Samkhya, wat is dat?

De Samkhya of Sankhya is een atheïstische leer. Dat betekent dat er geen plaats is voor een scheppende God, een hoogste principe, een laatste eenheid.

Logica

Dat komt doordat de Samkhya zich bezighoudt met wat logisch kan worden vastgesteld. Het bestaan van God kan niet bewezen worden, waardoor God niet in de Samkhya-leer kan worden opgenomen. De Samkhya loochent het bestaan van God echter niet, het kan gewoon niet bewezen worden.

Goden

Het is belangrijk hierbij te begrijpen dat het geloof in goden in de Samkhya gaat over vergankelijke vormen van Prakrti en niets te maken heeft met een eeuwige God die de wereld door Zijn wil geschapen heeft.

Oorspronkelijke betekenis

De oorspronkelijke betekenis van het woord Samkhya is 'opsomming'. Latere betekenissen zijn

• onderscheiding
• onderzoek
• nauwkeurige afweging

Nog later, als gevolg van de verbinding van het woord met het filosofische systeem, is het ook 'methodische ondersteuning' gaan betekenen.

'Opsomming' door de voorliefde van de Samkhya om abstracte begrippen in eenvoudige getallenreeksen weer te geven. Samkhya wordt daarom ook wel de leer van de 25 principes genoemd. Door de nadruk op die getallenreeksen te leggen wordt natuurlijk geen recht gedaan aan waar de Samkhya filosofie over gaat.

Grondlegger

De grondlegger van de Samkya wordt verondersteld Kapila de zijn. Dat is een half-mythische figuur over wie niets concreets bekend is. Hij zou geleefd hebben in de 6e eeuw voor Chr. in dezelfde streek waar de Boeddha zijn leer verkondigde. De grote overeenkomst tussen Samkhya en boeddhisme lijkt hier ook op te wijzen.

In de naam van de geboorteplaats van Boeddha zit de naam van Kapila verwerkt: Kapilavastu betekent 'geboorteplaats van Kapila'.

Jainisme

Naast de overeenkomsten met het boeddhisme zijn er ook overeenkomsten en gelijkenissen met het Jainisme. Dat is een andere belangrijke niet-orthodoxe religieuze Indiase filosofie. Niet-orthodox betekent hier dat het buiten de leer van het Brahmanisme heeft plaatsgevonden.

Gelijkenissen

De gelijkenissen die in de Samkhya gebruikt worden hebben een werelds karakter. In vergelijking met andere scholen uit die tijd is dat bijzonder omdat andere scholen voor gelijkenissen gebruik maakten van mythen en bijgeloof.

Upanishaden

De ontwikkeling van de Samkhya vond plaats in dezelfde tijd als de ontwikkeling van de Upanishaden, maar de grondlegger van de Samkhya stond buiten de Vedische traditie.