De Semana Santa van Quito

Evenals in Spaanse steden, wordt ook in Quito, Ecuador, de Heilige Week gevierd met verschillende traditionele processies.

Geschiedenis

Het is niet bekend wanneer deze traditie precies begon maar waarschijnlijk worden de processies al gehouden vanaf de 16de eeuw. De hele week vanaf palmzondag werden processies gehouden waaraan alle wijken van de stad deelnamen. In de 18de eeuw versterkt de traditie zich. In 1841 beschrijft de Fransman Alcide D’Orbigny in zijn boek 'Viaje pintoresco por las dos Américas' de processies die hij in Quito meemaakte. Halverwege de 19de eeuw wordt de ceremonie verboden door president José María Urbina omdat het niet te verenigen zou zijn met de liberale ideeën uit die tijd. Ongeveer 20 jaar later wordt de traditie in ere hersteld door president Gabriel García Moreno en kunnen de verenigingen hun beelden weer te voorschijn halen. De processie op Goede Vrijdag wordt de belangrijkste. Het beeld dat men toen mee droeg wordt nog steeds gebruikt. Met de liberale revolutie eind 19de eeuw verdween de traditie opnieuw, de staat vervolgde de publieke geloofs manifestaties. Het betrof een seculiere staat welke zich niet kon permitteren privileges te geven aan dergelijke religieuze manifestaties. Politie dreef de menigte uiteen om zo de processie te verhinderen. Op deze manier ging het voort tot in het begin van de 20de eeuw José María Velasco Ibarra aan de macht kwam, hij bevorderde een verzoening met het katholieke deel van de bevolking en de kerk. Mede daardoor kunnen in 1960 de franciscanen het beeld van Jesús del Gran Poder, dat tot dan in een museum stond, weer in de kerk plaatsen. De devotie groeit en de processie op Goede Vrijdag wordt in ere hersteld, al is het met nog slechts weinig elementen uit de koloniale traditie.

De oorspronkelijke betekenis van Semana Santa

De opkomst van de hervorming noodzaakte de katholieke kerk zich meer te manifesteren. Dat gebeurde onder ander met veel ceremonie, pracht en praal. Aan de al pompeuze katholieke rituelen werd nog een theatralisering van bijbelse passages toegevoegd welke reeds hun antecedenten in het middeleeuwse Europa hebben. De Spanjaarden brachten dit alles over naar Zuid-Amerika. De formule van de processie had zich reeds gevormd in het zuiden van Spanje en pasten goed in de geest van zuid-Amerika. Vooral in een gebied met grote inheemse bevolking als Quito kon men kleurrijke, het licht, het goud, de beweging en theatraliteit waarderen. Al snel na de stichting van de stad Quito zouden de processies plaatsvinden met als doel de bevolking actief deel te laten nemen aan de devotie. In een een overwegend analfabete gemeenschap, waar men oude en nieuwe gebruiken vermengde, bestond het gevaar dat zowel indigenas als mestiezen terug zouden vallen in heidendom. De processies en liturgie van de Semana Santa gaven velen de mogelijkheid zich te tonen. Indianen liepen mee in processie, evenals de mestiezen, de gilden van handarbeiders, schoenmakers, schilders. Alle groepen konden zo zich zelf en hun positie in de gemeenschap tonen. Het gebruik versterkte niet alleen het geloof maar door het combineren van de prehispaanse praktijken met het christelijke verhaal bevorderde het zo ook de samenhang in de maatschappij.

Palmzondag

Palmzondag is het begin van de Semana Santa. Op deze dag, waarop de intocht van Christus in Jeruzalem wordt herdacht krijgen de kerken van Quito een speciale toon en geur. Duizenden gelovigen met hun takken, versierd met onder andere basilicum en rozemarijn komen naar de kerk om in de mis de zegening te ontvangen. In het historisch centrum wordt 's morgens een processie gehouden, al zingend gaat men van de de Basílica del Voto Nacional naar de kerk van San Francisco. Tijdens de mis in de San Francisco worden niet alleen de takken gezegend maar brengt men ook andere dingen mee om te laten zegenen, zoals heiligenprentjes, medailles, kaarsen of speelgoed. Vaak gaan de gelovigen na de mis nog naar andere kerken om opnieuw de zegening te ontvangen. Aan het eind van de dag is het tijd voor de armen van Quito. Wie geen geld had voor een palmtak zoekt nu achter gebleven restanten om alsnog een eigen palmtak te maken en gaat er mee naar de inmiddels lege kerken.

Aswoensdag

Aswoensdag is de dag van het slepen van het doek, dit is een oud Romeins begrafenis ritueel dat men zich in Quito al sinds de 16de eeuw op Aswoensdag in de kathedraal afspeelt om zo eer te bewijzen aan Christus. Deze ceremonie wort nog slechts in drie steden in ere gehouden, Sevilla, Lima, en Quito. Voor het ritueel gebruikt men een groot zwart doek met rood kruis. De aartsbisschop draagt een gewaad in goud, purper en wit. Alle kleuren hebben hun betekenis: zwart voor de rouw om de dood van Christus, rood is de kleur van martelaarschap, paars de kleur van boetedoening en wit van de zuiverheid. Als tijdens het ritueel het doek over de gelovigen valt en over de grond sleept proberen sommigen te vermijden het doek aan te raken, bij aanraking zou men binnen een jaar sterven.

Witte donderdag

Donderdag is de dag van het Laatste Avondmaal waarbij Christus zijn discipelen de voeten wast. De maaltijd is het joodse paasfeest waarop men de uittocht uit Egypte herdenkt met wijn en ongezuurd brood. Voor katholieken is deze maaltijd het begin van de heilige communie. In Quito bezoekt men op deze dag ´s middags volgens traditie 7 monumentale kerken:

• Santa Catalina de Siena, een klooster uit de 17de eeuw dat slechts op witte donderdag zijn deuren opent voor de gelovigen
• Santo Domingo
• San Francisco
• Santa Clara
• El Carmen Alto
• El Carmen Bajo
• La Basílica del Voto Nacional

Goede Vrijdag

Goede Vrijdag is het hoogtepunt van de heilige week met de processie van de Jesús del Gran Poder. Vele duizenden gelovigen zijn deze dag in het historisch centrum van de stad om deze gebeurtenis mee te maken. Tijdens de processie op Goede Vrijdag dragen de gelovigen op hun schouders het beeld van de Jesús del Gran Poder. Zij worden vergezeld door een zogenaamde cirineo, gebaseerd op de figuur van Simon van Cyrene die Christus hielp het kruis te dragen. Verschillende traditionele figuren begeleiden het Christus beeld op deze tocht. De 'cucuruchos' in hun paarse gewaden en puntvormige mutsen symboliseren de boetelingen.
De Veronica's zijn de vrouwen die herinneren aan de vrouw die bij Jezus bleef tijdens zijn tocht naar Golgotha en hem het gelaat droogde. In Quito gaan deze vrouwen ook in het paars gekleed en bedekken het gelaat met een zwarte sluier. De processie begint om 12.00 uur het uur waarop Pilatus Christus ter dood veroordeelde. In stilte vertrek men vanaf de kerk van San Francisco, de vele gelovigen staan dan al uren te wachten. Velen lopen blootsvoets mee en dragen ook zelf een kruis.

Paaszondag

Paaszondag wordt in Quito gevierd met een grote mis in de kathedraal. Men viert de opstanding van Christus de heilige week is ten einde.