Ego depletion: verminderde controle over jezelf

Controle over jezelf en je eigen handelen is een groot goed. De wereld zou er heel anders uitzien wanneer we onszelf niet meer in de hand hielden maar ons alleen maar lieten leiden door instincten en impulsen. Toch is gebrek aan zelfcontrole een veelvoorkomende oorzaak voor diverse problemen in de geschiedenis van de mensheid. Maar als we de capaciteiten hebben om onszelf onder controle te houden, waarom maken we dan niet altijd gebruik hiervan? Het antwoord ligt bij het psychologische begrip “ego depletion”.

Wat is ego depletion precies?

Mentale processen kosten energie. Dit geldt in het bijzonder voor zelf-regulerende gedragingen, zoals het uitoefenen van controle over jezelf, maar voor ook het actief maken van keuzes en het in bedwang houden van je emoties. Al deze processen putten hun energie uit dezelfde energiebron. Deze energiebron heeft slechts een beperkte capaciteit, en kan dus makkelijk uitgeput raken. Wanneer er uitputting ontstaat, spreekt men van een staat van ego depletion. Ego depletion is eigenlijk een soort spaarstand van de geest, om ervoor te zorgen dat de energiebron niet volledig uitgeput raakt. Omdat er spaarzaam omgegaan dient te worden met de resterende energie, is men minder goed in staat om zichzelf te reguleren wanneer hij of zij in een staat van ego depletion verkeert.

Wetenschappelijke onderzoeken hebben aangetoond dat proefpersonen die een taak verrichten waarbij zelf-regulerende processen een rol speelden, slechter functioneerden op vervolgtaken waarbij deze processen ook van belang waren. De proefpersonen waren na de eerste taak ego depleted; in deze toestand is men minder goed in staat om de eerder genoemde zelf-regulerende processen en gedragingen uit te voeren.

Wat zijn de gevolgen van ego depletion?

Wanneer mensen in een staat van ego depletion verkeren, hebben zij minder controle over zichzelf. Dit kan zich op verschillende manieren uiten. Allereerst vinden ego-depleted personen het lastiger om denktaken uit te voeren; zij missen de energie en concentratie hiervoor. Ze raken sneller afgeleid en hebben de neiging om eerder op te geven wanneer zij een lastige denktaak moeten verrichten. Daarnaast hebben deze personen een verminderde wilskracht. Sporters bijvoorbeeld, presteren slechter wanneer zij ego depleted zijn omdat zij zichzelf niet optimaal kunnen motiveren.

Ook het in de hand houden van het eigen gedrag is lastig wanneer je in staat van ego depletion verkeert. Omdat mensen zichzelf minder goed kunnen reguleren, zullen zij zich eerder laten leiden door impulsen. Denk bijvoorbeeld aan een persoon die op dieet is, maar zich na een zware dag toch laat verleiden tot het eten van een zak chips.

Onderzoek heeft ook uitgewezen dat personen die ego depleted zijn over het algemeen egocentrischer worden. Dit zou conflicten in de hand kunnen werken. Wellicht heb je zelf al eens in de praktijk meegemaakt dat je prikkelbaar bent na een vermoeiende opdracht en jezelf iets botter tegen een ander uit dan eigenlijk je bedoeling was.

Ego depletion verhelpen

Het is onduidelijk op welke manieren de energiebron weer hersteld zou kunnen worden. Onderzoek wijst wel uit dat rust, en met name slaap, een positieve invloed heeft op het herstel van de mentale energiebron. Hoe dit precies werkt, is (nog) niet bekend. Ook eten van voornamelijk glucose-rijk voedsel zou een positief effect hebben. Naast het aanvullen van de energiebron, is het ook mogelijk om de capaciteit van de bron te vergroten door middel van training.

Kritiek op het huidige model van ego depletion

Hoewel het model van ego depletion veel praktijksituaties kan verklaren, zijn er natuurlijk ook een hoop kanttekeningen. Allereerst is het onduidelijk wat nu precies de mentale energiebron is waar steeds over gesproken wordt. Er zijn nog geen wetenschappelijke bewijzen voor het bestaan van deze bron. Echter zou de theorie wel aan kunnen sluiten op wetenschappelijke bevindingen dat lage glucosegehaltes in het bloed zouden kunnen leiden tot verminderde zelfcontrole, en dat deze vermindering opgeheven zou kunnen worden door glucose toe te dienen. Het is echter nog onduidelijk wat precies de relatie is tussen glucosegehaltes en ego depletion.

Sommige wetenschappers hebben aangetoond dat ego depletion niet per se het resultaat is van een uitgeputte energiebron, maar dat er ook andere factoren een rol spelen. Inzlicht en Schmeichel hebben bijvoorbeeld een theorie ontwikkeld waarbij ego depletion het resultaat is van een verschuiving van motivatie en attentie of focus. Er zijn onderzoeken gedaan die deze theorie lijken te ondersteunen.

Daarnaast is het onduidelijk welke processen precies invloed hebben op de mentale energiebron en in welke mate dit gebeurt. Waar eerst voornamelijk aandacht lag bij zelf-controle, bleken zaken als wilskracht en het bewust maken van keuzes ook te leiden tot ego depletion. Het is nog niet duidelijk of er nog meer processen bij betrokken zijn.