Gender ontwikkeling

Je hebt jongens en meisjes, mannen en vrouwen. De geslachtsrol van een persoon wordt gender genoemd. Naast biologische en fysiologische verschillen zijn er ook verschillen in cognitie, sociaal gedrag en socialisatie. Wat zijn deze verschillen en hoe komt deze genderontwikkeling tot stand?
Hoewel jongens en meisjes allebei mensen zijn, worden ze vaak anders bekeken en behandeld door de omgeving. Jongens worden als meer instrumenteel gezien: actief, competitief, onafhankelijk, agressief en assertief. Meisjes worden als meer expressief gezien: emotioneel, galant, empathisch, coöperatief en bezorgd om anderen. Waardoor worden deze verschillen veroorzaakt?

Wetenswaardigheden

Rond de 6 à 9 maanden herkennen kinderen het verschil tussen mannen en vrouwen aan de haardracht en de stem.
Rond de leeftijd van 1.5 jaar beginnen kinderen gendertypische verwachtingen te creëren. Tussen de 2e en 3e verjaardag leert het kind in welke gender-groep hij behoort. Op de basisschool gaan kinderen voornamelijk met kinderen van hetzelfde geslacht om en gaan zij kinderen die dit niet doen vermijden. Kinderen ontwikkelen een gendertypische speelvorm. Meisjes overleggen meer over het spel en spelen dichter in de buurt van volwassenen.

Verschillen tussen genders

Er zijn op drie gebieden belangrijke verschillen tussen jongens en meisjes, namelijk op fysiek, cognitief en sociaal gedrag gebied.

Fysiek

Bij geboorte wegen jongens gemiddeld een half pond zwaarder. In de kindertijd groeien beide groepen ongeveer even hard, al zijn jongens iets sterker. De puberteit is een periode in de ontwikkeling gekenmerkt door de mogelijkheid zich te reproduceren en grote lichamelijke veranderingen Bij meisjes begint de puberteit met borstgroei, de groeispurt, haargroei en de menstruatie. Dit wordt de menarche genoemd. Bij jongens begint de puberteit met de groei van de testes, haargroei, de groeispurt, groei van de penis en de mogelijkheid te ejaculeren. Dit wordt de spermarche genoemd. Afro-Amerikaanse meisjes beginnen eerder met de puberteit en meisjes met een lage proportie lichaamsvet menstrueren gemiddeld later. Meisjes beginnen eerder met menstrueren dan 200 jaar geleden, onder andere door verbeterd voedsel Het lichaamsbeeld van een persoon kan veranderen tijdens de puberteit. Waar jongens en meisjes in de kindertijd meer gescheiden zijn trekken zij in de puberteit weer naar elkaar toe. De adrenarche is de periode waarin de bijnieren ‘sexhormonen’ gaan afscheiden.

Cognitief

Het gemiddelde IQ van meisjes en jongens is gelijk. Meisjes zijn verbaal tot hun 6e levensjaar iets sterker en hebben minder problemen met de spraak (zoals stotteren). Dit kan komen doordat ouders meer tegen meisjes spreken dan tegen jongens, mogelijk door het stereotype beeld dat meisjes socialer zijn. In sommige vormen van ruimtelijke cognitie zijn jongens sterker dan meisjes. Het ruimtelijk inzicht is in het algemeen gestegen de laatste jaren, mogelijk door de toename van computers. Het wiskundig inzicht van jongens is groter dan dat van meisjes. Dit kan ook te maken hebben met het beeld dat de kinderen over hun wiskundige capaciteiten hebben. Jongens zijn gevoeliger voor ontwikkelingsproblemen dan meisjes. Door een balans probleem met oestrogeen kan een meisjes depressief worden.

Sociaal gedrag

Meisjes tonen hun emoties meer openlijk in gezichtsuitdrukkingen, taal en gebaren en zij lijken toegankelijker te zijn voor sociale cues van anderen. Verschil hierin ontstaat onder andere door biologie en verwachtingen (stereotypen) van anderen. Meisjes zijn beter in zelfregulatie dan jongens. Meisjes zijn agressiever in sociale problemen, ze roddelen of verstoten de ander. Agressie wordt bij jongens meer getolereerd dan bij meisjes (“het blijven jongens”). Op jongens die een ‘vrouwelijke’ hobby hebben wordt negatiever gereageerd dan vice versa.

Oorzaken genderverschillen

Er dragen drie factoren bij aan de oorzaken van genderverschillen, namelijk biologie, socialisatie en cognitie.

Biologische oorzaak gender verschillen

Mannen en vrouwen verschillen in mogelijkheden door de functies die zijn vroeger moesten uitoefenen. Mannen kunnen bijvoorbeeld harder rennen doordat zij vroeger voor voedsel moesten zorgen en daar hard voor moesten kunnen rennen.
Androgenen zijn mannelijke hormonen (vrouwen bezitten deze ook maar in mindere mate) die geassocieerd worden met agressie. CAH (Congenital Adrenal Hyperplasia) is een conditie bij vrouwen waarbij de bijnieren in hoge mate een hormoon aanmaken dat androgene effecten heeft. Het mannelijk brein is iets groter dan het vrouwelijk brein. Vrouwen hebben echter meer corticaal grijze massa, mannen meer witte massa. Het corpus callosum (verbinding tussen de twee hemisferen) is groter en bevat meer zenuwen bij de vrouwen. Vrouwen hebben meer zenuwen in de gebieden geassocieerd met verbale intelligentie, mannen in de gebieden geassocieerd met ruimtelijk inzicht.

Socialisatie invloed op gender verschillen

Kinderen worden beïnvloed door het gedrag dat zij observeren. Zij leren ook door de verwachtingen die de omgeving van hen heeft qua gedrag. Subtiele opmerkingen als “jongens voetballen, meisjes balletten” worden gender-essentialist statements genoemd en impliceren dat deze uitspraken altijd waar zijn voor de desbetreffende groep. De media (vooral films en tv-programma’s) gebruiken van stereotype personages en ook hier leren kinderen van. Jongens krijgen op een andere manier les op school, zij krijgen onder andere meer directe opdrachten.

Cognitieve bijdragen

Volgens Kohlberg doorlopen kinderen 3 stadia bij het begrijpen van genderverschillen:

• Gender identiteit: bewustzijn van eigen gender
• Gender stabiliteit: bewustzijn dat gender stabiel is over tijd
• Gender constantie: realisatie dat gender consistent is ondanks inconsistent gedrag

Gender schema’s zijn georganiseerde processen over gender(stereotypes). Gender zelfsocialisatie is het proces waarmee kinderen zich leren gedragen op de manier die bij hun gender hoort. Gender scheiding is de sterke neiging van kinderen om contact te zoeken met kinderen van hetzelfde gender en het vermijden van kinderen met een ander gender (naam gegeven door Maccoby).

Genderdysforie of transseksualiteit

Sommige kinderen komen er achter dat zij in het verkeerde lichaam geboren zijn. Dit wordt genderdysforie of transseksualiteit genoemd. Deze kinderen voelen zich niet thuis in het lichaam dat zij hebben en kunnen zich beter identificeren met het lichaam van het andere geslacht. Bij sommige kinderen is genderdysforie een fase, anderen overwegen of doen werkelijk een geslachtsveranderende operatie. Voor hulp en begeleiding kunnen de ouders en kinderen terecht bij het VUMC Zorgcentrum voor Genderdysforie.