De religie van de Kelten

De Kelten, die leefden in de ijzertijd, geloofden in goden en godinnen en goede en kwade geesten. Religie liep als een rode lijn door hun leven, naar het schijnt deden zij zelfs aan mensenofferingen om de godheden gunstig te stemmen.

Goden en godinnen

De Kelten kenden een polytheïstisch religie, wat betekent dat ze geloofden in meerdere goden en godinnen. Zij geloofden ook in animisme, waardoor hun religie ook wel gezien kon worden als een natuurgodsdienst waarbij men gelooft in goede en kwade geesten die huizen in bomen, dieren en gebruiksvoorwerpen. De geesten moeten gunstig worden gestemd in de vorm van offeringen, rituelen en regels. Rituelen en offeringen werden begeleid door priesters, die ook wel druïden werden genoemd. De druïden, die ontstonden in de 4e eeuw v. Chr, genoten een hoog aanzien binnen de Keltische samenleving. Zij waren namelijk behalve priesters ook bemiddelaars, artsen, wetenschappers en rechters en adviseerden de koning. De druïden deden voorspellingen op basis van voortekenen uit de natuur en hadden een grote kennis van het sterrenstelsel. Om die reden bepaalden zij ook de kalender en deelden die vervolgens in in zogenaamde ‘goede’ en ‘slechte’ dagen. In principe kon iedereen druïde worden, aangezien de functie niet geërfd hoefde te worden. Om een druïde te worden moest men zo’n twintig jaar lang in het vak zitten. In eerste instantie kenden de Kelten hun goden geen menselijke vormen toe, pas laat in de ijzertijd begonnen ze dit wel te doen.

Grafheuvels

Opvallend bij de Keltische beschaving zijn de enorme grafheuvels. Sommigen hiervan hadden een stenen kern. De doden kregen veel voorwerpen mee in hun graven, zoals wapens, gebruiksvoorwerpen en in enkele gevallen bronzen schalen waarvan het nut nog niet ontdekt is. Archeologen hebben zelfs prachtige houten wagens in de graven gevonden. Hieronder bevond zich zelfs een Etruskisch exemplaar die geïmporteerd moest zijn geweest. De wagens, waarvan de meeste vier wielen hebben, zijn licht, comfortabel en fijn gebouwd. Door enkele aanwijzingen vermoed men dat de overledene zittend op een wagen begraven werd. Naast grote wagens werden er ook kleine wieltjes gemaakt van klei gevonden. Dit had waarschijnlijk een religieuze betekenis, hoewel deze ons nog niet duidelijk is. Ook andere kleimodellen, bijvoorbeeld van handen, en soms andere voorwerpen, werden de doden in hun graf meegegeven. Uit deze vondsten – die van de grafheuvels en de grafgiften – kunnen we opmaken dat de Kelten geloofden in leven na de dood. De dood was slechts een klein kwaad, een pauze als het ware, en het leven was iets dat ze dus eigenlijk niet konden verliezen.

In het dorp Hochdorf in Zuid-Duitsland, in een gebied van vruchtbare landbouwgrond, werd ongeveer halverwege de 20ste eeuw een enorme Keltische grafheuvel ontdekt. Deze was oorspronkelijk acht meter hoog. De ommuring en de overkapping, die uit eiken balken bestonden, waren al vele eeuwen geleden ingestort onder het gewicht van een beschermende laag stenen. De grafkamer zelf had een oppervlakte van twintig vierkante meter. Deze grafheuvel is één van de rijkste Keltische grafkamers die is teruggevonden, het graf was niet geplunderd of vernield.

Hiernaast een afbeelding van een reconstructie van de grafkamer in de grafheuvel. De dode was een Keltisch stamhoofd. De bank waar hij op lag was gemaakt van brons. Op de rugleuning van de bank waren dansende figuurtjes afgebeeld en een aantal paarden die een kar voorttrokken. Er werd geen mensenhaar gevonden, wat erop wees dat het lichaam was geconserveerd in de periode tussen het overlijden en de bouw van het graf. Het graf werd gedateerd rond 550 v. Chr, de Keltische koning zelf zou veertig jaar oud zijn geworden. Met een lengte van 1.80 meter was hij langer dan tijdgenoten. Hij was opgebaard in en meerdere, prachtige gewaden van dure Chinese zijde. Daarnaast hadden zijn onderdanen hem versierd met bloemen en hem een hoed van berkebast op zijn hoofd gezet. Tot zijn grafgiften behoorden een ijzeren nagelknipper, een houten kam, vishaken, en niet onbelangrijk: veel goud. Op zijn mantel zaten gouden spelden, hij droeg een gouden armband en een gouden halsband en zelfs op zijn schoenen zaten gouden strepen. Op de reconstructie staat ook een kar. Deze was gemaakt van drie verschillende houtsoorten: essenhout, iepenhout en esdoornhout. Hij was ook versierd met bronzen kettingen en figuurtjes. Op de kar lagen allerlei gebruiksvoorwerpen waarvan de onderdanen achtten dat hun koning het nodig zou hebben voor het leven in het hiernamaals: kommen, borden, schalen en messen. In de hoek bij de bank staat een bronzen ketel. Na al die jaren zat hier nog steeds een drab in van vierhonderd liter gegiste honing. Aan de muur hangen een aantal versierde drinkhoorns. De grootste, waar vijf liter in paste, was uiteraard van de koning zelf.

Heilige plaatsen

De Romeinen bouwden grote tempels om hun goden en godinnen te eren. De Kelten bouwden zelden stenen tempels. Zij zagen de natuur als de bron van goddelijkheid, en daarom bevonden goden en godinnen zich overal ter wereld. Er waren wel een aantal plaatsen in het bijzonder waar een goddelijke sfeer heerste. Dit waren natuurlijke grenzen, zoals bomen of de oevers van meren en bij bronnen en wouden. Wanneer er wel een heiligdom werd gebouwd, zoals een tempel, dan was deze overdekt en van hout en stro gemaakt. De meest geliefde plaats bij de Kelten om de goden te vereren was het bos. Zij duidden het ‘heilige bos’ aan met het woord nemeton. Volgens de Griekse schrijver Strabo kwam een bepaalde groep Kelten elk jaar in Drunemeton, het heiligdom van de eik, bij elkaar om daar belangrijke zaken omtrent politiek en religie te bespreken. De Kelten vernoemden elk heilig gebied naar de godheid waarmee ze die plaats associeerden. De godin Arduinna was bijvoorbeeld de godin van de bossen die wij tegenwoordig de Ardennen noemen.

Menselijke offeringen

Er is een vermoeden dat de Kelten mensen offerden. Dit was een gedeelte van de verplichte rituelen die zij moesten uitvoeren om de goden en geesten gunstig te stemmen. Het was weliswaar wel zo dat het offeren van dieren op een grotere schaal werd uitgevoerd, en dat ook gebruiksvoorwerpen zoals wapens en sieraden vaak werden geofferd. Het bewijs voor menselijke offeringen ontleent men aan archeologisch materiaal, Ierse middeleeuwse teksten en geschriften van Romeinen en Grieken.

Zo had Keizer Julius Caesar het volgende geschreven over de Kelten:

‘’De Kelten geloven dat het noodzakelijk is dat een mens moet sterven voor een ander mens, omdat de Koninklijke onsterfelijke goden anders niet tevreden zullen zijn. Sommige stammen hebben figuren van immense afmetingen, waarvan de ledematen bestaan uit geweven takken, die gevuld worden met levende mensen. Nadat deze figuren in brand worden gestoken, verdwijnen de mensen in een vuurzee. Ze geloven dat het executeren van degenen die opgepakt zijn voor diefstal of inbraak de onsterfelijke goden het meest tevreden stelt; maar als er schaarste is aan dit soort slachtoffers, dan executeren zij zelfs onschuldige mensen.’’ (bron: Bron: http://en.wikipedia.org/wiki/Celts_and_human_sacrifice)

Waar Keizer Julius Caesar op doelde met ‘figuren van immense afmetingen’ is de ‘wicker man’, in het Nederlands komt dat neer op de ‘gevlochten mens’. Dit is een groot bouwwerk in de vorm van een mens en werd volledig opgebouwd uit takken. Hoewel meerdere Romeinse schrijvers hebben geschreven over de menselijke offeringen van de Kelten, is er weinig bewijs voor de manier waarop het gebeurde zoals Caesar het beschrijft. Hij was geen ooggetuige en hij is de enige die erover schrijft, waardoor men hier een sceptische kijk op heeft. Volgens Caesar werd het doden van een moordenaar niet eens zozeer gedaan als een straf omdat hij iemand vermoord had, maar meer om een mensenleven voor een mensenleven te geven en op die manier de weegschaal weer in evenwicht te brengen. Het was dus geen kwestie van wraak.