Wat kun je doen tegen piekeren?

Voor sommige mensen slaat denken door naar piekeren. Veel mensen piekeren uren per dag over wat ze 'moeten' of wat ze 'niet kunnen' bereiken. Veel piekeren maakt problemen alleen maar erger en het lost niks op. Je bent veel tijd kwijt, het levert spanningen op en is een veroorzaker van vervelende lichamelijke en geestelijke klachten.

Piekeren houdt velen bezig

Iedereen piekert wel eens. Bijvoorbeeld als je ergens tegenop ziet of specifieke zorgen hebt: over het afsluiten van een hypotheek, ruzie op het werk of de vele 'tennislessen' van je partner. Een beetje tobben daarover hoeft in principe geen probleem te zijn. Althans, zolang als het gepeins maar leidt tot actie. Maar veel mensen blijven in het gepieker steken, worden er steeds somberder van en putten zichzelf ermee uit. Piekeren zorgt ervoor dat je je spieren spant en je denkt voortdurend op een negatieve wijze; ‘wat als ik het anders had gedaan?’, ‘ik denk dat ik het niet kan’ of ‘het lukt mij nooit’.

Piekeraars liggen vaak uren wakker en krijgen te weinig nachtrust waardoor het oorspronkelijke ‘probleem’ door vermoeidheid alleen nog maar groter begint te lijken. Een negatief zelfbeeld, lichamelijke klachten waaronder hyperventileren, gespannen spieren en hoofdpijn, nemen toe. Al deze vervelende gevolgen van het piekeren kunnen leiden tot het ervaren van een sombere stemming, waardoor zelfs een depressie of angststoornis op de loer komt te liggen. Er is geen plezierbeleving meer aanwezig, zelfvertrouwen neemt af en het piekeren neemt toe. Zodoende komt men in een vicieuze cirkel terecht. Ruim een miljoen Nederlanders heeft structureel last van overmatig piekeren, met allerlei lichamelijke en geestelijke klachten tot gevolg.

Overal ter wereld

Piekeren hangt sterk samen met de West-Europese cultuur, waar presteren, netheid, orde en goedkeuring belangrijk zijn. Je komt het daarom naast Nederland ook veel tegen in Duitsland en Scandinavië. De Duitsers noemen het 'grübeln', de Fransen zeggen 'torturer l'ésprit'. Maar piekeren is universeel. Al in de oudheid schreven de Grieken en Romeinen erover. Piekeren komt ook voor in landen als India en Sri Lanka, bijvoorbeeld bij jonggetrouwde vrouwen die bij de familie van hun man intrekken. Zij krijgen problemen met hun schoonmoeder, die de baas gaat spelen. Onder deze groep komt zelfs veel suïcide voor.

Erfelijk of niet?

Is pieken erfelijk? Een zekere aanleg is er wel. Bijvoorbeeld mensen die last hebben van neuroticisme, dus erg onzeker zijn, perfectionistisch willen zijn, zwart-witdenken. Hieruit blijkt dat er een biologische component aanwezig is. Het kan ook een sociale gewoonte zijn of met de opvoeding te maken hebben. Over het algemeen zijn er meer vrouwen dan mannen die vaak piekeren. Het begint vaak als mensen volwassen worden: ze gaan werken of wanneer ze relaties krijgen. Vaak hebben mensen niet door dat ze veel piekeren. Mensen zijn zo vertrouwd met hun eigen gedachtewereld dat ze het zelf niet beseffen. Het is een automatisme geworden.

Heeft iemand die piekert ook een angststoornis of depressie?

In Nederland hebben meer dan een miljoen mensen problemen met piekeren. Daarvan hebben er enkele honderdduizenden daadwerkelijk een paniek- of angststoornis. Eén groep heeft angstgevoelens voor gevaar, geweld, ziekte en dergelijke. Dan zijn er de depressieve piekeraars: zij vinden zichzelf niet goed genoeg, ze hebben gevoelens van schaamte of falen. De derde groep kampt met een pathologische vorm van piekeren. Ze zijn ernstig depressief en angstig en piekeren de hele dag door.
Niet iedereen die piekert heeft gelijk een angststoornis of is depressief. In dat geval zou haast iedereen depressief zijn, want we maken ons er allemaal wel eens schuldig aan. Het is echter wel een feit dat piekeren een symptoom is dat veel voorkomt bij angststoornissen en depressie.

Wat kun je doen tegen piekeren?

Er zijn enkele tips die mogelijk kunnen helpen om het piekeren te reduceren:

Zoek afleiding in de vorm van een hobby

Een negatieve stemming zorgt ervoor dat het piekeren blijft bestaan. Kom in actie!
Neem een korte tijd per dag waarin je jezelf toestaat om te piekeren op een bepaalde plaats. Bijvoorbeeld een kwartier per dag in de ligstoel in de woonkamer. Zodra je jezelf betrapt op piekergedrag buiten deze speciaal gereserveerde tijd, denk je gelijk bij jezelf: STOP!

Concentreer je op je ademhaling

Leg een hand op je buik en stuur je inademing richting deze hand. Laat de uitademing langer duren dan je inademing. Tel in gedachten tijdens de inademing langzaam; 1, 2, 3, 4, 5 en houdt vervolgens de adem even vast en adem uit, terwijl je in gedachten langzaam van 10 tot 1 telt.

Spreek je zorgen uit

Zelf blijf je vaak in cirkeltjes denken, terwijl een goed gesprek op een moment van piekeren veel nieuwe inzichten kan geven, het ‘probleem’ minder groot maakt, of even voor opluchting kan zorgen. Schaam je je om een gesprek aan te gaan, schrijf je zorgen dan op papier. Het opschrijven van je gedachten kan ertoe bijdragen dat je je gedachten structureert waardoor je overzicht schept.

Aanvaard het verleden

We kunnen lang blijven piekeren over hetgeen we hadden moeten doen. Iedereen maakt wel eens fouten en helaas kunnen we het verleden niet veranderen. We hebben invloed op onze toekomst, niet op ons verleden. Door energie te besteden aan piekeren over het verleden hebben we geen goede invloed op onze eigen toekomst.