Zelfreflectie, populair taalgebruik of zinvolle toevoeging?

Eerlijk is eerlijk, de meningen zijn verdeeld. Immers, waar de een het bij zelfreflectie heeft over persoonlijke groei, heeft de ander het over pseudo psychologisch gebrabbel. Mogelijk kloppen beide uitgangspunten, maar levert het pseudo psychologische gebrabbel ook nog iets op … namelijk persoonlijke groei. Hoe plaats je zelfreflectie in het juiste daglicht en hoe laat je het in je voordeel uiten?

Wat is het?

Zelfreflectie of introspectie komt voort uit de psychologie. Het betreft de eigen gevoelens, gedachten en herinneringen die je jezelf ter overdenking aanbiedt. Als je zelfreflectie toepast, probeer je de processen die in de psyche plaatsvinden te herkennen en te doorgronden. Het betreft het hele proces, zowel hoe je over zaken denkt, hoe je het ervaart, als ook hoe je erop reageert. Je analyseert als het ware wat er tijdens een willekeurig proces allemaal plaatsvindt.

De eerdergenoemde persoonlijke groei zit hem in het gegeven dat je kunt leren van wat er heeft plaatsgevonden en je kunt bedenken hoe je het in een volgende (vergelijkbare) situatie anders/beter zou kunnen doen. Voor alle duidelijkheid, het gaat in deze om de eigen rol en wel zo objectief als mogelijk bezien en er dient dus geen mening gegeven te worden of beschouwende rol aangenomen te worden.

Gedragspatroon

Gedragspatronen ontwikkel je door de jaren en het is in wezen het gemakkelijkst om in deze automatische piloot-rol te stappen. Je hoeft er niet bij na te denken, het gaat bijna als vanzelf. Bovendien, en dat is een niet onbelangrijk deel van het hele proces, je kunt je geen builen vallen. Het is dusdanig bekend terrein dat een blind paard de weg kan vinden.

Als gevolg daarvan kan je onder meer in de loop der tijd “blinde vlekken” gaan ontwikkelen. Het is sowieso moeilijk te voorkomen (iets wat een ander wel ziet, maar jijzelf niet) en dan is een gedegen zelfonderzoek niet verkeerd. Het kan plots bepaalde ingeslepen patronen doen veranderen of minimaal een aanzet geven.

Zelfreflectie toepassen

Het is niet zo eenvoudig als het klinkt. Zelfreflectie komt uit de psychologie en met een therapeut kom je als, als je echt wilt, een heel eind. Zelfreflectie zelf toepassen, zonder externe hulp dus, is een stuk lastiger. Je moet als het ware uit jezelf treden en vanuit de derde persoon naar de situatie (waar jij onderdeel van uitmaakt) kijken. Het 'wat' en 'hoe' speelt een belangrijke rol en daarnaast moet je ook nog objectief kijken. Een gekleurde bril op werkt in deze immers niet.

Hulpmiddelen

In letterlijke zin kan je jezelf een spiegel voorhouden waarin je jezelf in de ogen kunt kijken en in alle eerlijkheid (en anonimiteit) kunt vragen wat je gedaan/gezegd hebt, waarom dat zo is en hoe je je “gepresenteerd” hebt … met de ultieme vraag of het het beoogde effect heeft gehad. Dat is natuurlijk een basis en als je eerlijk bent, kom je mogelijk ook een stap verder.

Er zijn echter nog een aantal vragen die je jezelf kunt stellen, waarbij eigenlijk hetzelfde geldt als met de eerste insteek … het kan alleen maar werken als je heel zelfbewust bent en persoonlijke groei echt belangrijk vindt. Vraag jezelf eens het volgende af…

• Waarom ga ik (mogelijk) moeilijke c.q. onbekende gevoelens en acties uit de weg?
• Wat is mijn passie en streef ik die na c.q. beleef ik deze?
• Wat is mijn persoonlijke drive en wat doe ik daarmee?
• Hoe handel ik als er tegenstrijdige gevoelens de kop opsteken?
• Wat zeggen mijn eigen ergernissen over mij?

Je hoeft er niet direct pasklare oplossingen voor te hebben, maar het moet je minimaal aan het denken zetten. Je kunt altijd in een later stadium de volgende stap zetten en concreet antwoorden bedenken op de vragen die je jezelf stelt en in het verlengde daarvan, de concrete actie ondernemen. Zelfreflectie gaat altijd in verschillende stappen en op het moment dat je de antwoorden kunt bedenken en de lijst met vragen kleiner wordt, beklijft het en zet je aan tot verbetering.

Tot slot

Zelfreflectie is niet zo eenvoudig als menigeen wel denkt. Je moet een reëel beeld van jezelf hebben, aan jezelf willen werken en er lol in zien dat je je als persoon blijft ontwikkelen. Pas als dat plaatje past, kan je de volgende stap zetten en dan kan je je ook afvragen hoe belangrijk het is dat men zelfreflectie mogelijk als pseudo psychologisch gebrabbel afdoet.