Samhain: het Keltische nieuwjaar

Voor velen is Samhain bekend als Halloween, gevierd op 31 oktober. Het langs de deuren gaan voor snoep en uithollen van pompoenen is vooral in Amerika populair. Voor paganisten is het de sabbat waarbij overleden voorouders vereerd worden en de deur naar het hiernamaals open staat, gevierd op de vooravond van de nieuwjaarsdag op 1 november. Ook is het een feest van de laatste oogst. Met Samhain wordt het nieuwe jaar ingeluid. Hoe vier je deze van Keltische nieuwjaarsviering als solitaire heks, en waar komen alle tradities die we nu kennen vandaan?

Geschiedenis

Feest van de dood

In de Ierse mythologie was Samhain de tijd waarin de sluier tussen de aarde en het hiernamaals het dunst was. Overleden dierbaren, voorouders en alles wat in het hiernamaals leefde kon via deze sluier naar onze wereld reizen. Waar Beltane het feest van het leven was, was Samhain het feest van de dood. In de 10e eeuw was het al een festiviteit waarmee het begin van de winter gevierd werd. Ook voor de oogst was het een belangrijke tijd. Beltane, op 1 mei, was het begin van de oogsttijd. Met Samhain werd het einde van de oogsttijd gevierd en werd er vee geslacht om de winter door te komen.

Dolende geesten

De Kelten deelden het jaar in twee delen; het 'lichte' en het 'donkere' deel. Samhain was het begin van deze donkere tijd. Volgens Keltische traditie werd er voedsel geofferd voor de overledenen die in deze tijd terugkeerden op aarde. Voor dolende geesten werden appels begraven langs de weg. Om de overleden familieleden de weg te wijzen werden er kaarsen bij de ramen gebrand. Vaak werden de kaarsen in uitgeholde knollen of bieten gezet. In latere tijden werd het gebruikelijker om pompoenen te gebruiken.

Kwade geesten

Er zijn in de geschiedenis veel verhalen geschreven over de boosaardige wezens en geesten die op de nacht van Samhain actief waren. De huidige traditie van het verkleden op Halloween was van oudsher een middel om kwade geesten af te schrikken. Men geloofde dat de boosaardige geesten gerustgesteld konden worden met kleine offergaven. Daarom was het gebruikelijk om voedsel weg te geven. Daarnaast was Samhain ook de viering van het nieuwe jaar en was het gebruikelijk om je bezig te houden met goede voornemens en wensen.

Moderne viering

Samhain is het moment waarop de zonnegod, die tijdens Lammas (Lughnasad) geofferd werd, aankomt in het dodenrijk. Tijdens Samhain worden de doden herdacht door middel van rituelen en feesten. Een groot feestmaal is gebruikelijk. Vaak worden er extra borden op tafel gezet voor de overledenen. Ook wordt er afscheid genomen van het oude jaar en worden de wensen voor het komende jaar geuit. Een voorspelling van de toekomst wordt vaak gedaan door middel van een tarotlegging, pendelen of andere vormen van divineren. Een feestelijke viering bestaat naast een grote maaltijd vaak uit muziek maken en dansen om een groot vuur. Omdat tijdens Samhain de grens tussen onze wereld en het dodenrijk het dunst is, is het een geschikt moment om contact te leggen met overledenen.

Samhain vieren als solitaire heks

Versier je altaar met herinneringen aan overleden dierbaren, zoals foto’s. Zet een bordje eten buiten voor de overledenen. Herdenk dierbaren en voorouders door middel van meditatie of een ritueel. Hol pompoenen uit en maak van het overgebleven vruchtvlees een maaltijd. Of volg onderstaand recept om heerlijke pompoensoep te maken en te delen met familie en vrienden.

Om het nieuwe jaar in te luiden kan je goede voornemens op papier zetten en deze ritueel verbranden. Denk aan wat je bereikt hebt in het afgelopen jaar en wat je het komende jaar anders wil doen. Het is immers het nieuwjaarsfeest, de perfecte tijd om na te denken over goede voornemens.

Recept voor pompensoep

• 1 pompoen
• 2 uien
• 2 tenen knoflook
• 2 theelepels kerriepoeder
• 1 liter bouillon (kip of groente)
• 125 ml crème fraîche

Snij de pompoen in kwarten, verwijder de zaden en snij de schil van de pompoen. Snij het vruchtvlees in blokjes. Hak de ui en knoflook fijn. Fruit de knoflook en de ui. Voeg na een paar minuten de pompoen en het kerriepoeder toe en bak dit een paar minuten. Voeg de bouillon toe en laat 15 tot 30 minuten zachtjes koken. Pureer de soep daarna met een staafmixer, voeg peper en zout toe naar smaak en serveer met de crème fraîche.

Kenmerken en symbolen van Samhain

• Symbolen: pompoen, bezem, botten
• Kleuren: zwart, oranje, wit, bruin, rood, goud
• Kruiden en planten, jeneverbes, pompoen, appel, salie, stro
• Eten en drinken: appels, noten, kruidenwijn, vlees en gevogelte, pompoen
• Stenen: zwarte stenen als onyx en obsidiaan
• Dieren: kat, vleermuis, spin
• Altaarversieringen: uitgeholde pompoen, appels, kastanjes, foto's of aandenkens van overledenen, kaarsen