Vreemdgaan gebeurt zomaar, of zijn er aanwijsbare redenen?

Vreemdgaan is een veel voorkomend probleem in relaties. Het schendt het vertrouwen in een partner en de benadeelde partner ervaart het vreemdgaan vaak als een traumatische gebeurtenis. Uit een onderzoek van Mark, Jansen, & Milhausen, (2011) volgde dat uit een groep van 918 mensen 23,2% van de mannen en 19,2% vrouwen aangaf ooit vreemd te zijn gegaan. Omdat dit aantal vrij hoog ligt, vragen velen zich af waarom mensen vreemdgaan. Ligt dit aan de partners zelf of zijn er andere situaties aanwijsbaar die buitenechtelijke relaties veroorzaken? Dit verslag zal daarom ingaan op de vraag: welke factoren beïnvloeden de kans op vreemdgaan onder mannen en vrouwen?

Inhoud

Het antwoord op de vraag in de titel kan voor veel mensen relevant zijn. Uit onderzoek is namelijk gebleken dat het opzoeken van buitenechtelijke relaties de primaire oorzaak van scheidingen is. Er zullen onderzoeken worden besproken die oorzaken voor vreemdgaan in kaart proberen te brengen, en er komen theorieën aan bod die vreemdgaan proberen te verklaren. Deze kunnen ingedeeld worden in interne factoren en externe factoren. Onder interne factoren verstaan we bijvoorbeeld de genen en persoonlijkheid die gedrag van binnenuit kunnen sturen. Hieronder worden vier verschillende benaderingen besproken. Tot de externe factoren wordt de leefomgeving gerekend die de kans op vreemdgaan kan beïnvloeden, zoals het werk dat wordt uitgeoefend.

Interne factoren

Sinds de vorige eeuw zijn er vele onderzoeken verricht naar de oorzaken van vreemdgaan onder mannen en vrouwen. Deze oorzaken zijn onder andere toe te schrijven aan processen die vanuit de persoon zelf komen, ook wel de interne factoren genoemd waarvan vreemdgaan afhangt. Hieronder vallen onder andere bepaalde persoonlijkheidskenmerken van een mens die het vreemdgaan kunnen beïnvloeden.

Persoonlijkheidsfactoren: The Big Five

Mannen en vrouwen hebben de voorkeur om partners te kiezen die op henzelf lijken of dezelfde personaliteitskenmerken hebben. Deze link met personaliteit kan vreemdgaan verklaren. Orzeck en Lung (2005) hebben onderzocht hoe monogame partners en partners die vreemdgaan zichzelf zien op het gebied van personaliteit. Uit de verschillende vragen die studenten ingevuld hebben, moest blijken op welke factoren van de Big Five ze hoog of laag scoorden: Extraversion, Agreeableness, Conscientiousness, Emotional Stability en Openness. Het resultaat was dat er daadwerkelijk persoonlijkheidsverschillen waren tussen ‘cheaters’ en ‘non-cheaters’. Partners die vreemdgaan en die hoog scoren op extraversie, zien zichzelf als sociale mensen en zullen vreemdgaan om niet verveeld te raken. Mensen die hoog scoren op Openness en Neuroticisme, zullen ook vaker vreemdgaan, omdat ze openstaan voor nieuwe ervaringen en omdat ze niet emotioneel stabiel zijn. De twee belangrijkste factoren zijn Agreeableness en Conscientiousness. Mensen die een lage score hebben op Agreeableness, reageren met veel woede wanneer er zich relatieconflicten voordoen. Uit onderzoek van Glass en Wright (1988) is gebleken dat deze woede voor een verhoogde kans op vreemdgaan zorgt bij de partners die laag scoren op Agreeableness. Ten slotte kunnen partners die niet consciëntieus zijn, moeilijker weerstand bieden tegen verleidingen. Een bewust proces dat vreemdgaan kan beïnvloeden, is impulsiviteit. In een onderzoek van Bravo en Lumpkin (2010) is aangetoond dat mannen zelf aangaven dat het vreemdgaan te wijten was aan overmatig drugs- en alcoholgebruik. Deze middelen kunnen impulsiviteit beïnvloeden en door impulsieve acties te ondernemen kan iemand sneller de stap nemen om vreemd te gaan. Ten slotte bestaat er een proces waarbij een partner weinig inlevingsvermogen heeft in de andere partner: het gebrek aan empathie. Mensen die weinig empathie hebben, zullen zich minder schuldig voelen als ze vreemdgaan. Ook zijn ze minder vatbaar voor externe en interne remmingen voor vreemdgaan. Doordat een partner weinig geeft om de gevoelens van de huidige partner, zal het risico op vreemdgaan dus hoger liggen.

Biologische benadering

Vreemdgaan kan ook verklaard worden door biologische theorieën, waarvan er twee besproken zullen worden. Deze benadering gaat in op de biologische aspecten van een persoon, dus de lichamelijke verschijnselen die vreemdgaan kunnen beïnvloeden.
Als eerste is er bewijs dat genen in het immuunsysteem voor een verhoogde kans op vreemdgaan kunnen zorgen. Uit onderzoek van Garver-Apgar et al. (2006) is gebleken dat er een significant verschil bestaat in de mate van vreemdgaan bij partners waarbij veel genen overeenkomen en bij stellen waarbij de genen erg verschillend zijn. Mensen bleken eerder vreemd te gaan wanneer man en vrouw hetzelfde gen hebben in een specifiek deel in het immuunsysteem. De oorzaak hiervan is waarschijnlijk dat er complicaties kunnen optreden bij de zwangerschap als beide ouders hetzelfde gen hebben in het specifieke deel in het immuunsysteem. Een tweede biologische factor is het 334-allel dat in het ventrale pallidum ligt (gedeelte in het brein) en vooral bij mannen voorkomt. Dit allel staat in relatie tot de verbintenis die een man heeft met zijn partner. Walum (2008, zoals beschreven in Tsapelas et al., 2010) heeft onderzoek verricht naar mannen die dit allel droegen. Mannen met twee kopieën van allel 334 hadden in een relatie het minste gevoel van gehechtheid en neigden meer naar vreemdgaan. Ook mannen met één kopie bleken sneller buitenechtelijke relaties aan te gaan.

Evolutionaire benadering

Ten slotte behoort de Evolutionaire theorie tot de interne factoren die vreemdgaan veroorzaken. Aanhangers van de evolutionaire benadering zijn geïnspireerd door de theorieën van Darwin (1871). Deze benadering kijkt terug naar de vroege jaren van de mens.
Er zijn verschillende soorten hechtingsstijlen aan te wijzen die kunnen zorgen voor het opzoeken van buitenechtelijke relaties of juist niet. Kinderen vormen op jonge leeftijd een hechtingsstijl door de manier waarop ouders reageren op de gevoelens van een kind. Deze hechtingsstijlen blijven voortduren naarmate een mens ouder wordt, waarbij bijvoorbeeld een onzekere hechtingsstijl kan zorgen voor buitenechtelijke relaties. Mensen met deze hechtingsstijl hebben snel bindingsangst, zullen kortstondige relaties hebben en zijn meer tolerant tegenover vreemdgaan. Ten tweede kunnen mensen een angstige hechtingsstijl hebben, waarbij personen zich snel verwaarloosd voelen in een relatie. Deze mensen zullen eerder op zoek zijn naar een buitenechtelijke relatie, omdat ze een groot verlangen hebben naar aandacht en nabijheid.

Externe factoren

Naast interne factoren is er een aantal externe factoren waarvan vreemdgaan afhangt. Deze worden niet door ons innerlijk bepaald, maar door onze omgeving. Zo speelt het relatieve verschil in hoogte van opleiding tussen twee partners een belangrijke rol. Het gaat niet om de opleiding zelf, maar hoe deze in vergelijking staat tot de opleiding van de partner. Wanneer de man een hogere opleiding heeft gevolgd dan de vrouw, blijft de vrouw eerder trouw aan haar partner. Maar wanneer de vrouw een hogere opleiding heeft gevolgd, zal ze eerder buitenechtelijke relaties opzoeken. Dit geldt precies hetzelfde voor de mannen.
Als tweede factor bestaat er een samenhang tussen het relatieve verschil in inkomen en buitenechtelijke relaties. Wanneer een partner jaarlijks meer dan dertigduizend dollar verdient, zal er een grotere kans op buitenechtelijke relaties zijn, doordat de partner met het hoogste inkomen een gevoel van ‘macht’ heeft. Bij een laag inkomen zal de ene partner juist afhankelijk zijn van de ander, dus minder snel de neiging hebben om vreemd te gaan. In een recent onderzoek verklaren Lammers et al. (2011) dat er drie aanwijsbare redenen zijn waarom er een verhoogde kans op vreemdgaan bestaat bij mensen die veel macht hebben. Ten eerste vergroot macht het zelfvertrouwen. Ten tweede zal macht meer afstand creëren tussen twee partners, terwijl nabijheid juist belangrijk is voor een goede relatie. Ten slotte zal een persoon met veel macht eerder risico’s durven te nemen.
Ook is de duur van de relatie erg belangrijk. De periode met de meeste kans op vreemdgaan in een relatie verschilt voor man en vrouw. Liu (2000) heeft hier door middel van vragenlijsten onderzoek naar gedaan. Hieruit bleek dat bij vrouwen de kans op vreemdgaan rond het zevende jaar van het huwelijk groot zal zijn, maar dat de kans hierna afneemt. Bij mannen daarentegen ligt het anders: de kans op buitenechtelijke relaties neemt af tot het achttiende huwelijksjaar bereikt is en zal daarna alleen maar toenemen. Als verklaring wordt genoemd dat mannen en vrouwen een verschillende kijk hebben op de kosten en de beloningen die ze in een relatie krijgen. Bij mannen is bewezen dat ze meer willen investeren in fysieke bevrediging dan vrouwen, maar dat deze investeringen vanaf het achttiende huwelijksjaar groter zijn dan de beloningen die ze uit de relatie krijgen. Vrouwen investeren juist meer in emotionele bevrediging, dus hoe langer een huwelijk duurt, hoe groter de kosten van een buitenechtelijke relatie lijken. Het heeft namelijk tijd nodig om een goede emotionele band met iemand op te bouwen. Het onderzoek van Lui (2000) heeft aangetoond dat er een verschil bestaat tussen mannen en vrouwen op het gebied van vreemdgaan. Toch is het nog niet helemaal duidelijk of er bij de andere factoren een significant verschil bestaat tussen mannen en vrouwen. Naast dit onderzoek zijn al vele vragenlijsten geweest voor mannen en vrouwen om te achterhalen wat de oorzaken zijn van vreemdgaan. Bij het invullen van de vragen kan de sociale wenselijkheid echter een heikel punt zijn. Mensen schamen zich vaak voor het feit dat ze zijn vreemdgegaan en ontkennen dit misschien. Hierdoor kan het zijn dat sommige testen niet geheel naar waarheid zijn ingevuld. Ten slotte is het waarnemen van voordelen in de omgeving belangrijk. In de eerste levensjaren wordt het zicht ontwikkeld om situaties goed op te kunnen nemen en de voordelen erin te zien. De mogelijkheid om te ontdekken wat een omgeving biedt, is cruciaal voor het leerproces. Deze perceptie zal optimaliseren wanneer een persoon de volwassenen jaren bereikt. Mensen zullen van situaties eerder kunnen beoordelen of ze bevredigend zijn of niet, waarbij een persoon eerder zal neigen naar een situatie die meer voordelen biedt dan de huidige. Op deze manier zullen mensen eerder relaties aangaan die meer bevredigend zijn op seksueel of emotioneel gebied.

Conclusie

De centrale vraagstelling van deze literatuurstudie was welke factoren de kans beïnvloeden op vreemdgaan onder mannen en vrouwen. Gebleken is dat er aanwijsbare factoren zijn die voor een verhoogde kans op vreemdgaan in relaties zorgen. Deze factoren, die door middel van onderzoek zijn aangetoond, bleven in de afgelopen dertig jaar stabiel, dus men kan ervan uitgaan dat dit gegronde redenen zijn. De factoren die vreemdgaan beïnvloeden, kunnen worden onderverdeeld in interne en externe factoren. De interne factoren zijn in te delen in drie verschillende benaderingen. Zo worden deze factoren onderzocht door de persoonlijkheidsleer en door middel van de biologische en de evolutionaire benadering. Onder externe factoren vallen de factoren die door de omgeving zijn beïnvloed. De meeste onderzoeken worden door middel van vragenlijsten afgenomen, maar hieruit kunnen onjuiste conclusies getrokken worden. Vreemdgaan is een probleem waarop de meeste mensen niet trots zijn, waardoor het invullen van antwoorden niet geheel naar waarheid kan gebeuren.

Geconcludeerd kan worden dat er veel interne en externe factoren aan te wijzen zijn die de kans op vreemdgaan beïnvloeden bij mannen en vrouwen. Deze factoren zijn door middel van goed onderzoek onderbouwd, maar er is nog een aantal inconsistenties te vinden. Uit een onderzoek blijkt namelijk dat mannen vaker vreemdgaan dan vrouwen, maar uit een ander onderzoek blijkt dit niets uit te maken. Er is aangetoond dat de duur van de relatie een andere invloed heeft op mannen en vrouwen, maar als vervolgonderzoek zou er op meerdere vlakken gekeken moeten worden of er werkelijk een significant verschil bestaat.