Absolute macht Mugabe

Zodra het woord Zimbabwe valt denk men aan Robert Mugabe. Dat is ook helemaal niet zo gek als je bekijkt dat deze persoon als vrijheidsstrijder in Zimbabwe zijn heeft heeft kunnen misbruiken tot een ultieme dictator. Bij deze een tekst over het verkrijgen van macht door Robert Mugabe. De naam Mugabe duikt dus voor het eerst op als lid van de ZAPU. Mugabe was hierin vice secretaris-generaal. Echter in 1963 breekt de ZAPU en Mugabe vanwege een heftige discussie. Mugabe richt de ZANU op die een gewapende strijd begint tegen het regime. Omdat de regering van Ian Smith geen macht wilde delen met de zwarten kwamen de ZAPU en ZANU in opstand.

Opstand

De ZANU van Robert Mugabe had een speciale militaire afdeling, de ZANLA genaamd. Deze ongekend harde groepering deinsde niet terug voor grof geweld. Ze voerde verschillende aanvallen uit op boerderijen van blanke boeren en vielen zelfs belangrijke posten van het Rhodesische leger aan. Mugabe opereerde vanuit Portugees-Mozambique, maar werd door de autoriteiten aldaar gearresteerd. Dit kenmerkt de eerste 10 moeizame jaren van deze vrijheidsstrijd. De belangrijkste leiders belanden in de gevangenis. Daarnaast lagen de leiders in ballingschap in Zambia (Noord-Rhodesië) voortdurend met elkaar overhoop. Na hevige twisten in de ZAPU gelederen stapten in 1970 en 1971 veel Shona sprekende leden over naar de ZANU. Zij waren al dat ruzie maken helemaal beu, maar wilde wel strijden in de deze vrijhijdsstrijd. Ook de ZANU werd tot ver in de jaren zeventig geplaagd door een interne machtstrijd. Toen de leider van de ZANU, Herbert Chitepo in 1975 werd vermoord in Zambia, zette de Zambiaanse president Kenneth Kaunda de ZANU het land uit. Een nieuwe thuisbasis werd gevonden in Mozambique. Toen Mozambique de onafhankelijkheid kreeg van Portugal werd Mugabe vrijgelaten. Robert Mugabe zette Sithole als voorzitter van de ZANU af en nam zelf het voorzitterschap over. Ook in Mozambique gingen de twisten door. Leiders van een linkse splintergroep werden gevangen gezet, enkele werden vermoord. Pas aan het eind van de jaren ’70 werd Robert Mugabe de onbetwiste leider!
Met de ZANLA begon hij gebruik te maken van een guerilla tactiek, gebasseerd op de geschriften van de Chinese leider Mao. Mao, het grote voorbeeld van Mugabe. Tijdens het blanke miderheidsbewind werden reservaten omgedoopt tot Tribal Trust Lands (TTL’s). Kleine groepen vrijheidsstrijders staken de grens over en kwamen zo in contact met de inwoners van deze TTL’s. Ze rekruteerden in deze TTL’s nieuwe strijders onder vooral de jongeren, die voor training naar Mozambique vertrokken.
Groot probleem probleem was dus dat de Rhodesische regering steeds meer controle verloor over deze TTL’s.
Dat de vrijheidsstrijd vermoeiend was voor beide partijen was al snel duidelijk. De ZANU had geen gebied in handen met belangrijke faciliteiten zoals scholen of gezondheidsposten. Daarom moesten zij voortdurend rondtrekken, vaak achtervolgd door Rhodesische soldaten. Het was een soort kat-en-muis spelletje geworden. Door het vele rondtrekken kwamen ze natuurlijk veel in aanraking met de bevolking. Zo bouwden zij een wijdverbreid netwerk op van informanten, zogenaamde mujba’s. Mensen die zouden ‘klikken’ werden genadeloos hard aangepakt door de ZANU. Vrouwen hielden strijders op de hoogte van de verplaatsingen van Smiths leger en ook verzogde zij de mannen door voor ze te wassen en te koken. Tijdens openbare bijeenkomsten, de pungwe, legden de guerrilastrijders uit waarom ze vochten. Vooral bij de boeren in de TTL’s vonden zij een gewillig oor voor de veroordeling van de ondeerlijke landverdeling. Logisch, aangezien boeren op het land werken, en dus een zo groot mogelijk stuk land willen om te verbouwen.

Terreur

Zowel de ZANU als het leger van Smith schonden de mensenrechten op grote schaal. De ZANU’s guerrila tactiek bestond uit het vermoorden van blanke boerengezinnen en het voeren van een schrikbewind. Dan kun je denken aan martelingen en executies, en dat allemaal in het openbaar. Smith daarentegen kwam met de zogenaamde Grey en Selous scouts. Groepen soldaten die bestonden uit zwarten (selous) en blanken (grey), puur om mensen angst aan te jagen en eventuele verdachten van steun aan de ZANU te vermoorden. Daarnaast probeerde Smith met een leger in de grensgebieden de bevolking zoveel mogelijk bijeen te houden zodat zij moeilijk in contact konden komen met de ZANU. Martelingen en standrechtelijke executies waren aan de orde van de dag.

Zimbabwe-Rhodesië

Intussen waren de zogeheten ‘interne partijen’ opgericht. De belangrijkste was de ANC (African National Council) van bisschop Abel Muzorewa. Een andere partij was de afsplitsing van ZANU onder leiding van Ndabaningi Sithole. Sothole werd destijds afgezet door Mugabe maar komt nu zelf terug als leider van zijn partij. Muzorewa en Sithole deden mee met de poging van Ian Smith om buiten ZANU en ZAPU om zwarten in de regering op te nemen. Dit lukte een beetje. In 1979 deelde Muzorewa zelfs de macht met Ian Smith in een laatste poging tot een ‘interne regeling’. Rhodesië heette korte tijd Zimbabwe-Rhodesië. Het mocht niet baten: Groot-Brittannië ging niet akkoord met de regeling en Smith zag zich gedwongen alsonog onderhandelingen te beginnen. Een tweetal onderhandeling zal ik even uitlichten. Ten eerste die van 1976, dit waren besprekingen tussen de Rhodesische regering en de ZAPU en ZANU in Genève. De standpunten waren echter onverzoenlijk.
In 1979 lagen de kaarten anders. ZANU’s guerrillaoorlog had de TTL’s in de buurt van Salisbury bereikt. De sancties die waren opgelegd tegen Rhodesië lieten zich voelen. Zuid-Afrika, het enige land dat het Rhodesische regime steunde, drong bij Smith aan op een vergelijk. Ook ZAPU en ZANU, die samen optraden als het Patriottisch Front (PF), stonden onder druk om aan de onderhandelingstafel te gaan. De Frontlijnstaten (Angola, Botswana, Mozambique en Tanzania) en de Organisatie van Afrikaande Eenheid (OAE) wilden een einde aan de oorlog.
Smiths laatste hoop op erkenning van de interne regeling werd de bodem ingeslagen, toen ook de pas gekozen conservatieve Britse regering van Margaret Thatcher zich voor onderhandelingen met het PF uitsprak. In 1979 vonden daarop de besprekingen in het Engelse Lancaster House plaats onder leiding van Lord Carrington.
Akkoord van het Lancaster House
Na moeizame onderhandelingen werd een compromis berreikt: het Akkord van Lancaster House uit 1978. London nam tijdelijk het bestuur over en lord Soames werd aangesteld als interim-gouverneur om vrije verkiezingen voor te bereiden. De guerrillastrijders meldden zich bij zestien ‘verzamelpunten’ onder toezicht van soldaten van het Gemenebest. De Rhodesische soldaten bleven in de kazernes. De bevrijdingsbewegingen namen daarmee grote risico’s. Mugabe heeft in het totaal 3 bomaanslagen op zijn leven overleefd. helaas kun je toch wel zeggen, aangezien Mugabe toen nog als een ‘heilig boontje’ overkwam terwijl hij nu de grote dictator is. Verder was deze overgang naar de onafhankelijkheid van Zimbabwe zonder grote incidenten. U zult zich nu afvragen hoe de blanken het dan nu hadden. Vooral in het begin hadden de blanken het niet eens zo slecht. Achteraf gezien moesten de guerrillaleiders meer concessies doen tijdens de onderhandelingen. Zo werden 20 van de 100 zetels in het nieuwe parlemenet gereserveerd voor blanken, die eigen verkiezingen kregen. Slecht, want de verdeling in het land tussen blanken en zwarten was lang geen 1 blanke op 5 zwarten, of dus 20 op de 100. Het was dus een niet representatief parlement. Daarnaast waren de burgerrechten onveranderd in de eerste 10 jaar, tenzij alle 100 parlementsleden akkord zouden gaan met een wijziging. 80 van de 100 was nog wel te halen,maar die blanken waren natuurlijk niet zo stom om de burgerrechten waar zij zo in bevoordeeld worden te laten wijzigen. Ook mocht grond niet onteiegend worden en landeigenaren moesten worden uitgekocht met buitenlandse valuta, omdat die ook toedertijd al meer waard waren. Door deze drie bepalingen hielden de blanke boeren toch nog hun privileges.
Toch was het Lancaster House Akkoord een unieke gebeurtenis. Het bleek mogelijk om na een bloedige bevrijdingsoorlog waarin volgens officiële cijfers ruim 27000 mensen omkwamen, een vergelijk te bereiken aan de onderhandelingstafel. Zimbabwe werd daardoor een vroobeeld voor de twee andere landen waar de blanken nog de dienst uitmaakten. Dan heb ik het over Zuid-Afrika en Namibië.
Na het Lancaster House Akkoord viel de losse coalitie van het Patriottisch Fornt (PF) weer uit elkaar. ZANU besloot alleen, als ZANU-PF, de verkiezingen in te gaan. ZAPU hield de naam PF. Bij de verkiezingen op 19 en 28 februari en 1 maart 1980 won de ZANU-PF 57 zetels, de absolute meerderheid. PF behaalde 20 zetels, tot groot genoegen van Robert Mugabe, en Muzorewa’s (de bisschop) UANC slects 3. Bij de blanke verkiezingen, die dus losstonden voor ongeveer de eerste 7 jaar van het parlement, haalde zoals eigenlijk wel was verwacht het RF alle 20 zetels binnen. Op April 1980 werd Zimbabwe als laatste Birtse kolonie officieel onafhankelijk. Canaan Banana werd president, Robert Mugabe werd als leider van de ZANU-PF de premier.
Hij ontpopte zich snel tot de grote leider. Zimbabwe werd weer een Afrikaans land. Symbolisch voor die overgang waren de vele naamsveranderingen die plaatsen, rivieren en gebergten ondergingen. Met als grote voorbeeld uiteraard de naam Zuid-Rhodesië die veranderde in Zimbabwe.

Robert Mugabe, degene die uiteindelijk de meeste macht, zo niet, alle macht heeft weten te bemachtigen heeft er nooit een geheim van gemaakt dat hij van Zimbabwe het liefst een eenpartijstaat zou willen maken. Zo heeft Mugabe zijn macht ook weten te behouden. Géén oppositie!