Sociale psychologie: sociale facilitatie en lanterfanten

'Sociale facilitatie' (social facilitation) en 'sociaal lanterfanten' (social loafing) zijn allebei theorieën die peilen naar de mate waarin de aanwezigheid van anderen ons gedrag zal beïnvloeden. Bij een gemakkelijke taak en met een gezonde prestatiedruk zal de aanwezigheid van anderen ervoor zorgen dat we deze nog sneller tot een einde zullen brengen. Bij een moeilijke taak zorgt de aanwezigheid van anderen voor extra druk, waardoor het presteren bemoeilijkt wordt. Wanneer iemand een taak in groep moet doen maar de mogelijkheid tot individuele beoordeling beperkt is, kan het gebeuren dat iemand gaat 'lanterfanten'.

Oplossen van taak in aanwezigheid van anderen

Prestatiedruk

Wanneer we een opdracht moeten vervullen en er zijn andere personen aanwezig die ons waarnemen, zullen we een zekere druk voelen. Denken we maar aan het feit als we voor de klas staan en bv. een spreekbeurt moeten geven. Doordat we oog in oog staan met een menigte en de andere mensen ons kunnen beoordelen, voelen we een emotionele druk. De mensen die ons kunnen beoordelen kunnen er ofwel voor zorgen dat we een taak sneller zullen uitvoeren, ofwel dat we door de druk die we voelen er langer over zullen doen. Langs de andere kant zullen we misschien proberen om onopvallend mee te draaien in een groep en veel minder proberen te doen dan onze groepsleden, wanneer onze aanwezigheid toch niet individueel kan beoordeeld worden. De mate waarin ons gedrag beïnvloed wordt door de aanwezigheid van anderen is zeer frequent onderzocht in de sociale psychologie. Betreffende het oplossen van een taak en de aanwezigheid van anderen zijn er in de algemene en sociale psychologie 2 theorieën naar boven gekomen: de sociale facilitatie en de social loafing theorie.

Sociale facilitatie

Gemakkelijke taak

Stel dat we een gemakkelijke taak moeten oplossen in het bijzijn van anderen. De sociale facilitatie theorie verklaart dat we op dat moment ( door de aanwezigheid van anderen) nog beter zullen presteren bij deze gemakkelijke taak. Het aanwezige publiek zorgt ervoor dat we nog sneller de eenvoudige taak tot een goed einde krijgen.

Moeilijke taak

Wat zien we bij een moeilijke taak? De aanwezigheid van de anderen zal ervoor zorgen dat we extra druk ervaren en hierdoor er langer over zullen doen om de taak tot een goed einde te brengen, dan dat we deze alleen zouden oplossen.

Sociaal lanterfanten

'Lui zijn'

Wanneer we een taak in groep doen en ons individueel gedrag niet beoordeeld kan worden, zullen sommige mensen ervoor kiezen om lui te zijn. Hiermee wordt bedoeld dat ze de aanwezigheid van de groep als motivatie gebruiken om zelf minder goed te moeten presteren. Men gaat er van uit dat de individuele aanwezigheid toch niet opvalt. Waarom zou men moeite doen voor iets, als men onopvallend gewoon kan meedraaien in de groep zonder individueel beoordeeld te worden? Een voorbeeld hiervan is bv. tijdens een wedstrijd touwtrekken, waarbij er 10 man tegen 10 aan een lang koord trekken. Omdat iedereen deel uitmaakt van een groep van 10, zal het bv. niet opvallen wanneer 1 iemand niet actief deelneemt aan het touwtrekken, maar zich gewoon mee aan het touw begeeft. Op dat moment lijkt het gewoon dat die persoon ( net als de andere 19) volop meedoet aan de wedstrijd. In feite doet deze persoon gewoon alsof en profiteert hij van de aanwezigheid van de andere 19 om niet individueel te kunnen worden aangesproken/beoordeeld.