Hoe is een burn-out te herkennen bij werknemers?

Volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek (onderzoek 2011) heeft ongeveer een op de acht werknemers last van burn-outklachten. Niet alleen een groot probleem dus voor mensen op de werkvloer maar zeker ook voor werkgevers. Een burn-out zorgt namelijk voor lichamelijke en mentale klachten met alle gevolgen van dien voor een bedrijf zoals mindere productiviteit, hogere kosten en langdurig verzuim van werknemers. Preventie van een mogelijke burn-out is daarom van groot belang. Daarnaast is het mogelijk om de burn-out te herkennen aan de verschillende fasen van het burn-outproces door goede observatie. Hoe is een burn-out te herkennen bij werknemers op het werk? Wat zijn risicofactoren?

Het verschijnsel burn-out

Burn-out is een psychische toestand/aandoening van fysieke, emotionele en mentale uitputting. Deze toestand/aandoening wordt veroorzaakt doordat men gedurende lange tijd verwikkeld is geweest in emotioneel belastende situaties. Sommige personen zijn vatbaarder voor het krijgen van een burn-out dan andere. Dit komt mede door de karaktereigenschappen die iemand bezit. Het verschijnsel burn-out is te herkennen aan de symptomen waaruit de verschillende fasen van het proces bestaan.

Risicofactoren van een burn-out

Geslacht, leeftijd, werksituatie en karaktereigenschappen spelen duidelijk een belangrijke rol bij een burn-out. In sommige banen die vooral gedomineerd worden door mannen zal het voor een vrouw lastig zijn zich staande te houden en omgekeerd is dit uiteraard ook het geval. Daarnaast speelt de privésituatie mee en kunnen er bijzondere onvoorziene omstandigheden zijn zoals ziekte of overlijden van een dierbare.

Karaktereigenschappen van werknemers met een verhoogd risico

Iedereen voelt zich op zijn of haar manier uniek. Toch zijn werknemers op grond van hun karaktereigenschappen in te delen in bepaalde categorieën, al naar gelang hun risico op een burn-out. Hieruit blijkt dat bepaalde werknemers naar aanleiding van hun karaktereigenschappen tegen problemen kunnen oplopen en een verhoogd risico lopen op het krijgen van een burn-out. Welk type werknemers zijn dat?

De behulpzame werknemer

De behulpzame werknemer is nooit te beroerd om collega's te helpen bij taken of hen van advies te voorzien. Hij/zij staat altijd voor iedereen klaar zelfs als dat ten koste gaat van zichzelf. Iets kunnen doen voor een ander geeft dit type werknemer voldoening. Als de behulpzame werknemer het gevoel heeft niemand te kunnen helpen kan dit voor stress zorgen wat het risico op een burn-out verhoogt. Een bijkomend probleem is dat de behulpzame werknemer door de extra taken die hij/zij op zich neemt in tijdnood komt en overwerkt raakt.

Karaktereigenschappen

• Staat altijd voor iedereen klaar.
• Neemt taken over van andere werknemers.
• Kan moeilijk nee zeggen tegen zijn/haar omgeving.

De observator

De observator is vaak bezig met het analyseren van de omgeving. Dit type werknemer probeert alles op een logische wijze te beredeneren en laat zich niet afleiden door emoties en gevoel. Feiten zijn belangrijk. Het doorgronden van het werk is essentieel om tot een oplossing te komen. Komt de observator in een situatie waarbij hij/zij op zijn gevoel moet afgaan dan kan dit leiden tot stress.

Karaktereigenschappen

• Kijkt zeer kritisch naar de omgeving.
• Analyseert graag van een afstandje.
• Doet veel op basis van kennis maar weinig op gevoel.

De perfectionist

De perfectionist is een zeer kritisch persoon. Hij/zij is voortdurend bezig met het verbeteren van zichzelf en de mensen om zich heen. Werkzaamheden moeten ordelijk, tot in perfectie en met een grote mate van discipline worden uitgevoerd. De perfectionist komt in de problemen wanneer anderen niet goed meewerken naar zijn/haar inzichten. Zelf fouten maken kan hij/zij maar moeilijk accepteren.

Karaktereigenschappen

• Zelden tot nooit tevreden met het opgeleverde werk. Het kan en moet altijd beter.
• Zeer kritisch op werk van anderen, neiging om het te willen verbeteren.
• Neiging tot woede op zichzelf en anderen als het opgeleverde werk niet perfect is.

De vredestichter

De vredesstichter is een zeer harmonieus persoon. Het nemen van besluiten is lastig omdat alle voor- en nadelen worden overzien. Hij/zij kan goed bemiddelen bij een conflict maar gaat zelf liever een conflict uit de weg. Deze persoon komt dan ook in de problemen bij veel verplichtingen en verantwoordelijkheden. Partij kiezen in een conflict is voor deze werknemer heel moeilijk.

Karaktereigenschappen

• Probeert ten allen tijden ruzie of conflicten te vermijden op de werkvloer.
• Heeft moeite om iemand aan te spreken op zijn fouten of verantwoordelijkheden.
• Wil door iedereen aardig gevonden worden.

Burn-out herkennen

Een burn-out treedt niet opeens op bij iemand die aan het werk is. Burn-out betekent letterlijk opbranden en dit gebeurt op mentaal en lichamelijk vlak ook met iemand die last hiervan heeft. Het is een proces van jaren waarin degene steeds meer psychische en lichamelijke klachten krijgt. Door goede observatie kan een mogelijke burn-out worden herkend.

Eerste fase van het burn-outproces op de werkvloer (6 maanden - 1 1/2 jaar)

Bij aanvang van hun baan zijn de meeste werknemer enthousiast en hebben zij een hoop energie. Zij hebben oprecht de wens het goed te doen en te presteren. Na verloop van tijd kan echter de eerste fase van het burn-out proces zichtbaar worden.

Wat valt er te observeren in de eerste fase?

• Verhoogd realiteitsbesef over het werk en de functie.
• Teleurstelling over de baan.
• Steeds meer werken op de automatische piloot.
• De energie voor het werken wordt minder.

Tweede fase van het burn-outproces op de werkvloer (1 1/2 - 2 1/2 jaar)

Verdere stagnatie in het werk treedt op bij de werknemer. Deze is gauw ontevreden en sneller geïrriteerd. Het werk valt hem/haar steeds zwaarder en de burn-out begint een probleem te worden voor de omgeving.

Wat valt er te observeren in de tweede fase?

• Inefficiëntie in het werk.
• Ontevredenheid over het werk.
• Demotivatie begint.
• Woede neemt toe.
• Relativering vermogen vermindert.
• Ontdekking dat inspanning niet altijd beloond wordt.
• Besluiten worden uitgesteld of vermeden.

Derde fase van het burn-outproces op de werkvloer (2 1/2 t/m 4 jaar)

Naast mentale problemen treden er bij de werknemer nu ook lichamelijke klachten op wat kan leiden tot langdurig verzuim. De productiviteit gaat rap achteruit en collega's kunnen niet meer met deze werknemer samenwerken.

Wat valt er te observeren in de derde fase?

• Verschillende lichamelijke klachten
• Woede-uitbarstingen
• Huilbuien