Gewoonten, als onderdeel van geluk

We hebben allemaal gewoonten en we voelen er ons over het algemeen goed bij. Ze ontstaan gaandeweg het bestaan en kunnen een bijdrage leveren aan een gezond en productief leven, aldus Gretchen Rubin. Zij noemt zich ‘geluksexpert’ en heeft zich verdiept in dit fenomeen. Vervolgens doemt de vraag op hoe gewoonten ontstaan én hoe je van de meer minder prettige gewoonten afkomt.

Gewoonten, wat is dat?

Volgens de woordenboeken wil “gewoonte” het volgende zeggen: ”aanwensel, hebbelijkheid of beter nog … het telkens doen van datgene waaraan men gewoon is.”

Uitgangspunten van Rubin

De Amerikaanse (uit Kanses City afkomstig) Rubin hanteert als een van de uitgangspunten voor geluk dat gewoonten een gevoel van geluk geven. Ze heeft hier uitgebreid onderzoek naar gedaan, is dagelijks met alle aspecten rond ‘geluk’ bezig, maar kan ook onverwacht uit de hoek komen en redelijk tegendraads op inmiddels ingeburgerde items reageren.

Zo vindt ze - als voorbeeld - mediteren maar niets, terwijl het volgende de boeken bij uitstek bij haar zou moeten passen. Die minuten van stil zitten op een kussen, irriteerden haar op enig moment en ze haalde er niets uit. Het spreekt voor zich dat stil zitten op een kussen het hem ook niet doet en mediteren op deze wijze je niets zal brengen. De filosofie erachter mogelijk wel, maar momenteel niet voor Rubin. Waarbij ze de toekomst over bijvoorbeeld het item rond mediteren openlaat en dat spreekt dat ook wel weer voor de 'open mind' die Rubin hanteert. Dit typeert de vrouw die zich gefocust heeft op ‘geluk’.

Gewoonten als onderdeel van geluk

Ruimte en tijd positief

Het brein zit zo in elkaar dat het ruimte wil hebben voor nieuwe, ingewikkelde zaken of onverwachte zaken. Neem bijvoorbeeld het poetsen van de tanden of wassen van het haar. Tijdens dit moment kan je met andere zaken bezig zijn, zoals het voorbereiden van de dingen van de nieuwe dag, een idee voor een artikel of je boodschappenlijstje in gedachten maken. Tandenpoetsen en je haar wassen zijn gewoonten geworden, want op enig moment heb je het als kind - met alle aandacht die daarbij hoort - geleerd en inmiddels gaat het als vanzelf. Je hoeft er niet meer bij na te denken.

De waslijst met gewoonten is enorm en varieert van je jas aantrekken tot naar de wc gaan, op de fiets stappen en zelfs naar je werk of school rijden. Maar ook je telefoon hanteren, je handen wassen of bekenden begroeten. Dat laatste kan zelfs zover gaan dat je op enig moment niet meer weet wie je die dag allemaal begroet hebt. Je bent zo in gedachten geweest, dat je de mensen wel herkent, ze groet, maar je het eigenlijk niet registreert/opslaat. Niet altijd even handig, want begroeten is ook een moment van aandacht voor die ander. Maar met een druk hoofd schiet dat er wel eens bij in en hoeft degene die je zonder aandacht begroet hebt, er niet echt onder te lijden.

Verder doen gewoonten ook de tijd versnellen, want in een onbekende omgeving en met onbekende mensen duurt eigenlijk iedere procedure net even wat langer. Gesprekken met nieuwe mensen komen niet altijd even snel op gang of moet je zelfs nadenken om gespreksstof naar boven te halen. In nieuwe omgevingen weet je de weg niet en is de wc soms ver zoeken of als je ergens een kopje koffie wil gaan drinken, moet je op zoek naar een tentje waar ze lekkere koffie hebben.

Daarentegen kan je in een bekende omgeving de weg vaak blindelings vinden en lopen gesprekken met bekende vaak als vanzelf. Dit is ook een reden dat veel mensen vaak naar dezelfde omgeving op vakantie gaan of blijven in een zelfde plaats wonen. Gewoonten geven ook een gevoel van veiligheid.

Ruimte en tijd negatief

Het spreekt voor zich dat het ook een negatieve kant heeft en dat heeft te maken met het gegeven dat alles met gewoonten wel heel snel kan gaan, juist als je dit niet wilt. Sommige intense momenten wil je niet snel voorbij laten gaan, zoals de eerste weken met je nieuwe kindje. Maar als het nummer twee of drie is, zijn er veel zaken gewoonten geworden en gaat het vaak toch heel snel.

Maar ook de man of vrouw die bijvoorbeeld verkeerd heeft leren tandenpoetsen en als opdracht van de tandarts of mondhygiëniste krijgt, opnieuw - en nu goed - te leren poetsen. Behalve dat het prima uitgelegd wordt en je ongetwijfeld serieus aan de slag gaat, kan je toch in oude gewoonten vervallen, zodra er iets van gedachten door je hoofd schieten die je aandacht vragen.

Dit soort processen die ‘als vanzelf’ gaan, zal je nu dus heel bewust door moeten maken. Waarbij je continu alert moet zijn op het proces waar je mee bezig bent. Iets nieuws leren is gemakkelijker dan een bestaande gewoonte veranderen.

Waarom dan gelukkig?

Als nieuwe wegen inslaan je geluk brengt of je pakt graag het onverwachte op, dan kunnen gewoonten een bijdrage leveren aan je levensgeluk. Je geest krijgt ruimte om nieuwe zaken op te nemen en tijd en ruimte te maken voor het onverwachte. Leef je bij voorkeur op de automatische piloot, omdat dit het leven zoveel simpeler maakt, dan kan het ook aan levensgeluk bijdragen. Het lijkt allemaal ‘als vanzelf’ te gaan. Ieder mens is anders en waar de een het nieuwe oppakt, leeft de ander zijn/haar leven liever op de automatische piloot en laat het leven kabbelen als een prettig beekje in een Franse vallei.

Eenieder vult zijn/haar ‘geluksmomenten’ in zoals het hem/haar past (zonder waarde-oordeel), maar gewoonten passen in het avontuurlijke én niet avontuurlijke leven.

Ieder mens is anders

Ieder mens zit anders in elkaar, maar ieder mens heeft met gewoonten én geluk (of het ontbreken daarvan) te maken. Je geeft invulling aan het levensgeluk op je eigen wijze en dat is dus ook heel persoonlijk. Afhankelijk van het type mens dat je bent gaan gewoonten net iets gemakkelijk of juist niet het brein in.

• De volhouder wil weten waar hij/zij aan toe is. Deze begint de dag met wat vandaag de bedoeling is. Wat te doen, alles bij voorkeur goed doen en mensen niet teleurstellen. De regisseur dus eigenlijk. (Voor andere mensen is het niet altijd eenvoudig aan dit beeld te voldoen.)
• De vrager is een heel ander type mens, want deze vraagt zich af wat er vandaag moet gebeuren en waarom dat het geval is. Het is dus niet een vanzelfsprekendheid te bekijken in hoeverre iets zinvol is. (Vragen heeft voor- en nadelen, op enig moment kan het vragen te ver gaan en ga je voorbij aan je doel.)
• De plichtsgetrouwe, het woord zegt het al. Deze man of vrouw reageert snel op alles wat op hem/haar afkomt, maar zal niet snel de ‘ik’-figuur erbij halen. Deze persoon kan zichzelf dus wel eens voorbij rennen, zonder het in de gaten te hebben. (Vergeet vooral ook jezelf niet in het proces te betrekken.)
• De rebel zal zich per definitie verzetten tegen een verwachtingspatroon. Niet omdat het doordacht is, maar om tegendraads te zijn. Ze voelen zaken snel als overheersing en willen alles zelf bepalen. (Soms doe je ook iets vanuit liefde en gevoel voor die ander. Als rebel kan dit ook een keuze zijn.)

Tot slot

We hebben meer gewoonten dan we ons vaak realiseren en veel zijn prima. Ze geven je de benodigde ruimte. Soms ook niet en dan is het zaak ze kwijt te raken of ze anders vorm te geven. Zo nu en dan eens stilstaan bij dit proces, zoals Rubin dit doet binnen het gelukskader, is helemaal niet verkeerd.