De eigentijdse moraal

Een meisje dat ooit eens deelnam aan een discussie op de televisie over de seksuele moraal zei dat veel jonge mensen in de knoop raken want: er is niemand die nee zegt.

Conventionele normen

Een ander meisje uit Duitsland dat een bijdrage leverde aan de studie van Vance Packard gaf in wat hoogdravender woorden dezelfde mening: Veel van de conventionele normen zoals die van de kerk, waarmee jonge mensen opgroeien veroorzaken talrijke schuldcomplexen. Dat heb ik ervaren. Maar ik voel dat er een groot psychologisch gevaar schuilt in een samenleving zonder normen. Om zich bevrijd te voelen van sociale, morele en religieuze regels en verboden is een ding, maar om genoodzaakt te worden eigen regels te maken is iets heel anders.

Stamgemeenschappen

Sommige jongeren van tegenwoordig voelen zich in de steek gelaten door een generatie ouders, die nagelaten heeft om hun enige begeleiding te geven op het gebied van seksueel gedrag. In stamgemeenschappen wordt het begin van iedere nieuwe levensfase begeleid door inwijdingsplechtigheden in de stam. Dit gebeurt bijvoorbeeld bij ontwakende seksualiteit , de overgang van pubertijd naar volwassenheid en bij de stap van het vrijgezellen bestaan naar het huwelijk. Deze plechtigheden zijn bedoeld om aan de jeugdige persoon de betekenis van de verandering en de daarbij behorende regels over te dragen. Dit is in de westerse samenleving niet het geval.

Westerse gemeenschappen

Een van de redenen is dat men van oudsher in de westerse gemeenschappen de seksualiteit heeft onderdrukt of juist helemaal vrijliet. Het gevolg daarvan is dat iedere generatie de neiging heeft door te slaan, in een poging om fouten te vermijden die de vorige generatie gemaakt heeft. De meeste ouders vinden het moeilijk om goede leiding en voorlichting te geven op het gebied van seksualiteit. Sommige hanteren zulke starre principes dat ze ofwel een opstandige en afwijzende reactie oproepen, ofwel dat hun kinderen neurotisch, verlegen of teruggetrokken opgroeien. Anderen laten het erbij zitten door gebrek aan tijd, energie of aandacht. Veel ouders zijn zelf zo onzeker in een zaak als de seksuele moraal dat ze zich niet in staat voelen leiding te kunnen geven. De psychiater Bruno Betthleheim schreef ooit over de de huidige situatie: 'Als de oudere generatie haar houvast verliest, voelt de jongere generatie zich helemaal verloren'.

Subcultuur

Een gevolg van het het stijgende geboortecijfer in westerse landen was dat de jeugd een aanzienlijke bevolkingsgroep werd met eigen levensvormen. De jeugd vormde een eigen cultuur, een subcultuur of onder cultuur. De samenleving ziet zich niet meer gesteld tegenover een aantal individuen die naar volwassenheid moet worden geleid, maar tegenover een aparte groep in de samenleving, die een hecht front vormt tegenover de volwassen samenleving. Zonder leiding en controle door de ouders is de invloed van deze subcultuur op de jeugd bijzonder groot. Zelfs wanneer er sprake is van enige invloed van de ouders is de aantrekkingskracht van de subcultuur sterk.

Tekenen van verandering

Er zijn tekenen geweest van een positieve verandering in waarden en levensvormen van de moderne jeugd, met meer nadruk op: liefde, zachtheid, naastenliefde en geestelijk leven. Er zijn optimisten die zeggen dat de westerse samenleving uiteindelijk in die richting zal veranderen. Maar ondertussen zijn er nog veel jonge mensen die worstelen met hun houding ten opzichte van seksualiteit die soms graag wat leiding (en voorbeeld) van hun ouders willen krijgen. Maar hoe moeten ouders zelf hun morele standpunt bepalen?

Mensen zijn geen dingen

De filosoof Immanuel Kant worstelde twee eeuwen geleden al met een dergelijk probleem. Volgens hem was er in ieder geval een duidelijke regel waar men zich altijd aan kon houden. Dat was het principe dat men een ander mens nooit als een ding mag behandelen. Hierop kan men zijn houding ten opzichte van seksualiteit baseren. Deze regel houdt in dat men rekening moet houden met de gevoelens en de betrokkenheid van de ander. Mensen in een seksuele verhouding voelen daarbij lang niet altijd dezelfde betrokkenheid. Het is daarom goed dat men de gevoelens en de betrokkenheid van de partner kent, zodat met daar rekening mee kan houden voordat men een seksuele relatie begint. Er zijn vele redenen om seksuele gemeenschap te hebben: voortplanting, plezier, vriendschap, bevrijding van psychische en lichamelijke spanningen, streling van de eigenwaarde, genegenheid, bewondering of diepe liefde.

Problemen

Veel problemen in seksuele relaties komen voort uit een misverstand over deze redenen. Soms is er sprake van opzettelijke misleiding. In een moderne seksuele relatie moeten de partners rekening houden met deze verschillende motieven. Ze moeten uitzoeken of ze die motieven van elkaar kunnen accepteren. Hierbij is eerlijkheid van bijzonder belang. We hebben nu wel een leidraad die kan dienen als basis op het gebied van seksualiteit, maar dan nog zijn we er niet.

Verwachtingen

Zoals een andere jonge vrouw, die de studie van Vance Packard ook volgde, ooit zei over middelbare scholieren: 'Ik sta er steeds weer verbaasd over dat de meisjes hier zich zo weinig gelukkig schijnen te voelen bij hun seksuele ervaringen. Ze hebben geen idee in welke samenhang ze seksualiteit moeten zien, wat ze ervan kunnen verwachten of in hoeverre ze zich moeten geven.' En hier stuiten we dan op de grootste nalatigheid van ouders en van de staat: het zich niet uitspreken over wat ze zelf geleerd hebben van hun eigen ervaringen en het gebrek aan goede voorlichting, zowel op het gebied van seksualiteit als op ieder ander gebied van het leven.