Favela's, de krottenwijken van Brazilië

Favela's, de krottenwijken van Brazilië Met het WK voetbal van 2014 waren alle ogen van de wereld gericht op Brazilië. In 2016 zal dat ook zo zijn bij de Olympische Spelen. Naast die wereld van de sport en de glamour is er echter ook een andere kant die we niet zo vaak zien. Dat is die van de favela's, de armoedige en criminele krottenwijken in de grote steden van het land. In de favela's is de gemiddelde levensverwachting laag en de armoede groot. Drugs- en wapenhandel zijn aan de orde van de dag. Er is een enorme corruptie.

Wat zijn favela's?

Favela's zijn krottenwijken in grote Braziliaanse steden, opgetrokken uit golfplaten en ander restmateriaal. De leefomstandigheden in de Braziliaanse favela's zijn zeer slecht. Er heerst een enorme armoede. De bewoners van de favela's zijn niet in staat om een huis te betalen. Ze wonen in krotten. De zo ontstane sloppenwijken zijn meestal op steile hellingen gebouwd en de huizen staan heel dicht op elkaar. De eerste favela’s ontstonden in de negentiende eeuw. Ze werden gebouwd door soldaten die nergens konden wonen. Ze ontlenen hun naam aan een plant die voorkomt in het noordoosten van Brazilië. Deze plant beschermt zichzelf tegen roofdieren met scherpe doornen. Bovendien zijn de bladeren giftig. Omdat deze plant ook voorkwam op een heuvel in Rio de Janeiro waar een krottenwijk was gebouwd werd de naam hieraan gelinkt. De favela’s zijn ontstaan door de enorme bevolkingsgroei die Brazilië heeft doorgemaakt. Veel mensen trokken van het platteland naar de steden op zoek naar een beter bestaan. De kleine boeren werden steeds armer doordat grote bedrijven zich op de landbouw gingen richten. Door de sterke urbanisatie kwamen er veel mensen in de steden te wonen en was er maar weinig werkgelegenheid. Dit was het recept voor een enorme werkloosheid en armoede.

Leefomstandigheden

De Braziliaanse metropolen waren absoluut niet voorbereid op de explosieve groei van het aantal inwoners. Er ontstond een wildgroei aan ongeplande huizen. De huizenprijzen waren zo hard gestegen dat velen geen gewoon huis meer konden betalen. Dit leidde tot de illegale huizen op steile hellingen. De huizen in de favela’s zijn van zeer slechte kwaliteit, de sanitaire voorzieningen zijn zo mogelijk nog slechter en de mensen wonen heel dicht op elkaar. Elektriciteit wordt vaak illegaal afgetapt, wat gevaarlijke situaties oplevert. De levensverwachting is met 48 jaar nog lager dan in andere delen van Brazilië. De Braziliaanse overheid heeft weinig gedaan aan de armoede en de slechte leefomstandigheden. Hierdoor werden de favela’s steeds groter en verloor de overheid er haar grip op. Een andere factor die de leefomstandigheden in de favela's negatief beïnvloedde was die van de criminaliteit.

Bron: Chensiyuan, Wikimedia Commons (GFDL)Bron: Chensiyuan, Wikimedia Commons (GFDL)

Armoede, analfabetisme en straatkinderen

De meeste favela’s bevinden zich in de miljoenensteden Sao Paulo en Rio de Janeiro. Alleen in Rio de Janeiro vindt men al zo'n 600 favela’s. Volgens het Braziliaanse instituut voor geografie en statistiek waren er in 2010 6.329 sloppenwijken in Brazilië en leefden 11,4 miljoen inwoners in nederzettingen met extreme armoede. Dat is zo’n zes procent van de bevolking. De meeste bewoners zijn ongeschoold en 8,4 procent van de bewoners is analfabeet. Er is sprake van veel kinderarbeid. Zo’n 9% van de kinderen tussen de vijf en zeventien jaar gaat niet naar school. De kinderen moeten werken zodat het gezin de eindjes financieel aan elkaar kan knopen. Brazilië heeft het hoogste percentage straatkinderen ter wereld. Ze worden volledig aan hun lot overgelaten.

Criminaliteit

De favela’s worden vaak overheerst door criminele bendes die zich bezighouden met drugshandel, kidnappings en andere zware criminele activiteiten. Het is er soms zo gevaarlijk dat politieagenten de wijk niet in durven, bang om te worden neergeschoten. De enige politie-eenheid die de favela’s durft binnen te gaan is het BOPE (Special Police Operations Battalion). Deze eenheid heeft meer weg van een guerrillagroep. Ze is voorzien van wapens die meer voor het leger geschikt zijn. Er is veel kritiek op deze eenheid vanwege haar keiharde onorthodoxe aanpak. Er vallen daardoor veel onschuldige doden. De inwoners zien de criminele bendes soms meer als hun beschermers omdat deze, uiteraard uit eigenbelang, vaak wat van hun geld investeren in de sloppenwijken. Ze zorgen bovendien voor wat voedsel.

Door zich bezig te houden met drugshandel kunnen de bewoners van de favela's op een snelle manier veel geld verdienen. De levensverwachting is hierdoor echter laag. Er vinden regelmatig vuurgevechten plaats. Toch zijn veel mensen bereid het risico te nemen vanwege hun overigens uitzichtloze situatie. Ook veel kinderen komen terecht in de prostitutie of de drugshandel. Door al het geweld dat ze in hun jeugd te verduren krijgen houden ze liever een pistool dan een pen vast omdat het ze een grotere overlevingskans biedt. Jonge kinderen worden vaak gebruikt als drugskoerier. Ze kunnen hoger op de drugsladder klimmen en uiteindelijk zelfs een leidinggevende positie innemen, als ze niet voortijdig worden vermoord. De drugsbendes rekruteren veel jongeren. Deze zijn hiertoe gemotiveerd omdat ze zo aan geld en kleding kunnen komen en omdat het ze een bepaalde status oplevert. In sommige favela’s ligt er elke dag wel een lijk in een parkje. Er vallen dagelijks doden.

Corruptie

Met de drugshandel is in Brazilië veel geld te verdienen. Toch komt het grootste deel niet in de handen van de dealers terecht. Het is de politie in de wijken die er het meest van profiteert. De corruptie is enorm, vooral bij de politie-eenheden in de favela’s. De politie houdt zich niet alleen met drugshandel maar ook met wapenhandel bezig. Hiermee is veel meer geld te verdienen dan met het karige loon dat agenten verdienen. Bovendien worden ze slecht op hun taak voorbereid en ontvangen ze weinig respect voor hun werk.

Handel in huizen

Ondanks al het geweld zien de bewoners hun buurt veelal als een veilige en vertrouwde plek. Hun krottenbuurt vormt een eigen wereld, waarin een voor de bewoners overzichtelijke sociale orde en hiërarchie bestaat. Ondanks de slechte staat van de huizen is het mogelijk wat geld te verdienen door de handel in huizen. Zo heeft zich een onroerend-goed-markt in alle Braziliaanse steden ontwikkeld waarin veel geld omgaat zonder tussenkomst van welke officiële instantie dan ook.

Verbetering in leefomstandigheden

Ondanks alle ellende vormen de favela's het kloppend hart van de Braziliaanse steden. Zo zijn zij zeer belangrijk geweest voor de ontwikkeling van de Braziliaanse muziek en voor de capoeira, een vecht-dans die door Afrikaanse slaven is ingevoerd. Ook het wereldberoemde carnaval had niet bestaan zonder de favela’s. De bewoners van de favela's leveren de rijke blanke buren vaak goedkope arbeidskrachten. Er is in sommige favela's inmiddels enige verbetering van leefomstandigheden te bespeuren. De huizen worden beter. De bewoners zijn soms in staat om met hun geringe inkomsten betere bouwmaterialen te kopen. In sommige gevallen kunnen ze zich zelfs een radio of televisietoestel veroorloven. Ook het toerisme naar de favela's zorgt voor extra inkomsten. Hierdoor wordt bovendien het maatschappelijk bewustzijn vergroot.

Het WK voetbal en de Olympische Spelen in Brazilië in 2014 en 2016

Met het WK voetbal in 2014 en de Olympische Spelen in 2016 doet de overheid haar best om de favela’s zo veilig mogelijk te maken en de kwaliteit van de woningen te verbeteren. Huizen worden in felle kleuren geschilderd om ze een vrolijk en romantisch voorkomen te geven. Drugsbazen worden opgepakt met behulp van grote politietroepen. Het is echter een zeer lastige klus om controle over de krottenwijken te krijgen. Bewoners van favela’s krijgen geld aangeboden als ze vertrekken maar van dat aanbod wordt nauwelijks gebruik gemaakt. De bewoners zijn ondanks de armoede en ellende gehecht aan hun vertrouwde omgeving. De overheid benadrukt dat de Olympische Spelen en het WK een grotere welvaart zullen brengen, maar de arme inwoners denken dat het geld zoals wel vaker alleen in de zakken van de rijke, corrupte Brazilianen zal verdwijnen.

Scheppingsverhaal

Er is een populair Braziliaanse variant op het scheppingsverhaal, dat heel toepasselijk is op de armoede in het land. Het gaat als volgt:
‘God schiep de wereld en verdeelde alle producten eerlijk over de landen. Eerst reikte zijn engel hem het ijzer aan. God zei: ‘Brazilië’. Daarna reikte de engel hem het hout aan: Brazilië. Vervolgens reikte de engel hem het fruit aan. Wederom: Brazilië. Hetzelfde gebeurde met het goud. Ook de waterkracht ging naar Brazilië. De engel vond het welletjes en onderbrak de almachtige: ‘Heer vergeef me mijn vermetelheid, maar wordt Brazilië niet al te rijk bedeeld?' 'Wacht maar', sprak God, ‘tot je ziet wat voor mensen ik daar neerzet.'
© 2014 - 2024 Catrien, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Reisverslag: BraziliëWil je op vakantie, maar weet je niet welk land jou het meest te bieden heeft? Sourcy deelt tal van reisverslagen van ve…
De huidige bedreiging van geweld in BraziliëDe huidige bedreiging van geweld in BraziliëBraziliaanse steden gaan gebukt onder een stroom van criminaliteit en geweld. Dat is althans het beeld dat men krijgt vo…

Emigreren naar DuitslandVeel Nederlanders willen naar Duitsland emigreren. Maar wat moet er allemaal geregeld worden om naar Duitsland te kunnen…
Franse Nationale Feestdag: Quatorze JuilletFranse Nationale Feestdag: Quatorze JuilletTer herdenking van de bestorming van de Bastille op 14 juli 1789, wordt in Frankrijk elk jaar op 14 juli de nationale fe…
Bronnen en referenties
  • Inleidingsfoto: Chensiyuan, Wikimedia Commons (CC BY-SA-4.0/bewerkt)
  • Werkstuk Michael Mebel en Folkert Victoor, Vossius Gymnasium Amsterdam
  • Afbeelding bron 1: Chensiyuan, Wikimedia Commons (GFDL)
Catrien (108 artikelen)
Laatste update: 18-07-2019
Rubriek: Mens en Samenleving
Subrubriek: Internationaal
Bronnen en referenties: 3
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.