De eerste communie en de sacramenten in de r.k. kerk

Velen van ons hebben op de leeftijd van ongeveer 8 jaar de eerste Heilige Communie gedaan. In veel gezinnen die vroeger Rooms katholiek waren speelt het geloof heden ten dage nauwelijks nog een rol. We weten niet zoveel meer van kerkelijke rituelen en van de betekenis van de sacramenten die vroeger zo belangrijk waren in dit geloof. Maar als onze kinderen naar een Rooms katholieke school gaan dan komt soms toch de vraag van het kind zelf of het zijn of haar eerste communie mag doen. Dan is het goed om in gedachten terug te gaan naar de eigen kinderjaren en op zoek te gaan naar de betekenis van de rituelen zoals de sacramenten.

• De eerste Heilige communie
• Dopen in de kerk
• Dopen zoals het vroeger ging
• De eerste H. Communie
• De sacramenten

De eerste Heilige communie

Voor jonge kinderen is de voorbereiding op de eerste heilige communie nog altijd een bijzondere tijd. Als kinderen op een Rooms katholieke school zitten dan speelt het groepsgevoel een belangrijke rol. Kinderen willen vooral "erbij" horen en komen thuis met het verzoek om ook de eerste heilige communie te mogen doen. Ouders stemmen hier dan mee in maar moeten soms zelf diep in hun verleden duiken om de betekenis van dit sacrament nog eens te achterhalen.

Dopen in de kerk

Wil het kind mee kunnen doen aan de eerste heilige communie dan is het noodzakelijk dat er eerst gedoopt is. In veel gezinnen wordt het jonge kind al gedoopt als het pas een paar maanden oud is, maar ook vaak gebeurt het helemaal niet meer. Dat is geen probleem omdat het dopen ook kan plaatsvinden als het kind te kennen heeft gegeven om de eerste communie te willen doen. En eigenlijk kan men dan ontdekken dat dit een prachtig ritueel is. Het kind maakt zelf de doop (onderdompeling) bewust mee en kan zelf zijn naam schrijven in het doopboek. Symbool hierbij is dat het kind geschreven staat in de palm van Gods hand. Het kind wordt opgenomen in de gemeenschap van de kerk. De toekomstige communicanten kunnen bij dit ritueel aanwezig zijn als voorbereiding op de communie.

Dopen zoals het vroeger ging

Vroeger moest een baby direct al enige dagen na de geboorte gedoopt worden.De moeder lag nog in het kraambed en was niet bij de doop aanwezig. Na terugkeer uit de kerk kwamen de beroemde beschuit met muisjes tevoorschijn en was er sprake van een klein familiefeestje. Het wiegje van de baby was versierd met bloemen en er was zowel voor jongens als voor meisjes een speciale doopjurk die in de familie bewaard werd. De reden voor een snelle doop was dat men bang was dat de baby zou overlijden alvorens gedoopt te zijn en dan zou het kindje niet in de hemel komen maar in het voorgeborchte. Een ongedoopte baby die stierf mocht dan ook niet in gewijde aarde begraven worden en er was op het kerkhof een aparte hoek waar deze kinderen begraven werden. Er werd geleerd dat iedereen een doop mocht uitvoeren in noodsituaties en als ouders en grootouders was je je bewust van je verantwoordelijkheid in deze. Om toe te zien op een goede geloofsopvoeding werden er een peter en meter aangesteld. Deze, meestal broers of zusters van de ouders waren bij de doop aanwezig en hadden dan ook een speciale rol in het gezinsleven. Veel peetouders namen hun taak zeer plichtsgetrouw op en het petekind werd extra goed voorzien van cadeaus bij zijn of haar verjaardag. De peetoom en tante hadden immers een speciale rol. Pas aan het eind van de zestiger jaren van de vorige eeuw kwam aan deze gewoonte een einde. Het dopen vond pas plaats na een aantal weken of maanden. De moeder was zelf bij de doop aanwezig en kon haar kindje ook zelf vasthouden.

De eerste H. Communie

Vroeger werden in de tweede klas van de lagere school voorbereidingen georganiseerd in de kerk waar ook geoefend werd en uitleg gegeven over de a.s. eerste communie Maar ook op school werd er klassikaal veel aandacht gegeven aan de eerste communie. Kinderen moesten veel gebeden en gezangen leren. Ook moest de catechismus van buiten worden geleerd. Er werd een link gelegd tussen de familie thuis en de heilige familie van Jezus, Maria en Jozef. Kinderen kregen in die periode veel kennis te verwerken omtrent de leer van het Rooms katholieke geloof. Het feest van de eerste heilige communie vond altijd plaats op Hemelvaartsdag. Na de mis werd er thuis feest gevierd en 's middags moest de feestkleding weer aan voor het lof wat een soort eredienst in de kerk was. In sommige streken in Nederland zoals in Limburg werd er vaak feest gevierd in een restaurant. Ook in zuidelijke landen zien we deze uitgebreide vieringen nu nog terug.

Voor kinderen was het vroeger een enorme gebeurtenis om de eerste heilige communie te mogen doen. Men kreeg mooie nieuwe kleren. Vooral voor meisjes was er een echte bruidjesjurk met kroontje en handschoenen. Witte sokjes en lakschoentjes hoorden erbij. Vaak was deze kleding zelf gemaakt met een grote zoom erin zodat het bruidje daarna enige jaren mee kon lopen met de processies zoals deze in veel dorpen werden gehouden bij kerkelijke feesten. De jongens werden gekleed in een klein kostuum maar droegen ook vaak een matrozenpakje.

De sacramenten

Naast het dopen en de communie ofwel eucharistieviering zijn er nog andere sacramenten in het rooms katholieke geloof. Dit zijn

• De biecht
• Het vormsel
• Het huwelijk
• Het priesterschap
• Het heilig oliesel

De Biecht

In het rooms katholieke geloof is het mogelijk om te biechten en daarmee vergeving van de zonden te verkrijgen. Men biecht bij een priester die geheimhoudingsplicht heeft en deze legt een penitentie (straf) op. Veel mensen buiten het geloof zijn wel eens wat jaloers geweest op de roomsen omdat zij vergeving van hun zonden konden verkrijgen. Er wordt wel eens gedacht dat de luchtige aard van het katholieke zuiden te maken heeft met de mogelijkheid van weer opnieuw te kunnen beginnen met een schone lei.

Het Vormsel

Bij het vormsel wordt de doop ah.w. nogmaals bekrachtigd. Deze plechtigheid gebeurt door de bisschop maar heeft in de gezinnen toch veel minder betekenis dan de doop zelf en de communie. Het kind wordt gezalfd met heilige olie en kan zelf bevestigen dat het tot de kerk wil blijven behoren.

Het Huwelijk

Binnen de roomse kerk wordt het huwelijk niet alleen gezien als een verbond tussen twee mensen maar ook als een verbond met God. Daarom ook de uitspraak: Wat God verbonden heeft, zal de mens niet scheiden. Veel gelovigen hebben er lange jaren erg moeilijk gehad met dit sacrament. Het was voor de mensen onmogelijk te scheiden volgens de regels van kerk en men kon ook geen nieuw kerkelijk huwelijk aangaan.

Het Priesterschap

De Rooms katholieke kerk ziet het priesterschap als een sacrament. De gedachte is dat Jezus zelf zijn apostelen heeft uitgezocht die de leer van christus moesten verkondigen. De priesters zijn altijd mannen die gedoopt zijn. De Roomse kerk heeft ook nu nog als regel dat de mannen celibatair moeten leven. Priesters hebben een drievoudige taak:

• Zij mogen sacramenten toedienen
• Zij staan ten dienste van de kerkgemeenschap
• Zij verkondigen de Leer

Hier vloeit uit voort dat als er geen priesters zijn er ook geen eucharistie kan plaatsvinden. Er zijn dan ook ook hulp-priesters of diakenen die wel een dienst mogen leiden maar géén mis mogen opdragen of andere sacramenten mogen toedienen.

Het heilig Oliesel

Dit sacrament noemt men ook wel de laatste der sacramenten. Hierbij wordt aan mensen die stervende zijn verzocht indien mogelijk te biechten waarna er wordt gezalfd. hij of zij ontvangt daarbij vergeving van de zonden en de communie wordt toegediend.

Veel rituelen zijn verdwenen uit de Rooms katholieke kerk als gevolg van de ontkerkelijking en het daaruit voortvloeiende gebrek aan priesters. De oudere generatie onder ons zal toch nog wel eens terugdenken aan een periode waarin deze rituelen een vaste plaats hadden en het geloof en de sacramenten een onderdeel waren van het dagelijks leven.