Reminiscentie: vormen en therapeutische doeleinden

Reminisceren is het wegdromen in het verleden voor zowel jong als oud. Het bestaat uit opdrachten om herinneringen aan bepaalde ervaringen op te roepen en vorm te geven. Reminiscentiewerk is geen bepaalde techniek om iemand te behandelen of te benaderen. Het zijn ideeën die leiden tot verschillende benaderingen en activiteiten afhankelijk van het doel dat bereikt wil worden.

Reminiscentie als therapie

Vroeger werd reminiscentie negatief bekeken, het leidde tot teleurstelling en depressie. Nu kijken mensen in de zorgsector hier positief tegenover, het is een ingang voor behandeling en therapie.

Karakteristieken van reminiscentie

• Herinneringen uit het verleden worden opgehaald aan de hand van triggers.
• Er wordt stilgestaan bij deze herinneringen.
• Er wordt op een gevoelsgeladen manier omgegaan met deze herinneringen.
• Het kan gebruikt worden in de hulpverlening.

Vormen van reminisceren

Er bestaan drie duidelijke vormen van reminisceren.
Ten eerste bestaat er 'eenvoudig reminisceren', hierbij gaat men op een aangename manier herinneringen ophalen. Deze herinneringen zijn veelal gericht op ontspanning, overlevering, opvoeding, opleiding en sociale contacten. Vervolgens heb je ook 'evaluatieve reminiscentie' (life review). Dit is reminisceren op hogere leeftijd, het is een natuurlijk proces van evaluerend terugblikken. Tenslotte bestaat er ook 'obsessief-defensieve reminiscentie'. Hierbij gaat de hulpverlener met de oudere steeds dezelfde gebeurtenissen en feiten herhalen (obsessief). De persoon gaat zijn rol bij misgelopen gebeurtenissen minimaliseren (defensief).

Belang voor ouderen

Voor ouderen is het reminisceren belangrijk als middel om duidelijk te maken wie ze zijn. Het geeft hun opnieuw zelfvertrouwen en eigenwaarde. Door te reminisceren kunnen ze ook contacten leggen met andere mensen. Het is mogelijk om samen herinneringen op te halen of te praten over gemeenschappelijke interesses. Het reminiscentiewerk zorgt er ook voor dat de oudere een bepaalde band zal opbouwen met de hulpverlener, een band van vertrouwen en herkenning. Voor de oudere is het ook gewoon leuk om te reminisceren, ze praten graag over vroeger en vertellen met plezier over bepaalde onderwerpen. Bijkomend zorgt het reminisceren met ouderen ook voor een stimulatie van het mentale functioneren. De oudere wordt aangezet tot het oproepen van gedachten uit zijn geheugen. Dementerende ouderen gaan eerder vroegkinderlijke herinneringen kunnen bovenhalen, de meest recente herinneringen worden als eerste uitgewist. De herinneringen tussen het tiende en dertigste levensjaar worden het levendigst herinnerd (reminiscentiefenomeen).

Belang voor jongeren

Bij jongeren wordt er niet bewust aan reminisceren gedaan. Wel zorgen jongeren vaak onbewust voor een vorm van reminiscentie. Jongeren die een geliefd persoon verliezen gaan bijvoorbeeld voorwerpen bijhouden die hun doen terugdenken aan de overleden persoon. Deze hebben een emotionele waarde. Deze voorwerpen binnen het reminisceren worden memoryboxen genoemd.

Doel van reminisceren

Therapeuten en hulpverleners gebruiken reminiscentieoefeningen vaak als medium om een bepaald doel te bereiken of om de zorgbehoevende een betere zorg op maat te kunnen geven. Het zorgt voor een betere uitstraling van de instelling, maar ook voor een aangenamer leefklimaat in de directe omgeving van de oudere. Het reminisceren zorgt voor een persoonlijke band tussen de hulpverlener en de oudere, waardoor er in de meeste gevallen een betere relatie ontstaat tussen beide partijen.

Enkele voorbeelden

Enkele voorbeelden van therapeutisch reminiscentiewerk zijn:

• Individuele reminiscentieactiviteiten verzorgen bij de oudere, door stil te staan bij externe triggers. Bijvoorbeeld voorwerpen (schoolgerief), auditief (liedjes), olifactorisch (geur van ouderwetse koffie), tactiel (betasten van een wasplank), …
• Het richten op geïntegreerde reminiscentie. Dit wil zeggen dat de therapeut meegaat in gebeurtenissen en/of zorghandelingen en activiteiten aanbiedt die gericht zijn op het welzijn en de ervaringswereld van de oudere.
• Het oprichten van een reminiscentiegroep. Hier kunnen de mensen onder begeleiding praten over het verleden met het doel om de sociale contacten te bevorderen en het geheugen te activeren.
• Het maken van een levensloopboek of herinneringenkoffer.
• Naar een theatervoorstelling of tentoonstelling over iets in het verleden gaan, zo was er bijvoorbeeld de musical 14-18 in Mechelen.