Manipulatie of onschuldige beïnvloeding door het kind

Lang niet alle manieren van kinderen om hun ouders te beïnvloeden, zijn vormen van manipulatief gedrag. Jongens en meisjes beginnen al heel vroeg in hun leven manieren te zoeken om hun vader of moeder om hun vinger te winden. Kinderen zijn doorgaans meesters in het ontdekken van wat de zwakke plekken van hun ouders zijn en hoe ze hun vader of moeder het beste kunnen beïnvloeden. Wanneer is sprake van onschuldige beïnvloeding en wanneer van manipulatief gedrag? Hoe herken je de signalen?

Onschuldige manieren en minder onschuldige manieren om te beïnvloeden

Een kind kan op beminnelijke wijze of door vervelend gedrag proberen zijn zin te krijgen.

Beminnelijk gedrag, bijvoorbeeld het inzetten van charme, kan een onschuldige manier van beïnvloeding zijn, maar hetzelfde gedrag kan onder bepaalde omstandigheden ook een vorm van manipuleren zijn.

Een kind dat met behulp van vervelend gedrag probeert zijn zin door te drijven, is altijd manipulatief bezig.

Charme als beïnvloedingsmiddel

Een kind met gedragsproblemen dat ineens overmatig lief en gehoorzaam is, kan het wapen van de charme hebben ontdekt. Het hoopt dan met zijn tijdelijk lieve en gehoorzame gedrag voor elkaar te krijgen dat hij iets mag wat hem anders zou worden verboden of dat hij iets niet hoeft wat hij anders zou moeten doen.

Misschien wil het kind op een doordeweekse dag naar een laat tv-programma kijken in plaats van op de normale tijd naar bed te moeten gaan. Het kind weet dat jij wilt dat hij altijd de volgende dag fit op school is en dat hij daarom doordeweeks op een vaste, vroege tijd naar bed moet. Het (tijdelijk) lieve en gehoorzame gedrag is dan een vorm van manipulatie.

Er hoeft echter géén sprake te zijn van manipulatie als een kind zonder bijzondere gedragsproblemen bijvoorbeeld graag op balletles of muziekles wil en daarom enkele dagen spontaan extra hulpvaardig in het huishouden is. Het kind biedt bijvoorbeeld spontaan aan de afwas te doen of af te drogen, of wat andere huishoudelijke klussen te verrichten. Dergelijk gedrag kan eenvoudig een charmante en onschuldige manier zijn om jou extra gunstig te stemmen. Het kind vermoedt dat het een kans maakt om op balletles of muziekles te mogen en wil die kans graag zo groot mogelijk maken. Er is wel sprake van een (charmante) poging tot beïnvloeding, maar niet tot manipulatie.

Als een kind zijn charme inzet om voor iets toestemming van zijn ene ouder te krijgen, terwijl hij weet dat de andere ouder erop tegen is, is er altijd sprake van manipulatie.

Vervelend gedrag als beïnvloedingsmiddel

Vervelend gedrag van een kind is niet altijd bedoeld als beïnvloedingsmiddel. Een kind dat al mopperend aan een opgedragen taak begint, of de deur achter zich dichtslaat om op zijn kamer huiswerk te gaan maken, doet dit niet om te manipuleren, maar slechts om zijn frustratie af te reageren.

Een kind dat met behulp van vervelend gedrag probeert zijn zin door te drijven, is wel aan het manipuleren. In wezen probeert het kind te zeggen: ‘Doe mijn zin, want anders wordt het hier erg ongezellig.’

Het is belangrijk dat je als ouder of verzorger tijdig herkent dat het kind op deze manier de strijd om de macht wil aangaan. Want als er eenmaal een machtsstrijd tussen het kind en zijn ouders of verzorgers woedt, is daar niet makkelijk een eind aan te maken. Het kind probeert dan met verbaal of lichamelijk geweld een ouder of verzorger te bewegen om hem zijn zin te geven.

Wie om van het gedoe af te zijn, aan de eisen van het kind toegeeft, nodigt dit kind feitelijk uit om een volgende keer nog harder tekeer te gaan om de eigen zin door te drijven. Als ouder of verzorger toegeeft aan dergelijke druk van een kind heeft dat op de lange duur dus een averechts effect. De pogingen tot dwingelandij van de jongen of het meisje worden er alleen maar heftiger door.

Praktijkvoorbeeld van een manipulerend kind

Het kind uit het voorbeeld hierboven, dat op een doordeweekse dag naar een laat tv-programma wil kijken in plaats van op de normale tijd naar bed te gaan, probeert het eerst met charme. In dat geval is hij misschien al een dag of enkele uren vóór die tv-uitzending ongewoon lief en gehoorzaam.

Nadat hij jou heeft gemeld dat hij die avond naar het late programma wil kijken, vertel je hem dat hij op de normale tijd naar bed moet, omdat hij de volgende dag immers fit op school moet zijn. Het kind beseft dat hij met zijn charme niet zijn doel heeft bereikt en gaat nu vervelend doen. Hij verheft zijn stem en gaat misschien op je schelden of wordt emotioneel.

Misschien ben je geneigd dit gedrag van je zoontje of dochtertje te interpreteren als boosheid of frustratie. Of misschien zelfs als onvermogen van je kind om met stress om te gaan. Maar in wezen is het een poging van je kind om jou te manipuleren en de macht van je over te nemen. Het kind denkt dat hoe harder het tekeer gaat, des te meer macht het over de situatie krijgt. Daarom is het van belang dat kinderen zo snel mogelijk van hun ouders leren dat ze met manipuleren nooit krijgen wat ze willen en dat er betere methoden van beïnvloeding zijn.

Lees verder

• Het manipulerende kind
• Hoe bescherm je jezelf tegen manipulatieve personen?
• Kan een corrigerend pak slaag kwaad?
• Tips om het gedrag van een manipulerend kind te sturen
• Checklist voor ouders van een manipulerend kind