Hoe te leven met een narcistische partner

Het advies aan mensen die, vaak na een hoop moeilijkheden, erachter zijn gekomen dat hun partner lijdt aan een narcistische persoonlijkheidsstoornis, is meestal om zo snel mogelijk de relatie te verbreken. In sommige gevallen is dit absoluut het beste besluit dat je kunt nemen, maar dat hoeft niet altijd zo te zijn. Iedere narcist is anders en iedere partner van een narcist is ook anders. Als beide partners toch graag samen hun leven willen delen is dit wel degelijk mogelijk.

Narcisme is niet aangeboren

Niemand wordt geboren met narcisme en iemand die uiteindelijk een narcistische persoonlijkheidsstoornis ontwikkelt, is altijd zelf het slachtoffer van narcistisch misbruik. Kinderen die opgroeien met een narcistische ouder of verzorger zijn het slachtoffer van emotionele, geestelijke en/of lichamelijke mishandeling en raken daar beschadigd van.

Kinderen kunnen op twee manieren reageren op deze grote beschadiging van het zelf:

• Ze passen zich aan en ontwikkelen daardoor geen eigen identiteit, met alle problemen van dien. Dit verdedigingsmechanisme leidt tot mede-afhankelijkheid (codependence is de Engelse term)
• Ze gaan in verzet en creëren een fantasiewereld waarin ze van zichzelf houden, omdat niemand anders dat doet. Dit verdedigingsmechanisme leidt tot een narcistische persoonlijkheidsstoornis.

In beide gevallen is het kind opgegroeid als een angstig, onzeker, onwaardig, vernederd, verwaarloosd en mishandeld mens. Ieder kind heeft liefde, zorg en acceptatie nodig om op te groeien tot een volwaardig persoon. Een kind dat zich ontwikkelt als een codepender zal als volwassene zich altijd aanpassen aan anderen, altijd klaarstaan voor iedereen, zichzelf wegcijferen en teveel van zichzelf weggeven, en feilloos aanvoelen wat mensen nodig hebben of willen. Dit zijn mensen die door anderen gezien worden als bijzonder lief, vriendelijk, behulpzaam en aardig.

Het kind dat zich ontwikkelt tot een narcist zal als volwassene manipuleren, bevestiging en goedkeuring nodig hebben, geen of weinig inlevend vermogen in een ander hebben, liegen, van emoties weinig begrijpen, doodsbang zijn om verlaten te worden, en getraind zijn in het verborgen houden van het gemis aan gevoelens die anderen wel ervaren. Dit zijn mensen die door anderen gezien worden als gevaarlijk, gemeen, slecht en onecht. Toch zijn het allebei mensen die dezelfde diepe behoefte hebben aan liefde, acceptatie, waardering en veiligheid in een relatie.

Wat is er mis?

Zowel bij kinderen die codependence ontwikkelen, als kinderen die narcisme ontwikkelen, gaat er iets mis met hun empathie. Empathie is een ander woord voor inlevingsvermogen, de vaardigheid om je in te leven in de gevoelens van anderen. Codependers ontwikkelen hun empathie naar anderen veel te veel, en narcisten ontwikkelen hun empathie niet, of te weinig.

Narcisten leren wel hoe empathie geuit wordt, welke woorden en gezichtsuitdrukkingen daarbij horen, alleen voelen ze het niet. Dit geeft een soort inwendig gevoel van leegte en ze weten dat ze iets niet hebben wat anderen wel hebben. Dit maakt dat de narcist dit wil verbergen en heel bang is om door de mand te vallen. Daarom is het nodig voor de narcist om strategieën te bedenken, en te manipuleren om te zorgen dat hij krijgt wat hij nodig heeft. Omdat hij zich incompleet voelt en daardoor minder dan een ander, heeft hij doorlopend bevestiging nodig voor wie hij is. Omdat zijn empathie niet ontwikkeld is, kan hij ook geen of weinig liefde voor zichzelf voelen, en dat maakt hem afhankelijk van goedkeuring en bevestiging van buitenaf.

Het keerpunt in de relatie

Een partner van een narcist is vaak een codepender, omdat deze twee elkaar onbewust aantrekken, maar dit hoeft natuurlijk niet. Narcisten zijn vaak bijzonder charmant, charismatisch en aantrekkelijk, en gedragen zich in het begin als de ideale man of vrouw. Ze zijn meesters in "spiegelen" en stellen daarom precies de goede vragen en geven de juiste antwoorden, ze gebruiken de kunst van empathie zonder inhoud, en dit werkt verbluffend goed in het begin. Als je eenmaal met ze verbonden bent komt hun ware gezicht naar buiten, en zetten ze alle mogelijke strategieën in, en veel daarvan zijn onacceptabel, schokkend, tot ronduit vernietigend voor de partner.

Afhankelijk van het incasserings- en aanpassingsvermogen van de partner komt er vroeg of laat een punt waarop de boel vastloopt. Dit is het keerpunt in de relatie en of je verlaat de narcist, of er verandert genoeg om de relatie voort te zetten samen.

Wat er voor nodig is om bij elkaar te blijven

Om te beginnen is het nodig dat beide partners graag bij elkaar willen blijven. De narcist zal dit meestal wel willen omdat hij heel bang is om verlaten te worden. Er wordt gezegd dat de narcist niet van de partner houdt, en dit is vaak een halve waarheid. Een narcist kán niet voelen, dus ook het voelen van liefde kán hij niet. Dat wil niet zeggen dat hij niet van je houdt, alleen ánders dan iemand die wel voelen kan. Hij houdt van je in z'n hoofd, en kan je daarmee zeker zien als zijn grote liefde, of in ieder geval als de persoon waar hij mee samen wil leven.

Wat een narcist niet kan

Dat wat niet ontwikkeld is in de narcist gaat ook nooit komen, deze stoornis in de ontwikkeling is niet meer in te halen, hij zal dus nooit gaan voelen. Dit betekent ook dat hij niet in staat zal zijn de ander te begrijpen als die wil praten over emoties of gevoelens. De partner zal zich voor gevoelszaken moeten wenden tot andere personen, en dit gemis bij de narcist voor lief moeten nemen. Als de narcist maar één been zou hebben zou je je er ook bij neerleggen dat je niet samen kunt hardlopen. Dit is een keus die gemaakt moet worden om samen te blijven.

Wat een narcist wel kan

De narcist kan zich wel verantwoordelijk voelen om te zorgen voor de partner, zolang het over praktische zaken gaat. Ook kan hij bescherming bieden, iemand een plezier doen, iets leuks organiseren voor iemand of hulp aanbieden. Hij wil hier wel uitbundig voor bedankt, gewaardeerd, en bevestigd worden. Het is dus mogelijk voor een partner om te accepteren wat de narcist wél en niet kan, en genoegen te nemen met de beperking die een relatie met een narcist heeft. De narcist zal bereid moeten zijn te stoppen met gedrag wat onaanvaardbaar is voor de partner.

De narcist kan prima leren op een andere manier te communiceren, en leren welk gedrag niet meer wordt getolereerd door de partner. Hier kunnen afspraken over worden gemaakt die voor allebei acceptabel zijn. De partner kan de strategieën van de narcist steeds beter leren doorzien, en begrijpen wat deze doet, en waarom.

Hoe het ook kan

Op het moment dat de narcist niet meer hoeft te verbergen wat hem anders maakt dan anderen, zal dit veel onaanvaardbaar gedrag schelen. Het zal een grote opluchting voor hem zijn om geaccepteerd te worden zoals hij is, en niet langer hoeft te manipuleren om goedkeuring, liefde of waardering te krijgen. Op deze manier kun je kiezen voor een relatie met een narcist, en genieten van alle dingen die leuk zijn samen.