Speurtochten in de herfstperiode: genieten van de natuur!

Voor kinderen die jarig zijn in de herfstperiode is een speurtocht rond het thema herfst een topper. Ook in de jeugdbeweging kunnen sommige ideeën gebruikt worden om samen een leuke middag door te brengen. Laat de kinderen genieten van de natuur, van de mooie herfstkleuren en van de laatste zonnestralen. Laat ze op een speelse manier kennismaken met onbekende kanten van het bos door het oplossen van raadsels en het uitvoeren van doe-opdrachten.

Herfst

Officieel begint de herfst op 21 september, astronomisch iets later. Maar sommige jaren begint het herfstgevoel veel vroeger en soms ook veel later. Bij herfst denken we onmiddellijk aan kouder weer, aan plotse regenbuien, aan gure wind, aan flauwe zonnestralen, aan goudkleurige bossen, aan paden vol gevallen bladeren, aan eikels, kastanjes en beukennoten. Het ideale moment dus om het bos in te trekken met een dikke jas en laarzen en om een flinke wandeling te maken. Alleen... een flinke wandeling maken is meestal niet aan kinderen besteed. Met een leuke speurtocht vol doe-opdrachten en raadsels krijg je iedereen zonder moeite mee!

Herfstspeurtocht op een verjaardagsfeestje

Een herfstspeurtocht kan je organiseren voor een verjaardagsfeestje. Je uitnodiging kan je alvast in het herfstthema maken. Neem hiervoor een mooi blad van bijvoorbeeld een eik dat je laat drogen tussen kranten onder een stapel dikke boeken. Eens je blad droog is, leg je je blad op een wit tekenblad. Je gaat nu met een verfborstel over de randen van je blad en het wit tekenblad. Wanneer je het blad wegneemt, heb je de vorm van het blad op je papier in het wit. In de vorm van je blad kan je je uitnodiging schrijven. Wat moet er allemaal in je uitnodiging vermeld staan? Je naam natuurlijk, hoe oud je wordt, dat je je vrienden uitnodigt, wat jullie gaan doen, waar iedereen moet samenkomen, om hoe laat iedereen er moet zijn, tot hoe laat het feestje duurt en een telefoonnummer waarop de ouders van je vriendjes kunnen bellen om hun aanwezigheid te bevestigen. Eventueel kan je ook vermelden wat je graag zou hebben voor je verjaardag. Bij minder goed weer kan je ook vermelden dat ze laarzen en een jas moeten meebrengen.

Verschillende soorten herfstspeurtochten

Sommige speurtochten kan je doen zonder al te veel voorbereiding. Voor andere zal een volwassen persoon aan de slag moeten, soms al enkele maanden op voorhand.

De herfstfotozoektocht
Voor deze speurtocht is voorbereiding nodig, enkele maanden voor de eigenlijke speurtocht plaatsvindt. Je hebt er namelijk foto's voor nodig die werden genomen in de zomer of in de winter als het gesneeuwd heeft. Je geeft iedere deelnemer een aantal foto's mee van plaatsen en herkenningspunten (een boom, een hek, een wei, een bospad, een houtstapel, etc.). Naargelang de leeftijd van de deelnemers kan je de speurtocht moeilijk of gemakkelijk maken.

Met jonge deelnemers volstaat het om samen op pad te gaan. Je haalt zelf een foto boven wanneer je ongeveer op de juiste plek staat. Laat nu de kinderen raden waar het gefotografeerde zich bevindt. Wie vindt als eerst de juiste boom, het juiste hek, het juiste pad? Maak een lijst met de namen van de kinderen en zet een kruisje bij de naam van het kind dat als eerste de juiste plek raadt. Wie heeft op het einde van de wandeling de meeste punten?

Oudere deelnemers kunnen in twee of drie groepen gesplitst worden, zodanig dat er in elke groep vier personen maximum zitten. Per groep krijgen de deelnemers een stapeltje foto's, in willekeurige volgorde en een wandelweg uitgestippeld op een plan. Bedoeling is nu dat de deelnemers de foto's als snelste in de juiste volgorde leggen en dus ook om als eerste terug bij het startpunt zijn. Voor dit soort fotozoektochten mogen de foto's in de herfst gemaakt zijn, maar om het moeilijker te maken mogen ze ook in een ander seizoen gemaakt zijn. Wel opletten dat alles er nog is. Zo worden er in de zomer al wel eens bomen gekapt. Ja, dan kan je lang zoeken natuurlijk!

De herfstzoektocht
Voor deze speurtocht moeten er op voorhand zoveel eierdozen verzameld worden als dat er deelnemers zullen zijn bij de herfstspeurtocht. Verder moet er ook een blad worden gemaakt met hierop evenveel vakjes als er lege vakjes in de eierdoos zijn. Dus voor een eierdoos van zes een blad met zes vakjes, voor een eierdoos van tien een blad met tien vakjes en voor een eierdoos van twaalf een blad met twaalf vakjes. In de vakjes worden nu typische herfstdingen getekend. Wie niet kan tekenen kan de vakjes op het blad ook vullen met een kopie of een foto. Denk aan een speciaal blad, mos, een veer, een eikel, een kastanje, een beukennoot, een braam, een klavertje, een bloem, een varen, een regenworm, een kevertje, etc. Het blad met de vakjes wordt op het deksel van de eierdoos gekleefd.

Bedoeling is nu om de eierdoos te vullen. In elk vakje moet komen wat op het deksel afgebeeld staat. Hoe kleiner de deelnemers, hoe kleiner de eierdoos. Met kleine deelnemers gaat de groep samen op pad. Bij grotere deelnemers kan men de groep opsplitsen en ze vrij laten rondlopen in een klein bos. Bij grotere deelnemers kan men ook al viezere dingen laten zoeken zoals een regenworm, een pissebed, een spin of een kever. Wie heeft als eerste alle vakjes van de eierdoos gevuld?

Herfstwandeling met raadsels en doe-opdrachten

Tijdens deze speurtocht gaan de deelnemers vragen oplossen, dingen zoeken, opdrachten uitvoeren. Geef ze zeker een aantal bladeren papier mee, iets om te schrijven, een kleine spiegel, een plastic zakje, een GSM met fotofunctie of wegwerpfototoestellen, een oude paraplu, … Met jonge deelnemers kan men de weg samen afleggen. Oudere deelnemers verdeel je in groepen. Ofwel krijgen ze allemaal een blad met raadsels, doe-opdrachten en vragen en moeten ze zo snel mogelijk terugkomen. Ofwel moet de eerste groep opdrachten verzinnen voor groep 2, groep 2 voor groep 3, etc.

Ideeën voor doe-opdrachten tijdens de speurtocht (zelf aanpassen aan leeftijd deelnemers):

• zing samen een herfstliedje (op een grote paddenstoel …, in het bos daar staat een huisje, …)
• maak een nieuwe tekst op een bekend (kinder)liedje (bijvoorbeeld: klein klein kleutertje, in een klein stationnetje, etc.). De tekst moet in verband staan met de herfst
• maak een rapsong over de herfst (eventueel met een lijst verplicht te gebruiken woorden)
• breng de dingen mee die op het lijstje staan: klaver, varen, bolster van kastanje, veer, pissebed, etc. Voor inspiratie kijk onder het kopje "herfstzoektocht"
• kijk met een spiegeltje onder een paddenstoel en teken het patroon van de sporen (of maak een foto)
• neem een foto van verschillende soorten paddenstoelen (vliegenzwam, eekhoorntjesbrood, stinkzwam, …) of van verschillende soorten bomen (eik, kastanje, linde, beuk, …)
• neem een foto van een spin in haar web
• klim in een boom en trek een foto van boven naar beneden
• maak een originele foto (bijvoorbeeld: alsof het lijkt dat een van de deelnemers bovenop een paddenstoel staat)
• maak een foto van een typisch herfstpatroon (houtstapel, patroon op veer, nerven van bladeren, etc)
• maak een foto van alles wat op de lijst staat: houtstapel, kromme eik, varen, mos, spin in web, etc.
• maak een mooie herfstfoto.
• hou een paraplu open en ondersteboven. Schud aan een boom en kijk wat er uit valt. Schrijf op. Eén punt voor de groep met de meeste verschillende dingen

Raadsels om op te lossen voor kinderen:

• het heeft acht poten en het vangt dieren in haar web (spin)
• het heeft zwart-bruine doosjes onder het blad (varen)
• het heeft sporen maar het heeft niets met een paard te maken (paddenstoel)
• het is rood en het heeft witte stippen (vliegenzwam)
• het is een rood bolletje en je kan er thee van maken (rozenbottel)
• ze leven in de paddenstoelen van het bos (kabouters)
• als je er eentje vindt met vier blaadjes heb je geluk (klavertje)
• aan de voet staat een pot goud (regenboog)
• het kan tam of wild zijn (kastanje / zwijn)
• het heeft een hoedje op en je kan er ventjes van maken (eikel)
• het heeft een lange staart en is rosbruin (eekhoorn)
• het heeft stekels (een egel / een kastanjebolster)
• als je het omdraait is het de uitkomst van een berekening (mos - som)

Touwenspeurtocht

Voor kleine kinderen is het leuk om een touwenspeurtocht te doen. Een volwassene maakt een touwenparcours door een klein stukje bos. Onder een tak door, over een boomstam, touwen die elkaar kruisen en snijden, een touw dat driemaal rond een boom gewikkeld is, etc. Bedoeling is dat de kinderen het touw volgen en zo hun weg zoeken. Wie raakt als eerste uit het spinnenweb? Onderweg kunnen ook raadsels opgelost worden of opdrachtjes worden uitgevoerd.

Paddenstoelenspeurtocht

In de herfst zijn er heel veel paddenstoelen in het bos. En er zijn ook veel verschillende soorten. Met behulp van de paddenstoelen kan ook een speurtocht worden uitgewerkt. Een beetje zoals de touwenspeurtocht maar dan met paddenstoelen. Kan op twee manieren gelopen worden. Ofwel gaat iemand op verkenning uit en maakt die persoon een uitgestippelde wandelweg op basis van de paddenstoelen die hij tegenkomt. De paddenstoelen worden per soort op de wandelweg getekend. Wie vindt de juiste weg? Hetzelfde kan gedaan worden aan de hand van foto's. Iemand verkent het parcours en neemt foto's van de paddenstoelen die worden tegen gekomen. De foto's worden afgedrukt en in de juiste volgorde aan de deelnemers gegeven. Onderweg worden ook opdrachten verstopt, zodanig dat men kan controleren of de deelnemers wel de juiste weg hebben gevolgd. Voor paddenstoelenliefhebbers kunnen concrete vragen worden gesteld zoals Welke paddenstoel zie je op deze foto? Hoe komt de vliegenzwam aan zijn witte stippen?, Is deze paddenstoel eetbaar of niet?, etc. Voor kinderen kunnen het ludieke opdrachtjes zijn zoals Zing het liedje "Op een grote paddenstoel" of zoek een kaboutervoetstap (met de verbeelding van kinderen zullen er heel leuke reacties op komen). Kunnen de deelnemers heel het parcours aan de hand van de foto's van de paddenstoelen reconstrueren en alle opdrachten juist uitvoeren? Welke groep zal eerst aankomen en wint de speurtocht? Een soortgelijke speurtocht kan ook uitgewerkt worden met bomen.

Traditionele speurtocht

Bij een traditionele speurtocht vertrekt groep 1. Deze groep gaat nu een weg uitstippelen voor groep 2. Aangezien het een herfstspeurtocht is, mogen alleen herfstelementen gebruikt worden om de weg te markeren (takken, bladeren, bessen, etc). Groep 2 vertrekt een half uurtje na groep 1. Om te vermijden dat groep 2 groep 1 te snel zou inhalen, worden door groep 1 opdrachten verzonnen (doe- en zoekopdrachten). Hoe moeilijker de opdracht, hoe trager groep 2 zal vorderen. Wanneer groep 2 groep 1 heeft ingehaald, kan er even gepauzeerd worden waarbij iets gedronken en gegeten wordt en dan worden de rollen omgedraaid. Nu mag groep 2 groep 1 uitdagen en opdrachten laten uitvoeren.

Speurtocht door het donker

In de herfst worden de dagen steeds korter. Het kan dus leuk en spannend zijn om de speurtocht in het donker te doen. Iemand kan een weg uitzetten met fakkeltjes of potjes met elektrische lichtjes in. Of je kan de tocht afleggen met behulp van zaklampen. De plaatsen waar een opdracht moet worden uitgevoerd kunnen aangeduid worden met fluorescerende bandjes. Griezelig en weer net een tikkeltje anders. Misschien een idee voor rond de Halloweenperiode. Wel alles opruimen en meenemen achteraf! Denk aan het milieu!

Speurtochten combineren

Natuurlijk kan je de elementen uit de verschillende soorten speurtochten onderling combineren. Een speurtocht voor kinderen mag zeker een uur duren, voor volwassenen kan je er makkelijk drie à vier uur van maken. Je kan eventueel ook boodschappen in geheimschrift verstoppen en laten ontcijferen.

Lekkers voor onderweg

Natuurlijk krijg je van de herfstwandeling, van de kou en van het lopen honger en dorst. Het is dus leuk als je iets bij je hebt voor onderweg. Voor de jongsten kan dit chocomelk in een thermos zijn. Voor oudere deelnemers warme (erwten)soep en bij volwassenen zelfs een kopje glühwein. Als versnapering kan je koekjes of cupcakes in een herfstthema meenemen.

Na de speurtocht

Knutselen

Heb je nog tijd na de speurtocht of zijn de kinderen moe, dan kan je nog knutselen met het verzamelde herfstmateriaal. Denk hierbij aan een boot of aan een potje met bladeren. Voor het potje met bladeren neem je een aantal glazen yoghurtpotjes. Deze beplak je dan aan de buitenkant met herfstbladeren in mooie kleuren. Dit kleinigheidje kunnen de deelnemers nadien mee naar huis nemen om een kaarsje in te laten branden. Een toffe herinnering!

Snoepen

Je kan met grotere kinderen of volwassenen ook een vuurtje maken of de barbecue aansteken en hierop kastanjes poffen of mashmellows bakken. Een lekker einde voor een leuke dag!