Eindejaar is balans opmaken

De koptekst klinkt zo officieel, maar ieder voorbij jaar kán een moment zijn om de balans (van de voorbije periode) op te maken. Of dit nu in de privésfeer of de zakelijke sfeer is. Het is niet verkeerd om zo nu en dan achterom te kijken en er iets mee te doen. Om nu te voorkomen dat we het continu doen of juist helemaal niet, is het een soort goede gewoonte geworden om dit even voor de jaarwisseling te doen.

Hoogte- en dieptepunten

Op televisie buitelen de “evaluatiemomenten” over elkaar heen en moeten we op allerlei gebied evalueren… en vooral met de kijker erbij natuurlijk. Relatief goedkope televisie en toch veel kijkers. De vraag is dan waarom vinden we het zo leuk om dit soort programma’s te bekijken? Er zijn verschillende theorieën over, maar de meest geaccepteerde is toch om hoogtepunten nog eens te herbeleven en van dieptepunten te leren en het nooit “zomaar te vergeten”. Dit terwijl er absoluut momenten bij zitten die we liever zo snel mogelijk vergeten en dus is het ook een stukje leedvermaak. Alleen kan dit officieel nooit uitgesproken worden, want daar doen we niet aan. Gek dan toch dat de beste homevideo’s de leedvermaak homevideo’s zijn. Natuurlijk vinden we homevideo’s leuk omdat we weten dat het daar uiteindelijk wel goed is afgelopen, althans daar gaan we vanuit. Echter, als er weer eens een stukje op deze aardkloot overspoeld wordt of de droogte slaat genadeloos toe en er vallen vele doden, dan vinden we dit oprecht verschrikkelijk en geven grof geld. Enerzijds om het schuldgevoel af te kopen en anderzijds om een ander die structurele oplossingen aan te laten brengen. Toch zien we op allerlei plekken op de wereld dat dit helemaal niet of nauwelijks het geval is en het geld of in een bodemloze put verdwijnt en de lokale bevolking er niet veel wijzer van wordt. Wat heeft evalueren dan voor zin?

Controle of toch niet?

Misschien zijn we wel controlefreaks en willen we zaken beheersen die we helemaal niet of maar deels kunnen beheersen. Misschien speelt geld wel een rol. Worden Nederlanders weer ingezet om bij New York te voorkomen dat het water opnieuw Manhattan overspoeld… doen we dat ook op Thailand? De beurs van de ene partij is gewoon beter gevuld. Wat is in deze dan het evaluatiemoment? Geen waardeoordeel, slechts een constatering… en natuurlijk bevestigen uitzonderingen de regel (gelukkig maar).

Persoonlijk leerproces

Maar naast de journaals, politieke-, business- en showprogramma’s hebben we natuurlijk ook nog ons eigen evaluatiemoment. Eigenlijk is dat veel belangrijker. Immers, als we dit allemaal oprecht doen en willen leren van onze fouten, zaken die we hebben nagelaten én de goede zaken voortzetten, dan komen we ook op gebied van de eerdergenoemde zaken, op den duur een stuk verder. Maar hoe serieus doen we dit eigenlijk?

Onderzoekscijfers

Dit is heel verschillend, want uit Engels onderzoek uit 2012 (respondenten > 25 jr.) blijkt dat ruim 65% van de vrouwen af en toe omkijkt om te leren van de fouten en te bedenken hoe nu verder. Bij mannen is dit niet hoger van 43%. Wel is het zo dat mannen meer dan vrouwen als vanuit een automatisme vergelijkbare situaties een volgende keer anders oppakken. Het lijkt erop dat mannen veel meer direct proberen op een praktische manier iets ter verbetering in te kleden en vrouwen meer een evaluatiemoment inbouwen. Redenen ter verklaring zijn dat vrouwen het eerder gezamenlijk doen en er een moment voor uitkiezen en mannen er minder over praten, maar direct handelen (of het in ieder geval proberen). Daarmee geen waardeoordeel gevend, want voor beide aspecten zijn voors en tegens te bedenken. Uitzonderingen op de regel zoals de man deze meer toepast, is het business vraagstuk. Als het gerelateerd is aan het werk, ook als het een persoonlijk moment is, zal de man toch eerder met mensen in de directe omgeving spreken.

Wat doen we er vervolgens mee?

Deze koptekst zegt het eigenlijk al. Af en toe de balans opmaken is goed, maar er komen positief of negatief altijd punten uit waar je iets mee moet (of op zin minst iets mee kunt). Uit datzelfde onderzoek blijkt ook dat relatief veel mensen toch nog fouten uit het verleden opnieuw blijven maken. Enerzijds omdat het niet genoeg in het systeem zit en anderzijds omdat het leerproces misschien toch niet als “echt” leerproces gezien wordt (onmacht of onwil om er concreet iets mee te doen). Het valt in dit onderzoek op dat er meer mannen dan vrouwen zich hier “schuldig” aan maken. Bijna tweemaal zoveel, om precies te zijn. Een aantal respondenten heeft hier toelichting op gegeven waar de onderzoekers mee verder kunnen, zoals:

• Is de fout niet een toevalstreffer geweest, dus nogmaals proberen (de vraag is dan of het een derde keer nog steeds fout gaat!)
• Primair reageren en als bijvoorbeeld een andere benadering van een situatie nog niet in het systeem zit, zal er vanuit de oorspronkelijke basis gereageerd worden.
• Eigenwijsheid en het toch denken te weten.
• Veranderen kost tijd en tijd is er te weinig (geven we onszelf te weinig). Veranderingen doorvoeren vergt dus een langere periode.

Tot slot

Als we dan toch besluiten om de voorbije periode eens goed te evalueren… doe het dan alleen als je er ook iets mee kunt óf zie het puur als vermaak en laat het geen evaluatiemoment zijn. Dan ben je in ieder geval eerlijk naar jezelf.