Transseksualiteit: geboren in het verkeerde lichaam

Bij je geboorte krijg je drie aspecten van de seksuele ontwikkeling mee: je biologische geslacht, je geslachtsrol en je seksuele oriëntatie. Hoewel het merendeel van de mensen zich schikt naar deze gegevens en zich er tevreden over voelen, voelen sommige mensen zich echter niet tevreden over één of meerdere aspecten van hun seksuele ontwikkeling. Wanneer je ontevreden bent met je biologische geslacht en mogelijk daarbij ook je geslachtsrol en seksuele oriëntatie ben je mogelijk transseksueel.
Transseksualiteit is verre van een fenomeen dat slechts sinds enkele jaren voorkomt. Sterker nog, uit de Grieks-Romeinse Oudheid zijn reeds verhalen bekend van mannen die zich niet thuisvoelden in hun lichaam en zich associeërden met een vrouwenlichaam. Niet zelden werd er overgegaan tot een chirurgische ingreep waarbij de kenmerkende mannelijke geslachtsdelen verwijderd werden.

Kenmerken transseksualiteit

De meeste mensen zien transseksualiteit enkel als een tegen het eigen geslacht gekeerde haat en het verlangen van het andere geslacht te zijn. Transseksualiteit is echter méér dan het "jongetje dat een meisje wil zijn".

Psychische identificatie met de andere sekse

Transseksuelen bezitten de stellige overtuiging in het verkeerde lichaam geboren te zijn. Ondanks de tegensprekende uiterlijke kenmerken voelen zij een innerlijke zekerheid dat zij van de andere sekse zijn. Deze innerlijke zekerheid is niet transiënt, niet van voorbijgaande aard. Transseksuelen voelen zich elk moment van de dag en in elke situatie vervreemd van hun eigen sekse. Transseksualiteit komt zowel van man naar vrouw als van vrouwn naar man voor.

Verlangen naar geslachtsverandering

In tegenstelling tot travestieten verlangen transseksuelen naar een werkelijk geslachtsveranderende operatie. Hierbij worden de uiterlijke geslachtskenmerken van de ene sekse zo goed als mogelijk gemodificeerd tot uiterlijke geslachtskenmerken van de andere sekse. Deze wens is diep verankerd in de psyche van de transseksueel en niet te beïnvloeden. Transseksuelen streven overigens naar een zo onopvallend mogelijke geslachtsverandering.

Afwijzen van seksespecifieke kenmerken

Transseksuelen wijzen de kenmerken van de biologische sekse af. Dit kan zelfs zo ver gaan dat men de zichtbare seksuele kenmerken afbindt of mutileert. Men voelt zich vervreemd van het eigen lichaam, dit resulteert in een constante tegenstelling van zelfbeeld en realiteit wat kan leiden tot depressieve en suïcidale gedachten.

Cross-dressing

Het dragen van kleding die typerend is voor de andere sekse is een van de manieren om de transseksuele gevoelens te uiten. Dit kan al beginnen in de kindertijd. Men voelt geen seksuele opwinding of iets dergelijke wanneer men kleding die niet tot de eigen sekse behoort draagt.

Ondergeschikte rol van seksualiteit

Een hardnekkig vooroordeel over transseksuelen is dat de wens tot geslachtsverandering puur seksueel gedreven is. Dit is niet waar, seksualiteit speelt zelfs dikwijls een ondergeschikte rol. Masturbatie herinnert de transseksueel aan het biologische geslacht wat pijnlijk kan zijn.

Fysieke kenmerken

Er is gebleken dat transseksuelen geen andere hormoonhuishouding, genen en inwendige en uitwendige geslachtskenmerken aanwezig zijn. Er werd echter lang gedacht dat transseksuelen een fysieke 'afwijking' ten opzichte van niet-transseksuelen zouden hebben.

De psychologie van transseksualiteit

Typisch genoeg blijken veel transseksuelen te kampen met psychische aandoeningen. Er is een mogelijke relatie tussen het lijden onder het opgesloten zitten in het verkeerde lichaam en een psychische factor bij het ontstaan van transseksualiteit. Wat oorzaak en wat gevolg is, is echter niet duidelijk en mogelijk is er helemaal geen causale relatie tussen beide. Het blijkt dat de stemming van transseksuelen na de operatie aanzienlijk verbetert in de meeste gevallen.

Het traject voorafgaande aan de geslachtscorrigerende operatie

Enkele tientallen jaren geleden kwamen geslachtscorrigerende operaties vrijwel niet voor. In plaats daarvan probeerde men de transseksuele gevoelens te behandelen met onder meer psychotherapie. In de jaren '70 erkende men dat transseksualiteit niet te behandelen is met psychotherapie en zette men de eerste stappen richting geslachtsveranderende operatietrajecten.

Eerste stap

Artsen gaan (gelukkig) niet zomaar over tot een geslachtscorrigerende operatie. Voor deze beslissing genomen wordt zijn er een aantal stappen die genomen moeten worden. De eerste stap bestaat uit twee jaren van observatie en veel gesprekken. Er wordt onderzocht wat de meerwaarde van de geslachtscorrigerende operatie zal zijn en of mogelijk overige problematiek het geluk van de cliënt niet in de weg staat.

Tweede stap

Tijdens de tweede stap, welke een jaar duurt, ondergaat de cliënt de test van het dagelijks leven. Gedurende dit jaar moet de cliënt zich op alle gebieden (zowel privé als zakelijk) conformeren aan de genderidentiteit van de gewenste sekse. In deze periode kan men zowel te maken krijgen met positieve als negatieve ervaringen. De tweede stap is hét moment waarop de transseksueel de stap zet van transseksueel in fantasie tot transseksueel in het dagelijks leven.

Derde stap

In de derde stap begint men met het toedienen van hormonen van de andere sekse. Hierdoor komen de uiterlijke kenmerken van de andere sekse steeds een stapje dichterbij. Bij mannen die vrouw willen worden neemt de behoefte aan seks af, wordt de huid zachter en verandert de vetverdeling. Bij vrouwen die man willen worden begint de baard te groeien, wordt de huid grover en wordt de stem lager.

Vierde stap

Nadat men gedurende ongeveer 9 maanden hormonen van de andere sekse gebruikt heeft kan men overgaan tot een geslachtsveranderende operatie. Bij mannen worden hierbij de testikels verwijderd, wordt de penis verwijderd (penectomie) en wordt een vagina geconstrueerd. Bij vrouwen worden de eierstokken verwijderd (ovariectomie), wordt de baarmoeder verwijderd (hysterectomie) en worden de borsten verwijderd (mastectomie). Het creëren van een penis is een moeizame operatie. Voor veel transseksuelen is het echter vooral van belang dat men staand kan plassen en een mannelijk geslachtsdeel te bezitten.

Geslachtscorrigerende operatie man-vrouw

George Burou (soms ook wel geschreven als Bourou) was een gynaecoloog in Casablanca welke in 1958 een techniek creërde waarbij enkel de schacht van de penis geamputeerd wordt en van de omliggende huid een vagina te creëren tussen de prostaat, de blaas, de endeldarm en de urinebuis

De operatie zal ongeveer drie uur duren en vindt plaats onder volledige narcose. De ziekenhuisopname duurt ongeveer twee weken. Nabehandeling in de polikliniek is van groot belang voor goede resultaten op de langere termijn. 85% van de mensen blijkt uiteindelijk nog in meer of mindere staat een orgasme te bereiken.

De door Burou ontwikkelde geslachtscorrigerende techniek is verder ontwikkeld en verfijnd. Dit heeft geresluteerd in de huidige behandeltechniek, welke zes stappen kent:

1. Castratie
2. Aanleggen holte voor de schede
3. Verwijdering schacht van de penis
4. Bekleding van de schede met huid van de penis
5. Constructie van de vulva
6. Plastische borstoperatie

1. Castratie

Met behulp van een incisie over de lengte van de penis tot vier centimeter boven de anus worden de ballen en zaadstrengen blootgelegd. Hierna worden zij afgeklemd en geamputeerd.

2. Aanleggen holte voor de schede

Rondom het perineum (het gebied tussen de anus en de penis) wordt een incisie gemaakt waarin men een ruimte vrij maakt bij de bekkenbodemspieren naast de darm. De pezen die hierbij vrij komen te liggen worden doorgeknipt. Vervolgens wordt nog een incisie gemaakt om de pees tussen het rectum en de prostaat door te kunnen knippen. De gecreërde schede wordt met proppen verbandgaas tijdelijk gevuld.

3. Verwijdering schacht van de penis

Vervolgens wordt de huid van de penis losgemaakt van de schacht en losgesneden bij de eikel. Het zwellichaam bij de plasbuis wordt blootgelegd en losgehaald van de overige zwellichamen van de penis. De overige zwellichamen worden vastgeklemd en geamputeerd. Daarna wordt de wond gehecht.

4. Bekleding van de schede met de huid van de penis

De schede wordt bekleed met de binnenstebuiten gekeerde huid van de penis.

5. Consctructie van de vulva

Van het scrotum worden de kleine en grote schaamlippen gevormd. Het topje van de eikel wordt omgevormd tot een clitorisgelijkend stukje weefsel.

6. Plastische borstoperatie

Bij sommige mannen zijn de borsten niet voldoende ontwikkeld met behulp van vrouwelijke hormonen. Bij hen kan met behulp van plastische chirurgie een boezem gecreërd worden. De borsten worden hierbij vergroot door het inbrengen van een siliconencapsule onder de huid.

Geslachtscorrigerende operatie vrouw-man

De operatie van vrouw naar man is een stuk gecompliceerder en complexer dan de operatie van man naar vrouw. Voor velen zal het resultaat van de operatie niet voldoen aan de wensen en verwachtingen, met name door de zichtbare littekens die overblijven. Ook de operatie van vrouw naar man verloopt in een aantal stappen:

1. Verwijdering van de baarmoeder en eierstokken
2. Verwijdering van de borsten
3. Constructie van een penis
4. Inbrengen van testikels

1. Verwijdering van de baarmoeder en eierstokken

De verwijdering van de baarmoeder en eierstokken (totale uterusextirpatie) wordt meestal door een gynaecoloog gedaan. De operatie kan via de vagina of via een incisie in de buik uitgevoerd worden, de beslissing hierover ligt bij de behandeld arts.

2. Verwijdering van de borsten

Bij deze ingreep blijven er altijd zichtbare littekens achter, afhankelijk van de grootte van de borsten voor de ingreep. Tijdens de operatie wordt de vrouwelijke borstklier (mastectomie), vaak tegelijkertijd met huid- en vetweefsel, verwijderd. De vrouwelijke tepel wordt aangepast aan de vorm en grootte van de mannelijke tepel.

3. Constructie van een penis

Door ingenieuze ontwikkelingen in de geneeskunde zijn artsen tegenwoordig in staat lichaamseigen weefsel te verplaatsen en zowel de zenuwen als de bloedvaten op elkaar aan te laten sluiten. Een penisconstructie wordt ook wel falloplastiek genoemd. De penis wordt gecreëerd uit huid van bijvoorbeeld de onderarm of onderhuids vetweefsel rond de buikwand. De laatstgenoemde ingreep geeft het beste resultaat maar is erg tijdrovend doordat de ingreep verspreid wordt over drie operaties.

Een andere oplossing is de clitoris met behulp van hormooninjecties te vergroten en deze aan te vullen met bepaalde incisies en transplantaties. Bij deze ingreep kan de plasbuis tot het einde van de penis gebracht worden waardoor men staand kan plassen.

4. Inbrengen van testikels

De testikels worden gevormd door siliconenprothesen op de plaats van de grote schaamlippen in te brengen. Omdat door de prothesen bindweefselkapsels ontstaan zijn de testikels vrij onbeweeglijk.