Mijn wraak zal zoet zijn!

'Dat zet ik je betaald!' U kent het gevoel vast wel. Iemand heeft ons onrecht aangedaan, dus zinnen we op wraak. Of het nu gaat om een overspelige partner, een zeikerige buurman of iemand die uw kind onjuist heeft behandeld, we kennen allemaal wel iemand die we graag met gelijke munt terug zouden betalen. Waar komt deze sterke behoefte vandaan en is wraak echt zo zoet zo als het in gedachten vaak lijkt?

Wraak: een zaak van iedereen

Wraakacties kunnen door iedereen gepleegd worden. Het komt voor in alle lagen van de bevolking en er zijn geen specifieke karaktereigenschappen aan te duiden welke wijzen op een hoger risico op het plegen van wraakacties. Wanneer Frans Koenraadt, hoogleraar forensische psychiatrie en psychologie van de universiteit Utrecht, toch een eigenschap moet noemen zit volgens hem het verschil in de psychische stabiliteit van de dader. Wanneer u labiel bent krijgen wraakacties eerder de overhand, in tegen stelling tot wanneer u sterker in uw schoenen staat. U kunt nare ervaringen dan vaak gemakkelijker van u af laten glijden.

Onze wraakgevoelens zijn terug te zien in de activiteit van onze hersenen. Er is dan veel activiteit te zien in het striatum. Dit is het hersengebied dat onder andere verantwoordelijk is voor de controle over bewegingen. Het lijkt er op dat we ons letterlijk schrap zetten om in de aanslag te gaan.

Is wraak werkelijk zoet?

Fantasieën over wraak hebben we allemaal weleens. Gelukkig brengen we deze niet allemaal tot uitvoering. Wraak heeft namelijk vaak een nare nasmaak, onder andere omdat het vaak gepaard gaat met schuldgevoel. Als is dit niet altijd het geval. Daders van eerwraak lijken vaker het gevoel te hebben voor een hoger doel te strijden, ze denken bijvoorbeeld de familie-eer te redden. Wanneer ze dan berecht worden tonen ze niet altijd berouw. In veel gevallen gaat wraak echter wel gepaard met schuldgevoel. Hiervan lijkt het meeste sprake te zijn wanneer het gaat om een persoon waarmee onze band voorheen sterk was, bijvoorbeeld onze partner of ouders. Ongeacht wat diegene ons heeft misdaan.

Waar komt onze behoefte aan wraak vandaan?

Als wraak ons uiteindelijk vaak geen goed gevoel geeft, waarom is de behoefte dan toch zo sterk? Wraak hoort bij groepen mensen. Het is een overblijfsel uit de tijd dat we nog in stammen woonden. Het principe van wraak is eigenlijk: als u mij iets aandoet, doe ik het ook bij u. Wanneer in de tijd dat we nog in stammen leefden iemand uit onze stam werd gedood door een lid van een andere stam, moest deze moordenaar ook gedood worden. Op deze manier werd voorkomen dat de hele stam werd uitgeroeid en konden we overleven. Tegelijkertijd hield ook u zelf zich koest onder de dreiging van wraak.

Tegenwoordig

Natuurlijk is de tijd veranderd. Anno 2013 hebben we ons eigen systeem om wraak te nemen, namelijk de rechtspraak. We laten de rechtspraak wraak nemen voor ons. Deze doet dat in Nederland uiteraard zonder geweld. Dit voorkomt dat we voor het minste of geringste onze buurman van het leven beroven. Echter, de rechtspraak gaat niet in alle landen zonder geweld. In sommige landen bestaat bijvoorbeeld de doodstraf of steniging.

Het kan ook zonder geweld

Vaak weten we oerdriften als wraak nu te onderdrukken. Ook heersende normen, regeltjes en rijkdom spelen hierbij een rol. We houden het doorgaans bij fantaseren en gaan niet over tot actie. Dat hoeft ook niet. Fantasieën kunnen voldoenend zijn, omdat je zo een wraakactie volledig kunt doorleven. Daarnaast gaat het er niet alleen om om wraak te nemen, maar vooral om iemand terecht te kunnen wijzen wanneer diegene ons onheus behandeld heeft.