Breuklijnen en ideologieën

Een conflict geeft een breuklijn in de samenleving aan, hierop kunnen ideologieën gevormd worden. Een ideologie is een coherent geheel van opvattingen en meningen over de inrichting van een samenleving. Er zijn verschillende soorten breuklijnen, namelijk economisch, religieus of taalkundig. Hieronder wordt ingegaan op de breuklijnen in de middeleeuwen, de industriële revolutie en wordt er ingegaan op de vraag of deze breuklijnen nu nog bestaan. Volgens Lipset en Rokkan moeten we naar het verleden kijken om hedendaagse politieke conflicten te snappen. Er zijn twee tijdperken waar naar gekeken wordt namelijk de middeleeuwen en de industriële revolutie.

Middeleeuwen:

• Breuklijn 1: identiteit, scheiding tussen centrum en periferie. Het centrale gezag werd door de periferie wel aanvaard maar er bleef een loyaliteit aan lokale identiteit van de periferie.
• Breuklijn 2: religie, scheiding tussen kerk en staat. In Nederland draait het conflict vooral om de schoolstrijd (hedendaags kan men denken aan abortus en euthanasie conflict).

Industriële revolutie (voornamelijk schaalvergroting):

• Breuklijn 1: arbeiders – kapitaal, linkse partijen vertegenwoordigen vooral de arbeiders in de zin van sociale zekerheid (zekerheid, huisvesting, gezondheidszorg) en rechtse partijen zullen eerder gekozen worden door ondernemende en rijkere groepen (streven namelijk naar lagere belastingen, vrij ondernemers klimaat, enz.)
• Breuklijn 2: stad – platteland, in sommige landen trad de overheid (gevestigd in de stad) te veel op en bepaalde het te veel voor het platteland.

Zijn deze tegenstellingen er nu nog steeds (zoals beweerd wordt door Lipset en Rokkan)

Dit noemt men de freezing hypothese, het beweerd dat de historische breuklijnen ondanks dat ze achter ons liggen nog steeds invloed hebben. Deze hypothese is niet keihard, maar er is zeker sprake van een nog voortdurend effect van een breuklijn: instellingen worden namelijk geboren vanuit breuklijnen en alhoewel partijen zich moderniseren blijft de kern van een partij wel rond een breuklijn.

Kritiek

Kritiek hierop is gekomen van Ronald Inglehart, hij zegt dat tegenstellingen tegenwoordig minder relevant zijn geworden, onder andere vanwege de gestegen welvaart. Hij gaat uit van het psychologische model van de mens, eerste elementaire materiele behoeften bevredigen en daarna de postmateriële behoeften. In het Westen gaat men steeds meer de laatste behoeften na streven. Dus er komen andere politieke thema’s aan de orde.

De theorie van Inglehart is interessant omdat het een aantal nieuwe fenomenen weet te verklaren, namelijk het conflict rond leefmilieu en gelijkheid tussen man-vrouw. De theorie kan dan ook gezien worden als een aanvulling op het breuklijnenmodel.
Toch wordt er gediscussieerd of dit wel nieuwe breuklijnen zijn, aangezien ze niet over een tegenstelling in de samenleving gaan, en geen instituties voor zijn opgericht en er geen politieke partij aan op is gehangen. Verklaring hiervoor zou zijn dat hedendaagse politieke partijen deze kwesties zo in hun partijprogramma kunnen opnemen, het oprichten van een partij enkel en alleen voor nieuwe breuklijn is nutteloos, namelijk te weinig aanhangers.