Newtoniaans en holistisch wereldbeeld

In de wereld kunnen er twee grote manieren onderscheiden worden om gebeurtenissen en situaties te beoordelen, namelijk volgens het holistisch en newtoniaans wereldbeeld. Bij het newtoniaans wereldbeeld verklaart men dingen door 'reductionisme' (gevolg is door 1 oorzaak), oorzaak-gevolg verband en een mechanistische visie (ondergaan zonder zelf de mogelijkheid hebben er iets aan te kunnen veranderen). Bij het holistisch wereldbeeld is dit net omgekeerd (meerdere oorzaken voor een gevolg) en een organisatorische benadering: de mens is geen machine en heeft voor een groot deel invloed op hetgeen hij/zij wil/kan.

Newtoniaans wereldbeeld

Het Newtoniaans denken wordt gekenmerkt door drie specifieke manieren om een verklaring te geven aan iets: reductionisme, oorzaak-gevolg verband en een mechanistische visie.

Reductionisme: slechts één oorzaak voor een gevolg

Reductionisme wil zeggen dat men het gevolg van iets gaat reduceren tot slechts één oorzaak. In dit voorbeeld wilt het zeggen dat Jan volgens buitenstaanders enkel en alleen werkloos zou zijn omdat hij blijkbaar niet genoeg moeite zou doen om aan een job te geraken.

Oorzaak-gevolg: lineair verband

Hoe minder iemand moeite doet om aan een job te geraken, hoe minder snel iemand een job zal vinden. We zien dus een lineair verband.

Mechanistische wereldvisie

In deze visie zou Jan zijn 'lot' als werkloze slechts ondergaan, zonder zelf iets aan de situatie te willen veranderen. Hij ondergaat zijn situatie slechts passief. Het zou zijn schuld zijn dat hij werkloos is. Net zoals een machine die kapot gaat en waar je moeite voor moet doen om deze te herstellen om ze terug te laten functioneren, zou Jan zijn 'niet meer moeite willen doen om een job te vinden' gedemonstreerd worden door het werkloos zijn.

Het holistisch wereldbeeld

In tegenstelling tot het newtoniaans wereldbeeld, wordt er bij het holistisch wereldbeeld niet enkel gekeken naar één oorzaak voor het gevolg, maar neemt men verschillende andere externe factoren onder de loep. Het holistisch wereldbeeld wordt dus gekenmerkt door volgende drie elementen: holistisch denken, dynamische interactie en organisatorisch benaderen.

Holistisch denken

Bij het holistisch denken zal men kijken naar meerdere factoren om iets te verklaren. Ook al zeggen buitenstaanders dat Jan geen moeite doet om aan een job te geraken, misschien doet hij dat wel maar heeft hij bijvoorbeeld geen rijbewijs, zit hij met een fysieke of mentale beperking, heeft hij een depressie, loopt hij met verschillende sollicitaties telkens met zijn kop tegen de muur, zijn er te weinig jobs beschikbaar ... . Deze factoren dienen eerst onderzocht te worden om een sluitend bewijs te geven dat het echt Jan zijn persoonlijke fout is (lees: een goede sociale omgeving, kerngezond zijn, veel financiële mogelijkheden... ) dat hij niet zou willen werken en daarom nog steeds werkloos is.

Dynamische interactie

In tegenstelling tot enkel een 'oorzaak-gevolg' aan een situatie te breien, gaat men ook kijken naar de sociale en psychologische omgeving van de persoon. Bij het mechanistisch wereldbeeld zou het heel logisch zijn om te zeggen dat Jan lui is en daarom werkloos. Maar als we verder gaan kijken naar de persoonlijke situatie van Jan en merken dat er andere externe factoren een grote invloed hebben op het nog steeds werkloos zijn is dit al een totaal andere situatie. Je kan wel een logisch verband aanduiden tussen 'hoe minder moeite iemand doet om aan werk te geraken, hoe kleiner de kans dat die persoon ook een job vindt', maar wat dan met mensen die gewoon een job in de schoot geworpen krijgen? Denken we aan jongeren die in het bedrijf van hun vader kunnen stappen zonder maar één sollicitatie te moeten doen, politici die door hun vader meteen in de politiek kunnen stappen etc... . De leefomgeving van iemand is dus van cruciaal belang om een stuitende verklaring te geven en er is dus voor een gevolg niet uitsluitend één oorzaak aan te duiden. Laat staan dat we hier in alle gevallen over een lineair verband kunnen spreken.

Organisatorische benadering

Een mens kan niet gezien worden als een machine en heeft zelf voor een groot deel invloed op wat hij kan/wilt. Een machine die kapot is moet op een bepaalde specifieke manier hersteld worden, maar een mens heeft heel wat andere mogelijkheden om zelf oplossingen te vinden voor zijn problemen, al zijn die dus niet altijd zomaar voor de hand liggend omdat er verschillende omgevingsfactoren een belangrijke invloed uitoefenen op het mogelijk vinden van een oplossing. Bij een mens kan je niet zeggen dat er voor één probleem slechts één oplossing is. Dit leidt tot irrationeel denken.

Besluit

Wanneer een mens gaat beoordeeld worden volgens een mechanistische wereldvisie, gebeurt dit veel te kortzichtig en allesbehalve correct. Er worden situationele omstandigheden over het hoofd gezien die een cruciale invloed hebben. De mechanistische wereldvisie dient gebruikt te worden om beoordelingen te maken over harde wetenschappelijke feiten, maar niet om een mens in een hokje te plaatsen. Opvallend is het feit dat mensen opeens een meer holistische denkwijze gaan hanteren als ze een menselijke situatie van zichzelf moeten beoordelen. We zijn geneigd om persoonlijke successen toe te schrijven aan onszelf en mislukkingen aan externe factoren te wijten. Of zouden we zelf eerder zeggen dat het volledig onze schuld is dat we werkloos zijn, dat er maar één specifieke oorzaak is ('te lui') en we onszelf moeten vergelijken met een machine die het stukgaan gewoon apprecieert?