Opgroeien: De middelbare leeftijd

Als we jong zijn hebben we het niet altijd zelf voor het zeggen. Te vaak is de roeping die de jong volwassene heeft niet genoeg voor zijn ouders. Hoe wil je verder na je veertigste? Heb jij alles op een rijtje en is het wel goed zo, of ga je niet met de pakken neerzitten en wil je nog veel meer in je leven? Hoeveel jeugddromen zijn er bij jou uitgekomen en hoeveel staan er nog op je ‘te doen’ lijstje?

De middelbare leeftijd

Als we jong zijn hebben we het niet altijd zelf voor het zeggen. Te vaak is de roeping die de jong volwassene heeft niet genoeg voor zijn ouders. Hoe wil je verder na je veertigste? Heb jij alles op een rijtje en is het wel goed zo, of ga je niet met de pakken neerzitten en wil je nog veel meer in je leven? Hoeveel jeugddromen zijn er bij jou uitgekomen en hoeveel staan er nog op je ‘te doen’ lijstje?

Aan het werk

Wanneer we van school komen hebben we een vastomlijnd beeld voor ogen. Wat willen we met ons leven en hoe gaan we vanaf hier verder? We hebben het diploma op zak en solliciteren naar de baan van onze dromen. Of niet? Het diploma dat je op zak hebt kan natuurlijk ook van een opleiding zijn waar je zelf niet voor zou hebben gekozen, als je een keuze had gehad. Toch is het nu tijd om een baan te vinden, dus je solliciteert naar aanleiding van de vacatures die bij jouw diploma passen. Je vindt werk en begint rustig aan je leven als jong volwassene. Je hebt dromen die je waar wilt maken, een verre reis maken, je vliegbrevet halen, een boek schrijven, alle eerste drukken van de boeken van Dhr. J. Voskuil sparen of zelfs ‘bungee jumpen’. Je maakt plannen voor de rest van je leven.

Ineens ben je de veertig gepasseerd

Je hebt de middelbare leeftijd bereikt en je maakt een tussenbalans op. Je gaat de maatschappij en je eigen leven ter discussie stellen. Je gaat jezelf vragen stellen over het doel van het leven en gaat op zoek naar de waarden, waardoor je je de rest van je leven wilt laten leiden. Je gaat opnieuw op zoek naar je eigen identiteit en je komt in de ‘midlifecrisis’. Deze crisis hoeft geen dramatische wending te krijgen. De term ‘midlifecrisis’ staat in de ontwikkelingspsychologie voor de periode van versnelde ontwikkeling. Je vraagt je af of alle doelen die je je hebt gesteld wel zijn uitgekomen. Ben je blij met het werk dat je doet, of had je toch liever voor die minder betaalde baan gekozen, die je eigenlijk veel leuker vond? De basis in je leven is gelegd, zowel in persoonlijk als in maatschappelijk opzicht. Je staat voor een keuze, ga je verder met groeien en onderneem je de dingen die je nog wilt doen, of ben je moe gestreden en laat je alles voor wat het is? De ontwikkelingen tijdens een mensenleven stopt niet na de adolescentie, maar gaat door tot ver in de latere levensjaren. In al deze ontwikkelingen is het vaak het lichaam dat aftakelt, maar onze geest heeft nog genoeg capaciteiten.

De acht levensfasen van Erikson

Tijdens deze levensfasen zijn er twee specifieke keuzes die mensen in hun leven kunnen maken, enerzijds ‘het zelf’ zoals de persoon op dat moment is en anderzijds de eisen die de sociale omgeving en zijn persoonlijke wensen aan hem stellen. Bij elke levensfase is er die psychosociale keuze tussen groei en stilstand.

Tegenovergestelde behoeftes

Elk mens wordt geboren met de behoefte om liefde te geven en te ontvangen. Liefde kan zich uiten in een gevoel van verbondenheid met een ander, maar ook in de verbondenheid met een groep. We willen bij een groep horen maar tegelijkertijd willen we een individu blijven. Bij hele kleine kinderen zien we deze tegenovergestelde behoefte de kop al opsteken. Het kleintje wil bijvoorbeeld helemaal zelf zijn jas aandoen, maar wil tegelijkertijd absoluut niet alleen gelaten worden. Elk mens heeft behoefte aan verbondenheid en aan onafhankelijkheid. De meeste mensen hebben een samengestelde persoonlijkheid. Dit wil zeggen dat onze persoonlijkheid samengesteld is uit vier componenten.

1. Een combinatie van nieuwsgierigheid, creativiteit en beheersing
2. Betrokkenheid bij andere mensen
3. Betrokkenheid bij normen en waarden die boven de onmiddellijke, persoonlijke belangen uitstijgen
4. Betrokkenheid die is gericht op zelfontplooiing en zelfbescherming

Toch zijn er ook mensen die de meeste aandacht en tijd besteden aan slechts één component. Een goed voorbeeld van deze mensen, zijn filmsterren of fotomodellen. Deze personen willen vaak, kostte wat het kost hun droom in vervulling zien gaan. Als deze droom uiteindelijk waarheid is geworden, krijgen zij te maken met moordende concurrentie. Waardoor er nog steeds geen plek in hun leven is voor andere personen, omdat zij zich volledig op zichzelf moeten concentreren. Daardoor is de behoefte om zich te binden met andere mensen naar achteren gedrongen. Bij deze personen komt de vierde component overheersend naar voren. De rol die de vier genoemde componenten in ons leven spelen, zijn niet op elk moment in ons leven even groot. Ook speelt opvoeding een rol bij de werking van deze componenten. Wanneer je als kind altijd hebt gehoord dat je voor zichzelf moet opkomen of juist dat je iedereen moet helpen, is het begrijpelijk dat de ene mens moeite heeft om betrokken te zijn bij een ander en een ander mens moeite heeft om zichzelf te ontplooien.

Het tweede gedeelte van de middelbare leeftijd

Rond je veertigste overzie je nogmaals je leven, je kijkt naar de rimpels die langzaam te voorschijn komen. Je ziet die eerste grijze haren, die je uit je hoofd wilt trekken, voordat je je bedenkt dat je dan op den duur niet veel over houdt. Je denkt na over de vragen, waar je het allemaal voor doet en waarom je het zo druk hebt en of je het niet wat rustiger aan kunt gaan doen? Je vraagt je af of je niet wat meer van het leven zou moeten gaan genieten. Je kinderen vinden je al oud, maar je ouders vinden dat je nog heel je leven voor je hebt. Wie heeft er gelijk? Kun je nog van alles veranderen in je leven of is het te laat en is er geen ontsnappen meer aan. Vanaf dit moment bezien we ons leven niet meer vanaf de geboorte, maar we zien de tijd die ons nog rest. Veel mensen raken daarvan in paniek, want ze willen nog zoveel in een steeds korter wordend tijdsbestek. In deze periode komen mensen, die teveel op maar een van de componenten hebben gesteund, tot de ontdekking dat bijvoorbeeld hun verbondenheid met anderen mensen in het geding is geraakt. Of dat hun verbondenheid met anderen wel heel veel van ze heeft gevraagd en dat ze nu totaal geen eigen leven meer hebben, onafhankelijk van anderen.

Tijd om de rest van je leven te leven

Wanneer je op dit punt in je leven bent belandt, is het tijd om een keuze maken tussen generativiteit en stagnatie. Ga je verder met je leven en kies je voor generativiteit. Waardoor je op het niveau van persoonlijke contacten, er genoegen in schept om jongeren te begeleiden en te steunen en waarin je de levenservaring en kennis die je in je leven hebt opgedaan doorgeeft aan de volgende generatie. Waar je op structureel niveau de behoefte aan betrokkenheid kan weergeven op een abstracte manier, door bijvoorbeeld te helpen bij een jeugdorganisatie, een sportvereniging of op kerkelijk vlak. Waardoor je zelf ook weer in een groeiproces terechtkomt en betrokken blijft bij de wereld om je heen. Of kies je voor stagnatie, waarbij je alleen je eigen normen en waarden ziet als de absolute waarheid. Waar je je autoritair opstelt en weigert nog iets te leren van een ander. Zodat je alleen je eigen gedrag als maatstaf kunt zien en alles wat daarvan afwijkt niet tolereert. Zodat je als een oude brompot, die altijd gelijk wil hebben zelfs als hij dat niet heeft, de rest van je leven vastgeroest blijft zitten in je eigen wereldje.

Je lijstje

Heb je je lijstje nog, van toen je leven net begonnen was? Het lijstje, op papier of in je hoofd, waarop stond wat je allemaal zou gaan doen in en met je leven. Welke punten heb je waargemaakt en welke punten die je nog niet hebt waargemaakt, zijn nog steeds belangrijk voor je? Ga je ervoor, of zijn ze voor altijd verloren?

Lees verder

• Opgroeien: De latere levensjaren
• Opgroeien: Lichamelijke ontwikkeling bij de adolescent
• Opgroeien: De adolescentieperiode
• Opgroeien: Psychologische ontwikkeling van nul tot vijftien
• Opgroeien: De babyfase