Motivational interviewing: effect motiverende hulpverlening

Motivational interviewing of motiverende gespreksvoering is een cliëntgerichte begeleidingsstijl, die is ontwikkeld om verandering van probleemgedrag of ongewenst gedrag te vergemakkelijken. Het basisprincipe van de aanpak is onderhandelen in plaats van conflict en confrontatie. Motiverende gespreksvoering is een techniek of eigenlijk aanpak, die elke hulpverlener van gedwongen tot vrijwillige hulpverlening kan inzetten om verandering bij de cliënt te stimuleren.

Motivational interviewing

• Wat is motiverende gesprekvoering?
• Bruikbaar instrument
• Cliënten in beweging krijgen
• Vijf principes van motivational interviewing
• Empathische stijl
• Creëren van discrepantie
• Weerstand overkomen
• Ondersteun self-efficacy (eigen-effectiviteit)
• Discussie/ argumentatie vermijden
• De effecten van motiverende gespreksvoering
• Drugs- of alcoholverslaving
• Eetstoornissen en dubbeldiagnose cliënten
• Psychiatrische stoornissen
• Familiy Check Up
• Motivational Interviewing en justitiabelen
• Verder lezen over de effecten van motiverende gespreksvoering

Wat is motiverende gesprekvoering?

Bruikbaar instrument

Motivational interviewing heeft vele toepassingen binnen de gezondheidszorg en het is in het bijzonder een bruikbaar instrument in instellingen, waar sprake is van weerstand tegen verandering. De principes zijn vrij eenvoudig, maar de praktijk is minder gemakkelijk. Het vergt training en oefening om de principes te blijven toepassen en niet te verslappen of te vervallen in 'oude gedragspatronen'. Hulpverleners zijn wat dat betreft net mensen.

Mensen vinden het niet gemakkelijk hun gedrag te veranderen, zeker niet in een situatie waarin sprake is van dwang en drang, zoals bij de reclassering. Ambivalentie is dan eerder regel dan uitzondering, en moet beschouwd worden als een normale fase in het veranderingsproces. Maar ook mensen die aankloppen bij de vrijwillige hulpverlening, vinden het natuurlijk niet altijd even gemakkelijk hun gedrag te veranderen of bij te stellen.

Cliënten in beweging krijgen

De Amerikaanse psychologen William Miller en Stephen Rollnick staan aan de wieg van de motiverende gespreksvoering. Zij zijn de mening toegedaan dat ambivalentie juist kansen biedt om de cliënt in beweging te krijgen. Dit wordt gedaan door het combineren van een hulpverleningsstijl (warmte, empathie, onvoorwaardelijke positieve aandacht en echtheid), met bepaalde technieken (bijvoorbeeld gericht en reflectief luisteren en het creëren van discrepantie). De kwintessens van de motiverende gespreksvoering bestaat eruit dat de motivatie van de cliënt om te veranderen wordt versterkt, door een op interactie gerichte gespreksmethode - het tegenovergestelde van een confronterende stijl - waarbij de cliënt en niet de hulpverlener, de voor- en nadelen verwoordt van verandering.

Vijf principes van motivational interviewing

De vijf centrale principes van motiverende gespreksvoering zijn:

Empathische stijl

Door een combinatie van empathie en reflectief luisteren, wordt duidelijk wat de drijfveren zijn van de cliënt en hoe hij tegen de zaken aankijkt.

Creëren van discrepantie

Het creëren van discrepantie tussen de meest diepgewortelde waarden van de cliënt en zijn gedrag, waardoor verandering in gang gezet kan worden.

Weerstand overkomen

Een adequate manier om met weerstand om te gaan is door te reageren met empathie en begrip in plaats van confrontatie. Confrontatie werkt contraproductief.

Ondersteun self-efficacy (eigen-effectiviteit)

De overtuiging van de cliënt dat hij beschikt over de mogelijkheden en capaciteiten om te veranderen, kan worden vergroot door erop te vertrouwen dat verandering mogelijk is en dit kenbaar te maken.

Discussie/ argumentatie vermijden

Het aangaan van een discussie tussen de hulpverlener en de cliënt wijst op een afwijzing van zijn of haar keuze en dat is contraproductief, omdat dit leidt tot versterking van het huidige niet gewenste gedrag.

De effecten van motiverende gespreksvoering

Er is veel onderzoek gedaan naar de effecten van motiverende gespreksvoering en dan vooral in de verslavingszorg.

Drugs- of alcoholverslaving

Motiverende gespreksvoering werpt in het werken met mensen met een drugs- of alcoholverslaving, meer vruchten af dan een confronterende benadering. ook blijkt uit follow-up onderzoek, uitgevoerd tot maximaal vier jaar na afronding van de behandeling, dat de effecten lang standhouden. Voorts blijkt dat een behandeling op basis van motiverende gespreksvoering gemiddeld korter duurt, doch de effecten zijn net zo groot. Motiverende gespreksvoering blijkt nauwelijks effect te hebben voor mensen die wilden stoppen met roken.

Eetstoornissen en dubbeldiagnose cliënten

Uit onderzoek blijkt verder dat motivational interviewing niet alleen nuttig was voor mensen die problemen hebben met betrekking tot alcohol en drugs, maar ook voor mensen met eetstoornissen, vooral als het ingezet wordt als aanvulling op de bestaande behandeling.

Mutatis mutandis lijkt motiverende gespreksvoering ook bruikbaar in de behandeling van 'dubbeldiagnose cliënten', dat wil zeggen cliënten die zowel een psychiatrische stoornis als een verslaving hebben. Ze verschijnen vaker op de afspraak, ze nemen trouwer hun medicatie in en ze zijn meer therapietrouw. Dubbeldiagnose cliënten gebruiken ook iets minder alcohol en drugs.

Psychiatrische stoornissen

Motiverende gespreksvoering kan ook worden gebruikt om de algemene gezondheid van patiënten te verbeteren met psychiatrische stoornissen, door te focussen op onaangepaste elementen van hun levensstijl, zoals roken, gewichtstoename, overgewicht en onvoldoende lichaamsbeweging.

Familiy Check Up

Ten slotte is effectiviteit van de 'Familiy Check Up' onderzocht. In de 'Familiy Check Up' is motiverende gespreksvoering geïntegreerd. Het betreft een korte interventie van drie sessies. Het omvat doorgaans een huisbezoek, observaties van de gezinsinteracties, interviews met familieleden en een schoolbeoordeling. De Familie Check-up is gekoppeld aan een reeks van korte interventies. Deze methodiek wordt ingezet bij gezinnen met een jongere die een verhoogd risico heeft op middelenmisbruik. Na deelname waren de volgende resultaten zichtbaar:

• de ouders bleken beter toezicht te houden op de jongere;
• met als gevolg dat het drugsgebruik van de jongere afnam;
• ook nam antisociaal gedrag en verminderde het aantal arrestaties tijdens de adolescentie;
• de kans op alcohol- of drugsverslaving in de late adolescentie nam ook af.

De 'Familiy Check Up' is ook ingezet bij gezinnen met een peuter van twee of drie jaar, met een verhoogde kans op probleemgedrag. Ook in deze gevallen sorteerde de interventie effect:

• moeders voedden nadien hun kroost positiever en proactiever op; en
• destructief gedrag van jongens nam af.

Verder lezen over de effecten van motiverende gespreksvoering

• Cora Bartelink: Motiverende gespreksvoering stimuleert verandering - Hulpverlener kan weerstand tegen verandering overwinnen; Jeugd en Co; jaargang 3: nr 4 (december 2009), p. 29-38.

Noot:

1. R. Poort en K. Eppink: Een literatuuronderzoek naar de effectiviteit van de reclassering - Onderzoek verricht ten behoeve van de Adviescommissie Onderzoeksprogrammering Reclassering; Boom Juridische uitgevers, p.110.

Lees verder

• Motiverende gespreksvoering / motivational interviewing (MI)
• Motiverende gespreksvoering: motiverende gesprekstechnieken
• Reactance: weerstand tegen bedreiging van gedragsvrijheid
• Cirkel/fasen van gedragsverandering: Prochaska en DiClemente
• 4 aspecten of kenmerken boodschap (communicatie)