Vrijgevigheid en moreel gedrag

De Boeddha heeft tien volmaaktheden onderwezen, waarvan het de bedoeling is dat je naar het verwerven ervan streeft. Het streven hiernaar wordt door de Boeddha sterk aangeraden, omdat het verwerven van deze volmaaktheden jou zal bevrijden van lijden. De eerste volmaaktheid is dana of vrijgevigheid. De tweede volmaaktheid is sila of moreel gedrag.

Vrijgevigheid

De gedachte dat vrijgevigheid jou kan bevrijden van lijden, is moeilijk voor te stellen als je voortdurend allerlei tekorten ervaart. Het lijkt dan redelijker te veronderstellen dat je, voor je zou kunnen geven, eerst je tekorten aan zou moeten vullen.

Omgekeerd

In werkelijkheid is het echter omgekeerd.
Jij denkt dat je tekort hebt, en omdat je dat denkt, ervaar je deze tekorten ook.

Als jij nu begint met te geven (tijd, energie, geld, aandacht) dan leer je jezelf een heel ander idee.
Telkens wanneer jij geeft, onderwijs je jezelf iets nieuws.

Onderwijs aan jezelf

Zodra je je geest richt op de ontwikkeling van de volmaaktheid van vrijgevigheid en daadwerkelijk begint te geven, zul je genoodzaakt zijn aan aantal totaal nieuwe conclusies te trekken:

• Je zult ontdekken wat je allemaal ontvangen hebt. Dat moet wel zo zijn, want anders zou je het niet kunnen geven.
• Je zult moeten concluderen dat je genoeg hebt. Dat kan niet anders, want je geeft en je overleeft dat.
• Omdat je dat waarvan je dacht dat je niet zonder kon, weggeeft, los je geleidelijk aan je gehechtheid op.

De ontwikkeling van de volmaaktheid van vrijgevigheid is daarom je geest wenden in de richting van innerlijke gezondheid en gemoedsrust.

Gemakkelijk

Vrijgevigheid is de volmaaktheid die het gemakkelijkst te leren is, daarom is het de eerste volmaaktheid die ontwikkeld dient te worden als je jezelf van lijden wilt bevrijden. Dat deze volmaaktheid de gemakkelijkste is, betekent natuurlijk niet dat het voor jou gemakkelijk hoeft te zijn. Misschien kun jij je niet voorstellen dat vrijgevigheid de oplossing zou kunnen zijn voor de tekorten die jij ervaart. En misschien geloof je het wel, maar denk je dat vrijgevigheid een luxe is die jij je voorlopig niet kunt permitteren.

Maar ook hier is de waarheid omgekeerd: je kunt het je niet niet permitteren vrijgevig te zijn.

Dit idee is overigens niet exclusief voor het boeddhisme, in een prachtig gebed zegt St. Franciscus van Assisi:

Sila of moreel gedrag

Moreel gedrag, of zuiverheid van gedrag ontwikkelen is nodig om uiteindelijk zuiverheid van geest te ontwikkelen.

De vijf levensregels

Om te weten wat volgens de Boeddha moreel gedrag is, kun je kijken naar de vijf levensregels voor leken (leken betekent niet-monniken en niet-nonnen).

1. Het voornemen zich te onthouden van het nemen van leven
2. Het voornemen zich te onthouden van het nemen wat niet gegeven is
3. Het voornemen zich te onthouden van seksueel wangedrag
4. Het voornemen zich te onthouden van het spreken van onwaarheden
5. Het voornemen zich te onthouden van geestbenevelende middelen

Naar binnen

De ontwikkeling van moreel gedrag is een volmaaktheid die na de ontwikkeling van vrijgevigheid komt.
Daar is een reden voor.

• Vrijgevigheid geeft wat de ander daadwerkelijk nodig heeft, moreel gedrag is gericht op het voorkomen van ellende bij anderen. Vrijgevigheid voorziet in een positieve bijdrage aan de omgeving, moreel gedrag zorgt ervoor dat een negatieve benadering verhinderd wordt.
• Vrijgevigheid is gericht op 'buiten', moreel gedrag is, juist doordat het ellende voorkomt, niet meteen zichtbaar.

Deze tweede volmaaktheid is dus als het ware een stap naar binnen.

Inspanning

Het betekent aanvankelijk je inspannen om tot moreel gedrag te komen, daarna betekent het de inspanning om moreel gedrag te handhaven en tenslotte bereik je het deugdzaam zijn. Maar in de volmaakte vorm betekent het meer dan uitsluitend moreel gedrag, het is een staat van geest die er voor zorgt dat andere wezens geen reden tot angst hebben.

Voor jezelf betekent de ontwikkeling van moreel gedrag dat je kalmer zult worden. Dat kan geen nieuws zijn, iedereen kan ervaren dat er, als er juist gehandeld is, rust is. Geen passieve rust, maar een actieve rust die voortkomt uit de zekerheid dat de handeling juist was.

Maar misschien nog belangrijker: moreel gedrag geeft je bescherming tegen een terugval in ellendige omstandigheden:
het boeddhisme zegt dat de beoefenaar van de Dhamma (de leer van de Boeddha) door de Dhamma wordt beschermd.