Prinsjesdag: het ontstaan, de betekenis en de opsmuk

Iedere derde dinsdag in september is het Prinsjesdag. In Nederland is de dag een begrip, gekenmerkt door oranje uitdossingen, veel ceremonieel en de troonrede. Prinsjesdag is een begrip dat iedereen kent en associeert met hoeden en bezuinigingen van het kabinet. Maar waar komt Prinsjesdag vandaan en waarom heet het zo?

De benaming

De benaming “Prinsjesdag” komt uit de tijd dat Prins Willem V leefde, van 1748 tot 1806. Hij was jarig op 8 maart en zijn verjaardag en het volksfeest dat daarmee gepaard ging, werd Prinsjesdag genoemd. Na het overlijden van Prins Willem V werd de naam Prinsjesdag gebruikt voor diverse feestelijkheden rondom het Koninklijk huis, bijvoorbeeld verjaardagen van leden van het Koninklijk Huis.

Van feestelijk naar politiek

De louter feestelijke inhoud van Prinsjesdag veranderde in de jaren dertig. Toen kreeg Prinsjesdag ook een politiek tintje. De jaarlijkse openingsdag van de Staten-Generaal werd Prinsjesdag genoemd. De Staten-Generaal is de Eerste en Tweede Kamer, oftewel het Parlement van Nederland. Dit veranderde in 1983 toen de Staten-Generaal niet meer voor één jaar, maar voor een zittingsduur van vier jaar werd geïnstalleerd. Vanaf toen kreeg Prinsjesdag - in plaats van de officiële opening van de zitting van het Parlement - een andere betekenis, namelijk het begin van het nieuwe parlementaire jaar. Het hoogtepunt op Prinsjesdag is het uitspreken van de troonrede door het staatshoofd.

Troonrede

Het Staatshoofd spreekt de troonrede uit, in 2015 is dat Zijne Majesteit Koning Willem Alexander. Dit gebeurt in de Ridderzaal op het Binnenhof in Den Haag. In de troonrede staan de belangrijkste plannen van de regering voor het aankomende jaar. Hier gaat een grondige voorbereiding aan vooraf. In augustus sturen de diverse Ministeries de onderwerpen in die in de Troonrede genoemd moeten worden. Dit sturen ze naar het Ministerie van Algemene Zaken. Ambtenaren van dat Ministerie maken hier een tekst van. De Koning blijft voortdurend op de hoogte. De Minister-President neemt kort voor Prinsjesdag de tekst uitgebreid en grondig door met de Koning. Hierbij wordt zowel op inhoud, tekst, grammatica als woordkeuze gelet. Vervolgens studeert de Koning de tekst voor zichzelf om deze op Prinsjesdag vloeiend te kunnen uitspreken. De Verenigde Vergadering waarin de troonrede wordt voorgelezen, wordt bijgewoond door alle Ministers en Staatssecretarissen, vertegenwoordigers van de Hoge Colleges van Staat en het Corps Diplomatique en diverse anderen uit de samenleving die op uitnodiging welkom zijn.

De datum

De datum waarop Prinsjesdag wordt gevierd is door de eeuwen heen veranderd. In de negentiende eeuw, toen het nog ter ere van de opening van het Parlement was, viel Prinsjesdag altijd op de eerste maandag in november. Na 1848 werd dit gewijzigd naar de derde maandag in september en in 1887 naar de derde dinsdag in september. Deze wijziging van maandag naar dinsdag is doorgevoerd op verzoek van Kamerleden die ver van Den Haag woonden. Zij konden dan op maandag naar Den Haag reizen in plaats van op zondag.

De Ridderzaal

Met de bouw van de Ridderzaal is begonnen in 1248 en deze is voltooid in 1280. Het bouwen van de Ridderzaal gebeurde op bevel van Graaf Willem II van Holland en het was in beginsel een feestzaal. In de zeventiende en achttiende eeuw was het een loterijzaal en vervolgens een exercitiezaal. In het begin van de twintigste eeuw werd de Ridderzaal in gebruik genomen als vergaderzaal van de Verenigde Vergadering van de Staten-Generaal. Daarnaast wordt de zaal gebruikt voor grote ontvangsten en diners, congressen en conferenties. De laatste renovatie stamt uit 2006, toen de troon opnieuw is bekleed en de zaal van nieuw interieur werd voorzien. De Ridderzaal wordt beheerd door het Rijksvastgoedbedrijf.

Bron: Greyman, RgbstockBron: Greyman, Rgbstock

De hoedjesparade

Erica Terpstra is degene die de traditie van de hoeden heeft laten ontstaan. Dit gebeurde in 1977. Mannen dienen een jacquet of donker kostuum te dragen. De leden van het Koninklijk Huis dragen altijd galakleding op Prinsjesdag.

De Gouden Koets

De Koning en zijn gemaal Koningin Maxima, worden op Prinsjesdag in de Gouden Koets naar het Binnenhof in den Haag gereden. De koets is gemaakt van Javaans teakhout en is deels beschilderd en deels bekleed met bladgoud. De Gouden Koets werd voor het eerste gebruikt op 7 februari 1901 door Koningin Wilhelmina en Prins Hendrik, tijdens hun huwelijksdag. Het was een cadeau van de inwoners van Amsterdam aan Koningin Wilhelmina ter gelegenheid van haar inhuldiging als Koningin der Nederlanden. Nadat ze eerst weigerde het cadeau aan te nemen - ze wilde geen cadeaus van de burgerij -, besloot ze na vele vergaderingen en aansporingen het cadeau toch te accepteren.

Ook tijdens latere huwelijken, die van Prinses Juliana en Prins Bernhard in 1937, Prinses Beatrix en Prins Claus in 1966 en die van Prins Willem-Alexander en Prinses Máxima in 2002, is de Gouden Koets als vervoersmiddel van een Koninklijk bruidspaar gebruikt. Naast huwelijken is de koets gebruikt bij de doop van Prinses Juliana in 1909 en Prinses Beatrix in 1938. Buiten deze bijzondere gelegenheden is de koets slechts één keer per jaar - alleen op Prinsjesdag - te zien. De rest van de tijd staat de koets in de Koninklijke Stallen achter Paleis Noordeinde. Van 27 augustus tot en met 6 september 2015 was de Gouden Koets voor publiek te zien op Paleis het Loo. Nadat de koets op 15 september 2015 tijdens Prinsjesdag is gebruikt, zal er een restauratieperiode van drie tot vier jaar zijn waarin de koets niet wordt gebruikt, maar vervangen wordt door de glazen koets.

Leve de Koning!

Dit is een spontaan ontstane uitroep. Nadat tijdens Prinsjesdag 1897 de troonrede door het staatshoofd was uitgesproken, riep tweede kamerlid J.H. Donner spontaan “leve de Koning!” Sindsdien wordt het ieder jaar geroepen. Vanaf 1946 wordt de uitroep gedaan door de voorzitter van de Verenigde Vergadering.
© 2015 - 2024 Anienhuis1, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Geschiedenis van PrinsjesdagGeschiedenis van PrinsjesdagSinds april 2013 zit Willem-Alexander op de troon. Daarvoor hebben wij vier vrouwelijke koninginnen gehad. Waar komt de…
Prinsjesdag en de miljoenennotaPrinsjesdag en de miljoenennotaElk jaar is het op de derde dinsdag van september Prinsjesdag. Veel mensen luisteren en kijken hierbij naar de Troonrede…
Waar komt Prinsjesdag vandaan?Waar komt Prinsjesdag vandaan?We weten allemaal dat in september het nieuwe regeringsjaar (parlementair jaar) officieel gepresenteerd wordt door het s…
Quiz over Prinsjesdag voor basisschool of demente oudereQuiz over Prinsjesdag voor basisschool of demente ouderePrinsjesdag, geld en politiek: iedereen heeft er mee te maken. Jong en oud. Niet iedereen is geïnteresseerd in politiek,…

Ontstaan Nederlands politiek systeemHet politieke systeem in Nederland is langzaam geëvolueerd tot het systeem dat we anno 2015 hebben. Dit wordt een partic…
Wat zijn Schengenlanden?Na de verijdelde aanslag in de Thalys op 21 augustus 2015, werd er door diverse politici geroepen om herinvoering van gr…
Bronnen en referenties
  • https://nl.wikipedia.org/wiki/Staten-Generaal_van_het_Koninkrijk_der_Nederlanden www.koninklijkhuis.nl
  • http://koningsfan.dse.nl/prinsjesdag.html
  • http://www.telegraaf.nl/binnenland/prinsjesdag2015/
  • Afbeelding bron 1: Greyman, Rgbstock
Anienhuis1 (8 artikelen)
Gepubliceerd: 16-09-2015
Rubriek: Mens en Samenleving
Subrubriek: Politiek
Bronnen en referenties: 4
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.