Psychologisch experiment: universaliteit van emoties (Ekman)

Lichaamstaal en gesproken taal zijn complexe talen waarbij nogal eens misverstanden ontstaan. Bestaat er überhaupt wel een universele taal, een taal die door alle bewoners van deze wereld gesproken en verstaan wordt? Volgens Paul Ekman is de taal van de emoties een universele taal. Ekman deed samen met Friesen onderzoek naar de universaliteit van emoties middels een experiment. Over emoties bestaan uiteenlopende theorieën. Zo verschillen wetenschappers in de betekenis en functie die zij toekennen aan emoties, evenals de opvatting over de universaliteit van emoties. Het merendeel van de wetenschappers is het er echter over eens dat emoties niet specifiek cultuurgebonden zijn maar dat zij universeel zijn en dus over de gehele wereld herkend worden. Paul Ekman, een psycholoog uit de Verenigde Staten, is een van de meest bekende en felste aanhangers van deze theorie over emoties en de expressie hiervan.

Het onderzoek naar de unversaliteit van emoties

Ekman stelt dat onze emoties universeel zijn en heeft diverse experimenten uitgevoerd om deze hypothese te toetsen en er bewijs voor te vinden.

Ekman heeft samen met Wallace Friesen een experiment opgezet. Samen verzamelden zij een groep mensen die zeer weinig contact gehad hadden met de Westerse samenleving in hun leven. Zij vonden deze groep in de bergen van Nieuw Guinea. Op het moment van het experiment hadden deze mensen reeds contact gehad met mensen van de staat, maar zij leefden desondanks nog op geheel traditionele wijze. Ekman en Friesen maakten uit deze groep mensen een selectie van mensen. Men kon deelnemen aan het experiment wanneer men:

• Nooit in een stad of dorp van de staat gewoond had
• Nooit voor een 'blanke' gewerkt had
• De Engelse taal niet beheersde
• Nog nooit een film gezien had

Het experiment: beoordelen van foto's

Het experiment was vrij eenvoudig opgezet. Ekman had voor aanvang van het experiment mensen laten fotograferen waarbij de modellen zo duidelijk mogelijk een bepaalde emotie uit moesten beelden. Vervolgens onderzocht hij of de op de foto's getoonde emoties inderdaad duidelijk genoeg waren door deze door minstens twee culturen te laten beoordelen. De emoties die toegekend werden aan de foto's door deze culturen bleken in 70% van de gevallen dezelfde te zijn.

Ekman liet elke proefpersoon uit de selecte groep drie verschillende foto's tegelijkertijd zien. Vervolgens werd hen een kort verhaal voorgelezen, en het was de taak van de proefpersonen die afbeelding aan te wijzen die overeenkwam met de emotie in het voorgelezen verhaal. Het percentage correct herkende emoties bij het verhaal bleek opvallend hoog:

Met uitzondering van de emotie angst bleken alle emoties met een grotere kans dan toeval (33% in dit geval, er werden drie foto's tegelijkertijd getoond) correct aangewezen. Volgens Ekman werd angst dikwijls verward met verrassing, dit verklaart het lage percentage aldus Ekman.

Ekman heeft op latere moment zijn experiment herhaald met andere (Westerse) populaties. Ook hierbij bleek een grote onderlinge overeenstemming over de waargenomen emoties op de foto's.