Rechten en plichten van een achttienjarige

Je achttiende verjaardag is een belangrijke mijlpaal in je leven. Vanaf dit moment ben je namelijk volgens de Nederlandse wet meerderjarig. Het zijn van een meerderjarige brengt een aantal belangrijke rechten en plichten met zich mee. Dit betekent dat je een aantal zaken zelf zal moeten regelen die voorheen automatisch of via je ouders gingen. Daarnaast zullen er een aantal belangrijke dingen veranderen waarvan je zeker op de hoogte moet zijn. Het meerderjarig zijn brengt namelijk veel verantwoordelijkheden met zich mee.

Rechten

Kiesrecht

Vanaf de dag dat je achttien jaar oud wordt heb je als Nederlander volgens de wet kiesrecht. Je hebt zowel een passief kiesrecht als een actief kiesrecht, het laatste wordt ook wel stemrecht genoemd. Passief kiesrecht betekent dat je jezelf verkiesbaar mag stellen als volksvertegenwoordiger in de gemeenteraad, de Provinciale Staten, de Eerste en Tweede Kamer, het Europees parlement en de waterschappen. Stemrecht heb je voor de verkiezingen voor de gemeenteraad, de Provinciale Staten, de Tweede Kamer, het Europees parlement en de waterschappen. Bovendien heb je stemrecht bij raadgevende referenda.

Zorgtoeslag

Indien je achttien jaar of ouder bent en een Nederlandse zorgverzekering hebt kom je mogelijk in aanmerking om zorgtoeslag te ontvangen wanneer je inkomen onder een bepaalde drempel ligt. De zorgtoeslag geldt als een gedeeltelijke compensatie voor je zorgkosten. Via de pagina toeslagen van de belastingdienst kun je berekenen of je ervoor in aanmerking komt en kun je de toeslag aanvragen. Hiervoor heb je een DigiD nodig.

Huurtoeslag

Als je achttien jaar of ouder bent en op kamers woont, kun je mogelijk in aanmerking komen voor huurtoeslag. Deze toeslag geldt als een tegemoetkoming voor je huurkosten. Er zijn echter een aantal voorwaarden. Zo moet de woning of kamer geregistreerd staan als 'zelfstandige woonruimte' wat inhoudt dat je een eigen keukenblok en badkamer hebt ofwel een kamer in een gedeeld complex waarbij de kamer een eigen huisnummer heeft. Daarnaast moeten zowel je inkomen als je huurprijs onder een bepaalde drempelwaarde vallen. Op de pagina toeslagen van de belastingdienst kun je een proefberekening maken om na te gaan of je in aanmerking komt om huurtoeslag te ontvangen. Tevens kun je via deze pagina de toeslag aanvragen.

Gevolgen voor de toeslagen van je ouder(s)

De kinderbijslag die je ouders voor jou ontvangen stopt het eerste kwartaal na je achttiende verjaardag. Als er sprake is van een nabestaandenuitkering Anw en je geen jongere broers of zussen hebt dan stopt ook deze uitkering op het moment dat jij achttien wordt.

Tegemoetkoming scholieren

Word je achttien jaar en zit je nog op het voortgezet onderwijs (vwo, havo, mavo, vmbo, praktijkonderwijs, vso en vavo), dan heb je recht op een tegemoetkoming voor je studiekosten. Deze is ter compensatie voor het feit dat je ouders geen kinderbijslag meer ontvangen. De tegemoetkoming bestaat uit een basistoelage en een eventuele aanvullende toelage die afhankelijk is van het inkomen van je ouders. De basistoelage is hoger wanneer je op kamers woont dan wanneer je bij je ouders woont. De toelage gaat in vanaf het eerste kwartaal na je achttiende verjaardag en moet je zelf aanvragen. Via de website van DUO kun je berekenen op welk bedrag je recht hebt en hier kun je ook de tegemoetkoming aanvragen.

Studiefinanciering

Ben je achttien jaar of ouder en studeer je aan het mbo, hbo of wo, dan heb je recht op studiefinanciering. De studiefinanciering moet aangevraagd worden via website van DUO. De voorwaarden verschillen tussen het mbo en het hbo of wo en zullen hier apart besproken worden.

Studiefinanciering mbo

De studiefinanciering voor het mbo bestaat uit een basisbeurs, een eventuele aanvullende beurs, afhankelijk van het inkomen van je ouders, en een eventuele lening. Je hebt als je mbo-niveau 3 of 4 volgt, maximaal vier jaar lang recht op de basisbeurs en aanvullende beurs. Daarna kun je nog maximaal drie jaar geld lenen. Als je mbo-niveau 1 of 2 volgt heb je recht op de beurzen zolang je nog studeert. De studiefinanciering is altijd een gift als je mbo-niveau 1 of 2 volgt en wordt in het geval van mbo-niveau 3 en 4 omgezet in een gift na het behalen van je diploma. Wanneer je binnen tien jaar niet je diploma haalt zul je alles terug moeten betalen.

Studiefinanciering hbo en wo

Studeer je aan het hbo of aan de universiteit dan heb je, afhankelijk van het inkomen van je ouders, recht op een aanvullende beurs en kun je een lening aanvragen. De aanvullende beurs hoef je niet terug te betalen wanneer je binnen tien jaar je bachelor haalt. De lening moet je sowieso terugbetalen, de aflossing kan echter over dertig jaar gespreid worden en gaat pas in op het moment dat je een betaalde baan hebt. Je hebt recht op een lening voor de nominale duur van je studie (bachelor + master) plus drie jaar. Het recht op de aanvullende beurs geldt alleen voor de nominale duur van je studie.

Studentenreisproduct OV-chipkaart

Als student die recht heeft op studiefinanciering heb je ook recht op een studentenreisproduct op je OV-chipkaart. Je kunt kiezen tussen een weekabonnement of een weekendabonnement. Met het weekabonnement reis je gratis op weekdagen en krijg je 40% korting in het weekend en op feestdagen. Met het weekendabonnement reis je gratis tussen vrijdag 12:00 uur en maandag 4:00 uur, bovendien heb je op weekdagen 40% korting als je reist na 9:00 uur en reis je ook gratis op feestdagen.

Plichten

Zorgverzekering

Iedereen van achttien jaar of ouder die in Nederland woont of werkt is verplicht om een Nederlandse zorgverzekering afgesloten te hebben. Nederlanders van onder de achttien zijn gratis verzekerd via de zorgverzekering van hun ouders. Word je achttien jaar, dan ben je bij wet verplicht om vanaf de eerste dag van de maand na je verjaardag premie te betalen. Het is dus belangrijk om tijdig een verzekering af te sluiten. Je bent hier zelf verantwoordelijk voor, ook als je ouders de premie gaan betalen. Bovendien is de kans groot dat je in aanmerking komt voor zorgtoeslag, waardoor je een deel van de zorgkosten terug kunt krijgen via de belastingdienst.

DigiD aanvragen

Om een toeslag of studiefinanciering aan te vragen of om belastingaangifte te doen, heb je een DigiD nodig. Het DigiD is een digitaal gebruikersaccount bij de overheid en kan aangevraagd worden via de website van DigiD. Hiervoor heb je nodig: je burgerservicenummer, je geboortedatum en je postcode. Via de website kun je met deze gegevens een gebruikersnaam aanmaken. Vervolgens krijg je een brief thuisgestuurd met een code om je DigiD via dezelfde website te activeren. Het versturen van de brief kan een aantal dagen kan duren. Zorg er dus voor dat je het DigiD ruim voordat je deze voor de eerste keer nodig hebt aanvraagt.

Belastingen

Heb je een bijbaan naast je studie, dan kun je in veel gevallen geld terugkrijgen van de belasting die je over je salaris krijgt. Hiervoor is het noodzakelijk dat je aangifte doet.

Loonheffingskorting

Je werkgever houdt automatisch een deel van je salaris in voor de belasting, dit heet loonheffing. Je komt in aanmerking voor korting op een deel van je te betalen belasting. Dit is de loonheffingskorting. Vraag voordat je ergens gaat werken aan je werkgever om een formulier loonheffingskorting in te vullen. Dit geeft je het recht om een deel van de betaalde belasting weer terug te ontvangen. Als je meerdere baantjes hebt, kun je maar bij een werkgever per jaar loonheffingskorting krijgen.

Belastingaangifte doen

Belastingaangifte inkomstenbelasting kun je doen binnen vijf jaar na de laatste dag van het jaar waarover je aangifte doet. De aangifte is belangrijk om uit te vinden of je wellicht geld terug kunt krijgen. Als je je aangifte online doet, kun je ervoor kiezen een vooraf ingevulde aangifte in te zien. Hierin staan je studiefinanciering en je ontvangen salaris al ingevuld. Deze moet je dan nog wel ondertekenen met je DigiD.