Hoe word je diplomaat?

Veel mensen kijken met ontzag en bewondering naar diplomaten. Maar wat moet je doen om diplomaat te worden? Welke opleiding moet je afronden en moet je bijvoorbeeld van adel zijn om diplomaat te worden? Moet je een uitgebreid netwerk hebben of moet je gewoon hard studeren? Vooral dat laatste, maar er komt nog meer bij kijken.

Wat is een diplomaat?

Het woord diplomaat wordt in verschillende betekenissen gebruikt. In de meest algemene zin is iemand die ‘diplomatiek’ is voorzichtig met zijn woorden, soepel, handig en tactvol. In juridische zin hebben alle uitgezonden medewerkers van een ambassade diplomatieke immuniteit en zijn daarmee 'diplomaat'. Dat is zo geregeld in het Verdrag van Wenen inzake diplomatiek verkeer van 1961. In dit verdrag wordt wel een onderscheid gemaakt tussen “leden van het diplomatieke personeel” en “leden van het administratieve en technische personeel”. Voor consulaire medewerkers geldt een beperkte immuniteit. Dat is zo geregeld in het Verdrag van Wenen inzake consulaire betrekkingen van 1963.

In Nederland en veel andere landen zijn diplomaten uitsluitend in dienst van het Ministerie van Buitenlandse Zaken. Medewerkers van andere ministeries werken soms tijdens hun carrière een paar jaar in een diplomatieke functie op een ambassade. Tijdens die periode zijn het ook een soort ‘diplomaten’, maar nadat ze weer teruggekeerd zijn naar Nederland zijn het weer gewone ambtenaren.

Hoe word je een diplomaat?

Om carrièrediplomaat te worden moet je in dienst treden van het ministerie van Buitenlandse Zaken. Een vaste aanstelling bij het ministerie van Buitenlandse Zaken kan in principe alleen verkregen worden door via het diplomatenklasje binnen te komen. Vanwege de bezuinigingen op de Rijksoverheid wordt het steeds moeilijker om op een andere manier dan via het diplomatenklasje binnen te komen (“via het wc-raam binnenkomen”). Het wordt wel steeds eenvoudiger om een tijdelijke functie bij het ministerie te bekleden, maar deze functies geven vrijwel nooit uitzicht op een vaste aanstelling.

Hoe word je toegelaten tot het diplomatenklasje?

Het diplomatenklasje is niet de officiële naam van de toelatingsprocedure. Officieel solliciteer je voor “startende internationaal inzetbare beleidsmedewerker”. Op de website Werken voor Nederland staat precies beschreven hoe deze procedure in zijn werk gaat en wat er allemaal bij komt kijken.

Om een kans te maken om toegelaten te worden moet je in ieder geval:

• Nederlander zijn
• Afgestudeerd zijn aan een universiteit (master)
• Uitstekend Nederlands en Engels (B2-niveau) spreken en schrijven
• Een van de volgende vreemde talen spreken en schrijven: Duits, Frans, Spaans, Standaard-Arabisch, Chinees Mandarijn of Russisch
• Kennis en affiniteit hebben met (geo)politieke ontwikkelingen, ontwikkelingssamenwerking, consulaire dienstverlening, economie en culturele zaken

Daarnaast moet je ook over een flink aantal persoonlijke kwaliteiten beschikken:

• Goed kunnen analyseren
• Gemakkelijk contact kunnen leggen
• Durf hebben
• Flexibel zijn
• Inlevingsvermogen hebben
• Je goed mondeling en schriftelijk uit kunnen drukken
• Goed kunnen netwerken
• Overtuigingskracht hebben
• Resultaatgericht zijn
• Kunnen samenwerken
• Stressbestendig zijn
• Actief aan je eigen ontwikkeling werken

Behalve deze zaken wordt niet gekeken naar andere criteria. Het maakt dus niet uit of je van adel bent, lid bent geweest van een studentenvereniging, van allochtone afkomst bent, enz. Wel kan natuurlijk je achtergrond en ervaring van invloed zijn geweest op je ontwikkeling, maar het ministerie kijkt alleen naar het eindresultaat.

Waar kan ik solliciteren?

Eén keer per jaar vindt een selectieprocedure plaats bij het ministerie van Buitenlandse Zaken. Per jaar worden 20 tot 30 medewerkers aangenomen. Deze medewerkers krijgen een contract van 7 jaar. In deze periode werken ze op drie verschillende functies in Den Haag en in het buitenland. Na afloop van de 7 jaar wordt bekeken of de medewerkers in vaste dienst worden genomen.

Hoe ziet de selectieprocedure eruit?

De selectieprocedure bestaat uit zes stappen. Na elke stap vallen kandidaten af zodat er aan het eind 20 tot 30 kandidaten overblijven. Elk jaar solliciteren rond de 1000 kandidaten. De kans is dus maar klein dat je wordt aangenomen, maar als je over het juiste profiel beschikt zit Buitenlandse Zaken misschien juist wel op jou te wachten!

1. Briefselectie: in de brief geef je aan wat je motivatie is om diplomaat te worden en wat je graag wil leren tijdens de eerste 7 jaar
2. E-assessment: een soort IQ-test en een videoboodschap
3. Sollicitatiegesprek: een gesprek met twee selecteurs, waarvan minstens één van het ministerie
4. Taaltest Engels en tweede taal: een talentest bij een extern bureau
5. Assessment: bij een extern bureau met psychologen doe je een controletest van de capaciteitentest, vul je een motivatievragenlijst in, doe je opdrachten via de computer, rollenspel(len) en heb je een gesprek met een psycholoog.
6. Gesprek met de adviescommissie-aanstellingen: een commissie van ongeveer zes mensen, bestaande uit hoge diplomaten en belangrijke mensen van andere organisaties toetst of jij de juiste kennis, persoonlijkheid en internationale oriëntatie bezit om opgeleid te worden tot diplomaat.

De planning van de selectieprocedure verschilt iets per jaar, maar in het algemeen moet je in de zomer je sollicitatiebrief opsturen. In 2015 was dat uiterlijk op 10 augustus. De procedure duurt vervolgens vijf maanden. In december weet je of je aangenomen wordt. Als je bent aangenomen dan start je op 1 april het volgende jaar met de basisopleiding (het diplomatenklasje).

Wat kan je tijdens je studie al doen om straks meer kans te maken bij de selectieprocedure?

• Kies een relevante studie zoals rechten of internationale betrekkingen. Er worden ook mensen aangenomen die heel andere studies hebben gedaan, maar met deze studies maak je de meeste kans.
• Leer een tweede vreemde taal, zoals Duits, Arabisch of Russisch
• Studeer een tijd in het buitenland
• Probeer goede cijfers te halen voor je studie, studeer het liefst cum laude af
• Werk aan je persoonlijke vaardigheden, door bijvoorbeeld stages te doen of activiteiten te organiseren bij een studie- of studentenvereniging
• Lees regelmatig internationale kranten en tijdschriften, zoals The Economist of Le Monde