Grootouders en kleinkinderen

Oma of opa en kleinkind kan een mooie combinatie zijn. Toch blijken er grote verschillen te zijn hoe grootouders hun rol naar het kleinkind of de kleinkinderen zien en soms concreet invullen. Een onderzoek uit de Verenigde staten (Universiteit van Massachusetts, 2011) wat enkele landen bestrijkt om een goed beeld te krijgen, geeft een inkijkje hoe grootouders hun rol invullen, waar ze denken te kort te schieten en wat perfect loopt.

Invulling rol grootouders

Traditionele rol

Uit het onderzoek blijkt dat het beeld wat potentiële grootouders hebben van hun rol, sterk uiteenloopt. Het varieert van een vervanging voor de oppas, waar het in sommige landen ook heel gewoon is, tot wat kwaliteits- inhaalmomenten. Dit laatste geldt voor mannen meer dan voor vrouwen (65% versus 31%) en is herkenbaar vanuit het beeld van de traditionele man vrouw rollenverdeling. De man die fulltime werkt ziet natuurlijk een aantal aspecten van zijn jongere kinderen niet live gebeuren en kinderen slapen tijdens de avonduren, dus er is relatief weinig tijd. Met kleinkinderen kan je dit inhalen. Over het algemeen wordt dit door grootouders en ouders als positief ervaren. Waarbij opa’s bijvoorbeeld het sportveld van het kleinkind opzoeken of samen gaan vissen (als de leeftijd er rijp voor is) en oma’s eerder naar bijvoorbeeld de balletvoorstelling gaan, meegaan winkelen (bijvoorbeeld kleren uitzoeken) of gezellig samen koken en bakken.

Oppas
Toch hoort oppassen ook bij de rol van grootouders. Enerzijds de lol die je als grootouder haalt uit een dagje voor ouder spelen, maar in de avonduren weer lekker rust. Je bent immers die “luier- en peuter/kleuterjaren” ontgroeit en geeft je kleinkinderen binnen x-tijd graag weer over aan de ouders.

Anderzijds de structurele oppas, omdat ouders moeten werken en het oppassen deels of gehele vervanging voor de crèche is. De ene grootouder offert zich belangeloos op en de ander krijgt er wat geld voor. Het “officiële” vervangen van de crèche en er dus ook normaal betaald voor krijgen (los van eventuele vergoeding van de overheid), lijkt niet erg populair onder de geënquêteerde grootouders.

Redenen waarom grootouders dit doen zijn niet echt divers en mogelijk zelfs voor de hand liggend. Volgens de onderzoekers zijn dit al vele jaren de zaken waarom grootouders graag oppassen:

• Kinderen houden je jong
• Leuke dagbesteding
• Zinvol bezig zijn

Zelf leren lijkt een opkomend aspect, maar wordt nog slechts door zo’n 8% als zodanig gezien.

Achtergrond

Er is ook een aanzienlijke groep, te weten zo’n 55%, die zich bewust wat meer naar de achtergrond manoeuvreert. Hoewel men het klappen van de zweep kent, wil men de ouders het zelf laten ervaren als er zaken fout gaan. Verder kan het de rol met de kinderen verstoren als je hen continu op fouten (of het voorkomen daarvan) wijst.
Overigens zijn er meer mannen die dit hanteren, want zo’n 75% van de mannen houdt zich op de achtergrond, terwijl dit bij vrouwen zo’n 35% is. Mogelijk heeft dit meer met de opvoedkundige rol (traditionele rolverdeling) van de moeder te maken.

Een apart punt wordt opgenomen over grootouders naar de aangetrouwde schoonzoon of dochter. Hoewel men er in eerste instantie statistisch gezien vrijwel hetzelfde in gaat, ligt een obstakel hier eerder in de weg en schuift de eerdergenoemde 55% op naar zo’n 65%. Iets zeggen richting schoonkinderen, blijkt veelal toch net iets gevoeliger te liggen.

Leuke dingen doen

Hier scoren grootouders erg hoog mee en wordt als een heerlijk moment (ook wel "genietmoment" genoemd) ervaren. Zo’n 88% is hier in meer of mindere mate actief mee en er wordt nogal wat ondernomen met kleinkinderen. Waarbij de kosten ook in 97% van de gevallen voor rekening van de grootouders komen.

Dit alles speelt met namen tot en met de basisschool leeftijd. Daarna neemt het af, maar gezien de pubertijd waar kinderen dan in terecht komen, is dat wel logisch. Rond het 20ste levensjaar worden er weer wat meer zaken opgepakt.

Enkele voorbeelden:

• Pretparken divers
• Natuurgebieden variërend van het bos tot de zee
• Speeltuinen
• Educatieve uitjes voor kinderen
• Zwembad
• Fietsen, veelal de natuur in

Bij de oudere kinderen hoort winkelen met oma tot de bezigheden, zeker zo’n 37%. Als de smaak een beetje in dezelfde hoek zit behoort het theater en het museum ook meer tot de dingen om samen te doen, zon 14%.

Speciale rol

In het onderzoek is een speciale rol benoemd voor grootouders met kleinkinderen die volgens de normaal niet “normaal” zijn. Denk hierbij aan kinderen met Down syndroom, hyperactieve kinderen of autistische kinderen. Verder ook kinderen met een zintuigdefect zoals doof of blind. De groep grootouders die hier een structurele rol vervullen is groeiende. Of het de tijd is of het gegeven dat er wellicht meer rust is om te begeleiden, komt niet helemaal tot uiting in het onderzoek, maar wel dat er relatief veel grootouders een actieve rol vervullen. Procentueel is het één op vier kinderen met een defect waar grootouders een actieve rol vervullen.

Tot slot

Iedere ouder wil zijn of haar kind zelf opvoeden en dan is je ouder “in je nek” niet echt prettig. Maar klankborden en ze een actieve rol laten vervullen in het opgroeien is voor grootouder én kind goed. Dat is inmiddels wel aangetoond. De rolverdeling in de familie vanaf jonge leeftijd meekrijgen verrijkt alleen maar. Er van uitgaande dat het een gezonde band is die onderhouden wordt binnen de familie.