Filosoof uitgelicht; Thales van Milete

Thales van Milete wordt beschouwd als de eerste natuurwetenschapper en analytische filosoof in de geschiedenis van het westerse denken en daarmee als de stichter van de westerse filosofie. Geboren in de Ionische zeehaven Milete omstreeks 620 v.Chr. en gestorven omstreeks 540 v.Chr. In dit artikel een inzage in de filosofie van Thales van Milete.

Milete, de geboortestad van Thales

Milete is een zeehavenplaats aan de westkust in het voormalig Ionië, in het huidige Turkije, ongeveer tachtig kilometer ten zuiden van de toeristische badplaats Izmir. Ionië staat bekend als een streek waar veel belangrijke filosofen hun ingevingen kregen. Naar verluid is Milete gesticht door de mythologische figuur Miletus. Vele archeologische vondsten zijn er bij opgravingen gedaan in Milete. Waaronder uit de Archaïsche tijd en de Hellenistisch-Romeinse periode. Na Thales kwamen ook de filosofen Anaximander en Anaximenes uit Milete. Deze drie worden dan ook als de grootste Milesiërs op het gebied van filosofie gezien.

De filosofie van Thales

Zowel de filosoof Aristoteles als Herodotus schrijven over Thales. Zij zijn de enige bronnen over de achtergrond van Thales. Het belang lag meer in zijn methode, dan in wat hij zei. Thales was de eerste denker die niet door middel van religie probeerde de wereld te verklaren. Thales zocht een naturalistische verklaring voor de waarneembare fenomenen in plaats van naar de wil van de goden te verwijzen en stelde dat god in alle dingen is. Thales zei dat god de geest van de wereld is, dat god vermengd is met alle dingen. Deze opvatting zou later in een aantal grote religies opduiken, met name in het Boeddhisme in India. De moderne wetenschap, handelt nog steeds zoals Thales dat ook deed. Namelijk proberen om de talrijke fenomenen om ons heen te verklaren uit een gemeenschappelijk onderliggend principe in plaats van antropomorfe, homerische goden als voorbeeld te nemen. Herodotus schrijft dat Thales correct de zonsverduistering tijdens de veldslag van de Meden en de Lydiërs voorspelde. Thales wordt daarom beschouwd als de eerste natuurwetenschapper en analytisch filosoof in de geschiedenis van het westerse denken. Thales was ook zakelijk. Hij zou een fortuin verdiend hebben door vlak voor een olijfoogst in oliepersen te hebben geïnvesteerd. Er wordt aangenomen dat gezien de tijd die hij had voor de filosofie, hij een welvarend man geweest moet zijn.

Metafysica van Thales

In zijn metafysica was water het eerste principe van het leven en de materiële wereld. Hij zag dat water kon veranderen in damp en dat water kon veranderen in een vaste stof door bevriezing. Tevens zag hij in dat water aan de basis moet liggen van elk leven. Thales dacht dat de wereld op water moest drijven. Hij gebruikte als bewijs voor zijn drijftheorie, dat de zeevaarders van Milete talloze drijvende eilanden hadden gezien. Aardbevingen moesten het gevolg zijn van het dobberen van de aarde op het water. Bij de haven van Milete zag hij hoe water door aanslibbing land liet ontstaan, en dat water daardoor land creëerde. Dit idee werd tot in de achttiende eeuw aangehangen.

De grondlegger van de filosofie

Hoewel zijn metafysische speculaties duidelijk uit de tijd en onwaar zijn, kunnen we desalniettemin stellen dat Thales op meer dan één manier de grondlegger van het moderne westerse denken is geweest. Hij liep vooruit op talloze ideeën uit hedendaagse religie, filosofie en wetenschap. Thales inspireerde andere grote denkers om niet alleen hun heil te zoeken bij een god, maar vooral andere manieren te zoeken om raadsels en feiten te verklaren.