliteit.: het hangt af van omstandigheden, mensen en culturen. Nadeel is dat er dus in dit geval geen ethiek bestaat.

Tora: “U zult heilig zijn”

In de Tora staat een vers waarin God tot Mozes zegt: “Spreek tot de hele gemeenschap van de kinderen van Israël en zeg tegen hen: Jullie zullen heilig zijn, want Ik, de Eeuwige uw God, ben heilig.” Het bevel “Jullie zullen heilig zijn” wordt door Joodse wijzen verschillend geïnterpreteerd. Sommige zeggen dat dit betrekking heeft op seksuele moraliteit. Andere zeggen dat het gaat om zelfdiscipline zelfs in gevallen waarin de Tora geen verbod oplegt. Het gaat hierbij om zelfdiscipline inzake materieel genot. Dit komt overeen met het standpunt van Aristoteles.

God schiep de mens naar Zijn beeld. Volgens Kabbalisten betekent dit dat God 'attributen' bezit (middot en sefirot). In het Kabbalistisch systeem bestaan tien Goddelijke attributen, drie daarvan zijn intellectueel en zeven emotioneel. Er moet opgemerkt worden dat de Goddelijke attributen perfect zijn en oneindig verschillend aan die van de mens. Dus wanneer de Tora zegt dat het feit dat God ethisch is reden is voor de mens om ethisch te zijn, betekent dit dat de moraliteit van God zelf komt. De perfecte vorm stamt dus van God zelf af, terwijl Plato zegt dat het van buiten God komt. De geschreven Tora zijn niet alleen relatieve moraal wetten of een intellectuele analyse van de menselijke aard die laten raden wat ethisch of niet ethisch is. Het zijn eerder ethische wetten die komen van Goddelijke openbaring.

Er is dus maar één manier om te gaan met de enorme hoeveelheid ethische vraagstukken en dat is te zoeken naar antwoorden die in de Tora staan.

Mening Etsel

Wanneer we er vanuit gaan dat God de enige macht is die bestaat, moet alle ethiek wel van God afkomstig zijn. Het heeft dus geen zin om buiten God om iets te bepalen als ethische bron, omdat er simpelweg niets buiten God om bestaat. Het voeren van ethiek zonder God is dus feitelijk onzinnig en bestaat in feite niet. Zelfs de kennis die de mens zegt buiten God om te hebben ontwikkeld, is van God afkomstig. We zullen daar echter niet goed mee om kunnen gaan omdat we er geen richtlijnen voor hebben; het is niet geopenbaard. Daarin ligt dus het verschil met de kennis die we uit de Tora kunnen halen: die is geopenbaard.

Lees verder

• Jodendom: Startpagina - Jodendom: achtergrondartikelen (special)