De multi-systemische aanpak bij crimineel gedrag

Er is veel discussie geweest over de behandeling voor crimineel gedrag. Wat werkt en wat werkt juist niet? Welke aanpak is het meest effectief op de lange termijn? Alleen maar straffen of toch behandelen? Een van de aanpakken bij crimineel gedrag is de multi-systemische aanpak. Deze aanpak is erop gericht om mensen weer terug te laten keren in de maatschappij waarbij gewerkt wordt aan allerlei facetten binnen het leven van de cliënt.

De Multi-systemische aanpak

De Multi-systemische aanpak vindt plaats binnen de eigen sociale omgeving van een cliënt. De aandacht wordt gericht op verschillende gebieden; te weten op schoolniveau en/of dagbesteding, vriendenkring, criminaliteit, gezin, et cetera. Aandacht voor het gezin is belangrijk bij deze aanpak. Bij de Multi-systemische aanpak is altijd sprake van een gevarieerde benadering waarbij uiteenlopende methodes worden gebruikt.

Om nader aan te duiden hoe deze aanpak er in de praktijk uit ziet, volgt nu een casus.

Een casus

Tim is zestien jaar als de Jeugdreclassering hem aanmeldt voor Nieuwe Perspectieven (NP); een behandelvorm die gebaseerd is op de Multi-systemische aanpak. Tim gaat nauwelijks naar school, zwerft tot laat in de nacht over straat en heeft schulden. Onlangs kwam hij voor het eerst met de politie in aanraking. Hij werd verdacht van meerdere diefstallen, gepleegd tijdens rooftochten met vrienden door de stad. Tim trekt zich niets aan van de regels thuis en gaat met de verkeerde vrienden om, aldus zijn ouders. Tim krijgt een interventiewerker van NP toegewezen: Yamina. Allereerst stellen zij samen een plan op om de schulden van Tim af te lossen. Daarnaast praten ze met school: dankzij de bemiddeling van een leraar krijgt Tim nog een laatste kans. De afspraak is dat hij één dag per week naar school zal gaan. De andere dagen kan hij stage lopen in een sportzaak. Omdat hij dat eerder al met veel plezier deed, gaat hij samen met Yamina in gesprek met zijn oude werkgever. Gelukkig kan hij weer aan de slag: eerst in de bevoorrading, als hij het goed doet in de verkoop. Tims ouders zijn blij met de eerste snelle resultaten en zetten alles op alles om hun zoon te ondersteunen. Zo onderhouden zij intensief contact met de werkgever en de leerkracht op school. Zodra Tim niet verschijnt, krijgen zijn ouders dat te horen en nemen zij maatregelen. Van Yamina krijgen zij tips om grenzen te kunnen stellen aan het gedrag van Tim en hoe zij hem kunnen aanspreken op ontoelaatbaar gedrag. Tim gaat samen met iemand van de Jeugdreclassering naar de zitting op de rechtbank. Hij krijgt een werkstraf opgelegd. In overleg met Yamina maakt hij vervolgens een rooster om school, werk en de taakstraf te kunnen doen. Na drie maanden intensieve begeleiding neemt Yamina wat afstand. In een netwerkbijeenkomst bespreekt zij de behaalde successen en de nog te nemen stappen in de resterende 12 weken nazorg. Er worden afspraken gemaakt over wie Tim daarbij gaat ondersteunen. Het gezin krijgt verdere gezinsgerichte begeleiding vanuit een ander programma van Spirit. Met Tim gaat het goed. Vrije tijd en tijd voor zijn vrienden heeft hij nauwelijks, maar dat heeft hij nu even aan zichzelf te danken, vindt hij. Zodra hij zijn diploma heeft, zal hij nadenken over met wie hij welke leuke dingen kan gaan doen.

De Multi-systemische aanpak

Wat erg positief is aan deze theorie, is dat er gewerkt wordt met het hele systeem van de cliënt. Niet alleen de cliënt krijgt behandeling maar ook de omgeving wordt hierin betrokken. Aangenomen kan worden dat dit een belangrijk facet is binnen het werken aan herstel na crimineel gedrag omdat de cliënt ook onderhevig is aan omstandigheden binnen zijn omgeving. Om patronen te kunnen doorbreken, moet gewerkt worden aan het totaalbeeld. Ook de omgeving oefent invloed uit de op de cliënt.

Vaak hebben zij bijvoorbeeld al een verkeerd voorbeeld vanuit hun thuissituatie. Het is bijvoorbeeld mogelijk dat de ouders van buitenlandse komaf zijn en moeite hebben met de Nederlandse taal en daardoor waarschijnlijk ook met de Nederlandse manier van leven omdat dit verschilt met hun cultuur. Door de frictie tussen beide culturen is de kans groot dat een jongere tussen beide culturen in hangt en weinig structuur heeft. Ouders van jongeren die veel op straat rondhangen, weten vaak niet waar hun kind(eren) mee bezig zijn. Gevolgen als te laat komen op school, spijbelen, rondhangen op straat en zich bezighouden met verkeerde dingen zouden dan een logisch gevolg kunnen zijn. De werker begeleidt de cliënt binnen de multi-systemische aanpak intensief op allerlei gebieden van het leven waardoor hij structuur krijgt en leert hoe het leven nou eigenlijk in elkaar zit. De aanpak streng maar rechtvaardig. De cliënt mag fouten maken maar daar zaten wel consequenties aan en hij kon niet zomaar alles maken.

Conclusie

Een punt waar nog vraagtekens bij gezet kunnen worden, is de effectiviteit van deze aanpak. Deze aanpak is intensief en kortdurend en eindigt na 3 maanden. Na deze periode heeft de cliënt nog een aantal maanden de tijd waarin hij kan terugvallen op de hulpverlener en hem/haar nog kan bellen maar de feitelijke hulpverlening is dan voorbij. Gezegd kan worden dat deze vorm van behandeling prima werkt gedurende de drie maanden intensieve hulpverlening. Echter kun je je afvragen hoeveel daar nog van overblijft wanneer deze periode om is en de jongere het zelf moet gaan doen. Gedacht kan worden dat er meer tijd nodig is om echte gedragsverandering te bewerkstelligen en 3 maanden is dan erg kort. De kans kan daarom aanwezig geacht worden dat veel jongeren al snel terugvallen omdat er niemand meer is die hen structuur geeft of hen terugfluit.

Echter is het een erg intensieve methodiek – voor zowel de cliënt als voor de hulpverlener. Het is waarschijnlijk lastig om als hulpverlener met deze methodiek te werken omdat je 7 dagen per week, 24 uur per dag beschikbaar moet zijn voor iemand. Of dit nou de juiste aanpak is bij crimineel gedrag kan hiermee vooralsnog niet gezegd worden en er zal meer onderzoek gedaan moeten worden naar de effectiviteit van deze aanpak.