Wie beter betaald krijgt, presteert beter

Wie beter betaald wordt, werkt beter. Een bonus werd lange tijd beschouwd als kenmerkend voor een vooruitstrevende organisatie. Maar is zo'n aanmoedigingspremie wel zinvol? Of is de innerlijke drive in feite veel beter?

Beloning gerelateerd aan de prestatie

Veel mensen zijn ervan overtuigd: wie beter beloond wordt, functioneert beter. Deze theorie in acht nemend, werden aanmoedigingspremies lange tijd beschouwd als kenmerkend voor een vooruitstrevende organisatie. De beloning moet liefst zo nauw mogelijk aansluiten bij de individuele prestaties van een werknemer. Een bedrijf dat zijn werknemers een vast loon betaalt, werd lang als bekrompen aangemerkt.

Vooral de toekenning van aandelenopties of bonussen wordt algemeen beschouwd als de belichaming van prestatieverhogend loon. En er gingen in het verleden wel eens stemmen op om prestatiebeloning ook voor overheidsinstellingen en universiteiten toe te passen.

Prestatiebeloning product van traditioneel economisch denken

Het idee van prestatiebeloning vindt zijn oorsprong in traditioneel economisch denken: de mens wordt beschouwd als egoïstisch wezen dat in de eerste plaats geïnteresseerd is in zijn inkomen. Wie voor zijn werk meer geld krijgt, presteert beter. Sedert een aantal jaren probeert de moderne economie om rekening te houden met de bevindingen van psychologie en sociologie om menselijk gedrag beter te begrijpen.

Het kan niet worden ontkend, met werken willen we geld verdienen. En ook status is belangrijk: iedereen wil graag door anderen erkend en bewonderd worden. Maar deze extern gevoede motivatie verklaart slechts voor een deel het menselijk handelen. Even belangrijk is de "innerlijke bevlogenheid" om zich in een baan te laten inspireren.

Bedrijven zijn op innerlijke motivatie van medewerkers aangewezen

Bedoelde innerlijke motivatie is op 2 twee oorzaken terug te voeren:

• het feit dat de uitoefening van een activiteit genoegdoening geeft. Denk bijvoorbeeld aan het oplossen van netelige problemen of de uitoefening van een hobby;
• maar activiteiten worden ook ondernomen omdat bepaalde normen in de loop der tijd zijn gewijzigd. Ze worden niet langer gezien als dwang, maar vrijwillig uitgevoerd, zélfs wanneer niemand de uitoefening ervan controleert. De meeste mensen deponeren hun afval op de daarvoor aangewezen plaatsen; ze zouden zich schuldig voelen als ze het zomaar op straat zouden gooien.

Monetaire prikkels beïnvloeden de interne motivatie

Intrinsieke en extrinsieke motivatie zijn van elkaar afhankelijk. Monetaire prikkels, zoals prestatiebeloning , beïnvloedt onder bepaalde omstandigheden de innerlijke motivatie. Een voorbeeld is de (inmiddels verdwenen) communistische planeconomie, waar geprobeerd werd om economische ontwikkeling en innovatie te bereiken door taakstellingen van boven op te leggen. Lenin rechtvaardigde deze aanpak door te zeggen: "Vertrouwen is goed, controle is beter"

Zoals we weten zijn die pogingen jammerlijk mislukt omdat mensen eigen initiatief en innerlijke motivatie werd ontnomen. Zoals de gebeurtenissen in de voormalige communistische landen laten zien, is het moeilijk om die innerlijke motivatie weer op te bouwen.

Hoe financiële prikkels een arbeidsverhouding kunnen wijzigen

Problematisch wordt het wanneer een relatie tot dan op vrijwillige samenwerking berustte, maar als gevolg van betaling plots een zakelijke verhouding wordt. Voorbeeld is de werkneemster die in het kader van een spoedopdracht bereid was om over te werken, omdat zij graag goed werk leverde. Zij zal dit ook in de toekomst doen als haar baas zijn waardering uitdrukt in de vorm van een boeket bloemen.

Maar worden de overuren gewoon in geld afgerekend, dan worden ze gedegradeerd tot een louter commerciële aangelegenheid. De medewerkster zal in de toekomst alleen nog maar tot overwerk bereid zijn als ervoor betaald wordt.