Wat is vooringenomenheid precies?

Wat is vooringenomenheid precies? Betekent het simpelweg het een boven het ander ver soorten vooringenomenheid kiezen? Wat is de rol van vooringenomenheid wanneer we beslissingen maken over objecten en gebeurtenissen, van simpele zintuiglijke categorisatie tot complexe sociale situaties inschatten? Hoe verschijnt vooringenomenheid in neurale circuits?

Vooringenomenheid

Laten we stellen dat ‘vooringenomenheid’ een soort kernmechanisme is van het brein dat verschillende waarden stelt aan verschillende informatiebronnen; het geeft de prioriteit aan sommige cognitieve representaties ten koste van andere.

Soorten vooringenomenheid

Er zijn enorm veel verschillende soorten vooringenomenheid:

Economische vooringenomenheid

Economische theorieën stellen dat voorkeuren qua smaak van consumenten vastgelegd zijn, zelfs al is het idee dat smaken veranderen niet controversieel. Verschillende modellen ne-men aan dat hedendaagse consumptie de toekomstige consumptie beïnvloed. Deze model-len zijn toegepast op diverse fenomenen zoals de ontwikkeling van smaken voor muziek, eten en verslavingen.

Simpelweg zou dus te stellen vallen dat als mensen bewust zouden zijn van de gevolgen van hun acties op hun eigen toekomstige smaken, dat ze hun consumptie op een rationele ma-nier kunnen aanpassen. Bijvoorbeeld: wegblijven van wiet, gebaseerd op de verwachting van de toekomstige nadelen van verslaving.

Er is echter bewijs dat wijst op situaties waarin mensen systematisch hun eigen smaken fout interpreteren.

De Pepsi Challenge

In 1974 demonstreerde de Pepsi Challenge dat visuele signalen, zoals verpakking en een merk zijn logo, consumenten hun voorkeuren en percepties kunnen beïnvloeden. In elke blinde proeftest van deze soort moeten consumenten producten evalueren puur op basis van hun wezenlijke signalen zoals smaak, textuur of aroma.

Consumenten kijken over het algemeen naar de buitenkant en wat ze daar reeds over weten, in plaats van wat ze weten over, in dit geval, de smaak van hetgeen wat ze willen aanschaffen.

Bij winkelcentra en dergelijke stond een Pepsi vertegenwoordiger met twee blanco bekers: een met Pepsi en een met Coca-Cola. Consumenten werden aangemoedigd om beide cola’s te proeven en vervolgens te kiezen welke ze liever zouden drinken. Dan onthulde de vertegenwoordiger de twee flessen en de proefpersoon kon zien of ze Coca-Cola of Pepsi als voorkeur hadden.

Ander bewijs echter suggereert dat proevers over het algemeen de zoetere van de twee dranken zullen verkiezen, dit komt doordat er gebruik werd gemaakt van de nipmethode. Hierbij dronken de proevers slechts een klein slokje en kozen zo al snel voor de zoetste; het feit dat een proever een slokje zoete drank verkiest betekent niet dat hij of zij hiervan ook een glas verkiest.

Blauwe steak en groene frietjes

De kleur van voedsel heeft een groot effect op mensen hun eetlust en smaakervaring. Bij een proef in de jaren ’70 werden proefpersonen in een kamer geplaatst met speciale kleurverlichting. Vervolgens werd ze een bord met steak en frietjes gegeven om te eten. In deze opzet was er geen enkel probleem, mensen aten simpelweg hun eten op en vonden het normaal. Wanneer echter aan het einde van de proef mede werd gedeeld dat de steak blauw van kleur was en de frietjes groen werden sommige proefpersonen misselijk en anderen gaven daadwerkelijk over.

Deze reactie kan worden toegeschreven aan onze instinctieve aversie voor bepaalde kleuren voedsel zoals blauw en paars. Deze kleuren komen niet vaak voor bij natuurlijke voedselbronnen en worden vaak juist geassocieerd met bedorven voedsel, waardoor mensen er een bepaalde verwachting bij hebben.

Aan de andere kant zijn er ook weer bepaalde kleuren van het spectrum die onze smaakervaring verbeteren, omdat we de smaak van het voedsel koppelen aan een bepaalde kleur, zelfs al is dit niet de natuurlijke kleur van het voedsel. Een goed voorbeeld hiervan is boter, welke in zijn originele staat vrijwel wit is, maar vanwege commerciële doeleinden geel word ‘geverfd’.

Kleur kan onze smaakpapillen zelfs misleiden in het waarnemen van bepaalde smaken waar die aanwezig zijn. Een recente studie veranderde zowel de zoetheid als de kleur van sinaasappelsap in verschillende ‘stappen’. Uit het resultaat bleek dat de proefpersonen een groter verschil proefden in smaak tussen de sappen met verschillende kleuren dan bij degene met ongelijke niveaus van zoetheid.

Interventie bias

Bij experimenten is het mogelijk om in te grijpen tijdens een proef, door zowel de onderzoeker als andere factoren. Als een persoon iets wordt verteld voorafgaande aan een experiment kan er verschillend worden gereageerd dan als er niet iets was verteld.
Denk hierbij bijvoorbeeld aan de simpele interacties tussen moeder en kind.

Jonge kinderen hebben vaak aversie voor veel verschillende soorten voedsel; vrijwel alles wat de ouders hen voor de mond houden is vies en verkeerd. Een algemeen geaccepteerd feit is dat wanneer de moeder “voordoet” dat het eten lekker smaakt, zelfs al acteert ze dit, dan zal het kind het hoogstwaarschijnlijk zonder al te veel problemen ook op eten.

Bij voedsel geldt over het algemeen dat de smaak ervan wordt beïnvloed door de kennis die je ervan hebt. Eten dat er lekker uitziet en ook zo smaakt is daadwerkelijk ook lekker, maar als iemand vervolgens aan je mededeelt dat het sappige stuk vlees van eerder gemaakt was van varkenstestikels begint vrijwel elk Westers mens zijn tong haast te schrapen.