Populariteit en pestgedrag

Als kinderen wat ouder worden, begint de sociale omgeving een steeds belangrijkere rol te spelen. Kinderen baseren hun zelfbeeld op vergelijking met leeftijdsgenootjes en de attitude van vriendjes en vriendinnetjes krijgt een grotere invloed. Met name tijdens de adolescentie gaat het erom wie populair is en wie niet.

Het concept

Populariteit (afkomstig van het popularis, wat geliefd betekent) gaat erom of anderen iemand wel of niet mogen, en het hebben van een hoge sociale status. Populaire personen hebben dan ook vaak een bepaalde invloed op wat anderen leuk en niet leuk vinden. Tegenover populariteit staat natuurlijk onpopulariteit. Hierbij kan het gaan om plagen, buitensluiten, pesten, roddelen, opwachten, et cetera. De wil om populair te zijn, of in ieder geval niet onpopulair, kan soms leiden tot vervelende situaties, waarbij andere kinderen stilzwijgend toekijken terwijl een klasgenootje mentaal of fysiek wordt vernederd en gepest door de pestkoppen van de klas.

Sociale groepen

Op scholen is het sociale aspect vooral van groot belang. Vaak zie je bepaalde sociale hiërarchieën binnen klassen of binnen groepen van kinderen. Door de onderzoekers Thompson en Cohen werd een onderscheid gemaakt in zes verschillende groepen.

Populaire kinderen

Dit zijn de kinderen die op een positieve manier uit een groep springen. Het zijn de sportieve kinderen, degenen die veel praten of juist erg aantrekkelijk zijn. Of het zijn de kinderen die simpelweg sterke controle kunnen uitoefenen op klasgenootjes. Dit is vooral te danken aan hoge sociale vaardigheden, waardoor zij als leiders worden gezien.

Geaccepteerde kinderen

Deze kinderen zijn in principe ook populair, maar om een andere reden. Terwijl de populaire kinderen vaak wat beangstigend worden aanschouwd, worden geaccepteerde kinderen gezien als aardig en niet-agressief. Het zijn niet de leiders, maar ze worden wel hoog in het vaandel geplaatst. Over het algemeen zijn ze slim en enigszins extravert. Het zijn vaak erg prosociale kinderen, die graag anderen helpen bij moeilijke taken.

Gemiddelde kinderen

Deze kinderen worden zowel niet populair als onpopulair genoemd. Ze behoren niet aan een van de extreme einden, maar hebben nog steeds wel vrienden.

Genegeerde kinderen

Deze kinderen worden, net zoals de gemiddelde kinderen, niet genoemd op de hoge einden van populariteit. Sterker nog, deze kinderen worden over het algemeen sowieso niet genoemd als wordt gevraagd wie wie aardig vindt. Het zijn vaak de stille, goede studenten die weinig sociaal contact hebben. Ze worden vaak niet opgemerkt door de leerkrachten, wat eigenlijk niet positief is, omdat zij vaak toch wat achtergesteld zijn door hun tekort aan sociale contacten.

Controversiële kinderen

De clown van de klas, de jongen die rare fratsen uithaalt. Dit zijn de controversiële kinderen, die zowel aardig als onaardig worden gevonden. Het zijn ook de pesters die zowel angst inboezemen als vriendelijkheid uit. Het zijn de kinderen die tegen de leraar ingaan wanneer ze vinden dat iets niet klopt. Ze komen op voor de klas, maar zijn op hun beurt ook weer gemeen.

Verworpen kinderen

Dit zijn de kinderen die als onpopulair worden bestempeld. Zij hebben het meeste risico voor negatieve gevolgen in het latere leven. Hierbij is een onderscheid te maken tussen de teruggetrokken kinderen die weinig aandacht vragen, en de agressieve kinderen die een uitbarsting krijgen wanneer ze gepest worden en dan met dingen gaan gooien of beginnen te vechten. Ze hoeven echter niet per se gewelddadig te zijn, het kan dus ook gaan om een emotionele uitbarsting.

Pestgedrag

Voornamelijk de verworpen kinderen worden gepest, en dit gebeurt dan veelal door de populaire kinderen of de controversiële. Pesten is het gedrag waarbij iemand psychisch of fysieke slecht behandeld wordt, vaak over een langere tijd. Het kan gaan om schelden, fysiek geweld of afpersing. Het komt zowel voor op het werk als op school, maar ook daarbuiten, zoals in een woonwijk en in verenigingen. Het komt in principe overal op de wereld voor en is over vele landen zelfs redelijk identiek. Sinds de groei van internet speelt ook cyberpesten een steeds grotere rol, waarbij slachtoffers worden bejegend op chats, fora en via e-mailberichten.

Een onderscheid met plagen moet worden gemaakt, waarbij plagen meer een wederzijds gebeuren is en minder erg wordt bevonden. Het is wel onprettig, maar meestal zijn de twee kanten enigszins aan elkaar gelijk. Bij pesten is er minder verwering, bijvoorbeeld omdat het slachtoffer (hierbij is dus een duidelijk onderscheid tussen pester en slachtoffer) niet in staat is terug te slaan. Bovendien gaat pesten langer door dan plagen.

Geslachtsverschillen

Ten slotte zijn er verschillen tussen het pestgedrag van jongens en meisjes. Terwijl jongens vaker gebruik maken van fysiek en overpestgedrag, is pesten onder meisjes minder opvallend. Bij meisjes is het gedrag vaak indirect (bijvoorbeeld roddelen, buitensluiten en negeren) en verbaal. Het fysieke, meer opvallendere pestgedrag is naast bij mannen ook veel te zien bij kinderen en laagopgeleiden, terwijl het verbale pestgedrag, naast vrouwen, meer wordt gebruikt door hoogopgeleiden en volwassenen.