Creatieve ideeën bedenken binnen een groep

Je ouders zijn 50 jaar getrouwd en je wilt met zussen en broers een feest op touw zetten. De buurtraad wil in de buurt meer binding realiseren. De zaterdagmiddagclub zit verlegen om frisse ideeën. Je wilt bekendheid geven aan de activiteiten die jullie organiseren. Hoe pak je dat aan? Om iets op poten te zetten is creatief denken nodig. Wie neemt het voortouw? Wie heeft goede ideen, wie is handig, wie goed in organiseren, wie heeft connecties? Voorwaarden voor creatief denken binnen een groep.

Ideeën

Wil je binnen een groep het creatieve denken stimuleren dan is het handig vooraf een paar dingen te weten. Allereerst gaat creativiteit verder dan louter een probleem oplossen; het probleem van het familiefeest, van de vrijetijdsbesteding voor kinderen, de reclame voor activiteiten van je club. Bij een creatief proces -ook als het een individueel project betreft! - is het belangrijk dat je een strikte scheiding handhaaft tussen de ideeën-spui-fase en de evaluatiefase. Eerst gaat het er om zoveel mogelijk ideeën te bedenken, pas daarna kies je daaruit de beste.

Tijd

Denk niet dat je er met een uurtje, of zelfs een middagje brainstormen bent. Trek er gerust de nodige tijd voor uit. Hoeveel tijd dat zal zijn, kun je niet weten, dat zul je moeten ondervinden. Wees er maar van overtuigd dat je het proces niet kunt opjagen. Efficiënt creatief denken bestaat niet. Neem dus zoveel tijd als nodig is.

Creatief

Het voordeel van creatief denken binnen een groep is dat ieder individu zijn specifieke inbreng heeft. Om hier optimaal van te profiteren is het handig als de leden zo divers mogelijk zijn. Niet alleen bestaat de ideale groep uit

• mannen en vrouwen,
• van verschillende leeftijd en komaf,
• met verschillende kwaliteiten,
• die liefst ook vlot kunnen associëren,
• zich goed kunnen inleven en
• bereid zijn hun verbeelding op hol te laten slaan.

Vervolgens is het belangrijk dat ieder bereid is de eigen grenzen te verleggen, zich open te stellen voor reacties, suggesties, opmerkingen, grappen… Ze moeten zichzelf kunnen relativeren. Hiërarchie is uit den boze; binnen de groep is iedereen gelijkwaardig, niemand is gek en geen voorstel is absurd!

Dynamiek

Creatief denken binnen een groep stoelt sterk op groepsdynamiek. Die dynamiek is er vooral als iedereen zich op zijn gemak voelt en op waarde geschat. Bij een goede sfeer schieten scherpe opmerkingen en adremme grappen als pingpongballen over en weer. Een buitenstaander kan denken: "Waar gaat dit over?" En ook de leden zelf moeten in deze fase vooral niemand tot de orde roepen met: “Kunnen we nu eindelijk eens ophouden met deze flauwekul en aan het werk? Zo komen we nooit tot een oplossing!” Nee, die zogenaamde onzin is juist de humus voor een geslaagde creatieve oplossing.

Vrijheid

Houd precies die opmerkingen die nergens toe lijken te leiden in de gaten! Domme vragen, naïeve suggesties, opmerkingen die ‘nergens op slaan’, ze hebben in deze fase van totale vrijheid bestaansrecht. En laat iedereen er rustig op inhaken en door fantaseren, het kan zo gek niet worden of het is bruikbaar. Zo ontstaan de origineelste gedachten. Dus: geen scheidsrechter, geen zedenmeester, geen schooljuffrouw zolang er ideeën gespuid worden! Ze zouden de groepsdynamiek ook alleen maar schaden. Actief luisteren, feedback geven en parafraseren zijn essentieel. Bekijk het probleem c.q. de opdracht van alle kanten, verwoord het en herformuleer.

Groep

Even terug naar de rolverdeling. Want, structuur om een en ander in goede banen te leiden moet er wel zijn wil je profijt hebben van het proces. Voor een geslaagde groepssessie heb je nodig: een initiator/stimulator/animator, een secretaris en een keur aan deelnemers. De groep telt liefst zes tot tien leden; met minder ontbreekt de dynamiek, met meer wordt het onoverzichtelijk. En uiteraard moet je met zijn allen helemaal achter het probleem staan. Ieder moet zich verantwoordelijk voelen voor het vinden van een oplossing. Alleen zo ben je als groep verzekerd van de betrokkenheid van alle leden.

De initiator

Eén persoon krijgt de rol van katalysator toebedeeld. Hij of zij hoeft zelf geen ideeën aan te dragen, maar moet wel het creatieve denkproces bij de anderen bevorderen. Voeling met de groep - intuïtie, een sterk inlevingsvermogen - is belangrijk. Enthousiasme, gevoel voor humor, niet bang zichzelf voor schut te zetten, een goede onderhandelaar, zijn kwaliteiten van de initiator. Hij moet het probleem duidelijk kunnen formuleren. Een concreet probleem stimuleert de verbeelding, het associëren. Is het probleem erg algemeen verwoord, dan moet het eerst in subprobleempjes opgedeeld worden. Daarvan wordt er één gekozen waarmee kan worden begonnen. Elk subprobleem krijgt dan zijn eigen brainstormsessie.

Duizendpoot

De initiator moet over veel kwaliteiten beschikken wil het creatief groepsproces succesvol verlopen. Mogelijk moet iemand aangewezen worden die als de feitelijke animator optreedt, die het dus van de oorspronkelijke initiator overneemt. Hij kan bijvoorbeeld geen idee negeren omdat hij dat idioot vindt; daardoor bruuskeert hij de aandrager van het idee, waardoor deze zich geremd zal voelen om nog met iets anders op de proppen te komen. Verder moet de initiator kritiek kunnen ombuigen tot een idee en houdt hij het proces aan de gang met vragen als: wat als, wat nog, overdrijven, minimaliseren, omdraaien, etc. Tot slot beschikt hij over organisatorisch talent: deelnemers uitnodigen, datum prikken, locatie regelen, papier, bord, stiften klaarleggen, etc.

De secretaris

Gelukkig krijgt de initiator/animator hulp van een secretaris die alle ideeën kernachtig noteert en nummert. De secretaris kan het materiaal uittypen en kopiëren en/of de resultaten op een groot vel noteren. Ter stimulatie van een creatieve flow van ideeën is een aangename ruimte niet onbelangrijk. Ook een koffer vol beeldmateriaal (tijdschriften, foto’s, tekeningen, krantenknipsels), voorwerpen, notitieblaadjes, kladpapier, grote vellen papier, stiften, schaar en plakstift is handig.

Laat je niet ontmoedigen door bovenstaand ideaalbeeld, het is slechts een richtsnoer. Creatief zijn betekent ook: roeien met de riemen die je hebt. En: in die Beschränkung zeigt sich der Meister!