Woltersum - "Dei nait wil diek’n, mout wiek’n"

Begin 2011 krijgt het tot dan rustig gelegen Groninger dorpje Woltersum in een klap landelijke bekendheid. Inwoners en vee moeten wijken voor het gevaar van een dijkdoorbraak langs het Eemskanaal. Extreme regenval gecombineerd met een Noordwesterstorm maken dat er niet gespuid kan worden op zee.

Lekkende dijk

Donderdagnacht 5 januari 2011 lekt er over een lengte van zo’n 400 meter kwelwater door de met water verzadigde dijk langs het Eemskanaal ter hoogte van het dorp Woltersum. De hele nacht zijn inwoners en militairen in touw om het water te keren door zandzakken tegen de dijk te plaatsen.

Oorzaak problemen

De extreme regenval gedurende de eerste dagen van het jaar zorgde voor een stijgende waterstand in het Eemskanaal. In vijf dagen tijd viel er meer regen dan normaliter in een maand. De hoge waterstand, ook van de zee en de aanhoudende noordwestenwind maakten het onmogelijk op zee te spuien. Door de inmiddels verzadigde dijk begon kwelwater te sijpelen. Met het water spoelde gaandeweg ook zand mee. Hierdoor ontstonden er in de kade kleine pijpjes (piping). Het gevaar bestond, dat de kade zou gaan afschuiven.

Gevolgen dijkdoorbraak

Wanneer de dijk het zou begeven zou dit vergaande gevolgen hebben. Binnen enkele uren zou een gebied van enkele honderden hectare onder water komen te staan. Waterhoogten tot anderhalve meter waren daarbij niet uitgesloten. Het betreffende gebied ligt namelijk anderhalf tot twee meter beneden Nieuw Amsterdams Peil.

Verplichte Evacuatie

Rond half vier in de ochtend van 6 januari 2011 werd besloten om de inwoners van Woltersum, Wittewierum, delen van Ten Post en delen van Ten Boer verplicht te evacueren. Totaal ging het om zo’n 800 inwoners, waarvan 330 afkomstig uit het dorpje Woltersum. Militairen van de landmacht en tien vrachtauto’s werden ingezet om de evacuatie snel en zorgvuldig uit te voeren. Het vee bleef in eerste instantie achter. Evacuatie van de ruim 2000 koeien en enkele honderden schapen vergde meer voorbereiding.

Evacuatie in fasen

De evacuatie werd gefaseerd uitgevoerd. De inwoners van Woltersum waren het eerst aan de beurt. Militairen en leden van de Nationale Reserve gingen bij ieder huis langs om de bewoners te waarschuwen. In de praktijk betekende dit, dat er hard op de deur werd gebonsd bij de veelal nog slapende bevolking. Men kreeg een half uur de tijd om de meest noodzakelijke spulletjes te pakken. Hoelang de evacuatie zou gaan duren was onbekend. Over het algemeen werkte iedereen bereidwillig mee en waren er weinig wanklanken. Rond tien uur in de ochtend was het dorp vrijwel uitgestorven, op de dijkwerkers na. Toegangswegen waren afgesloten.

Opvang

Voor de inwoners werd opvang geregeld in sporthal De Tiggelhal in Ten Boer en in sportcentrum Zernike in Groningen. Vrijwilligers van het Rode Kruis hielpen mee de opvang in goede banen te leiden. De meeste mensen vonden al vrij snel onderdak bij familie of vrienden.

Dijkinspectie

De dijk werd over een lengte van 600 meter grondig geïnspecteerd door het waterschap. Met een F16 gewapend met een infrarood camera kon ook de binnenkant van de dijk worden bekeken.

Begin spuien

Vlak na het middaguur kwam er bericht dat er bij Delfzijl water kon worden gespuid. Hierdoor kon er water uit het Eemskanaal worden afgevoerd. Bij Woltersum bleef de situatie echter riskant, omdat de dijk erg zwak was. De Oude Zeesluis en de Kleine Sluis in Delfzijl stonden nu open en bij de Grote Zeesluis werden de schuiven geopend. Dat gold ook voor de sluis in Nieuw Statenzijl. De afgesloten N360 werd weer geopend voor het verkeer. Spuien is alleen mogelijk wanneer het water op zee lager is dan het binnenwater. Door het openen van de sluisdeuren kon het water via vrij verval naar buiten stromen. Hierdoor zakte het waterpeil in het hele gebied. De verwachting was dat er tot ongeveer 18.00 uur gespuid kon worden.

Evacuatie vee

De Land- en Tuinbouw Organisatie Noord riep veehouders in Groningen en omliggende provincies op om stalruimte beschikbaar te stellen voor melkvee en jongvee, dat moest worden geëvacueerd. Er werd massaal op gereageerd. Veelal was er echter maar ruimte voor kleine koppels vee.

Situatie onder controle, mensen en vee mogen naar huis

Zaterdag 7 januari rond het middaguur kwam het bericht, dat de inwoners en hun dieren weer naar huis mochten.

Nasleep

De gemeenten van Groningen, Ten Boer en Leek (voor wat betreft de problemen bij de Tolberter Petten) schieten de kosten voor die veehouders hebben gemaakt om te evacueren. Later zal nader worden bekeken wie verantwoordelijk is voor vergoeding van geleden schade. Nu er geen sprake is geweest van een ramp, wordt de kans klein, dat het rijk de evacuatieschade voor zijn rekening neemt, aldus de gemeentesecretaris van Ten Boer. Volgens LTO Noord Groningen moet de overheid hiervoor de regeling schadevergoeding noodbergingsgebieden openen.

Dijk al lang in slechte staat

Volgens verschillende bronnen zou de dijk langs het Eemskanaal al lang in slechte staat zijn. Dat zou mede te wijten zijn aan onenigheid tussen betrokken instanties over de verantwoordelijkheid voor de kosten van het herstel. De dijk is lang van de provincie Groningen geweest. Waterschap Noorderzijlvest beheert de dijk.

Eerder ingrijpen was niet nodig volgens Waterschap Noorderzijlvest

Waterschap Noorderzijlvest stelt, dat eerder ingrijpen bij de dijk langs het Eemskanaal in Woltersum niet nodig was. De dijk voldeed aan de veiligheidsnormen uit 2005. Dat er water uit de dijk sijpelde in een laag gebied was niet uitzonderlijk. Dat er nu ook gronddeeltjes uit de dijk sijpelden maakte de situatie anders.

Informatiebijeenkomst

Tijdens een informatiebijeenkomst georganiseerd door het waterschap Noorderzijlvest en de gemeente Ten Boer werden de bewoners ingelicht over te nemen maatregelen ter verbetering van de dijk. Ook konden vragen worden gesteld.

Aanleg kleilaag

Op 17 januari 2012 werd begonnen met de aanleg van een kleilaag aan de waterzijde van het Eemskanaal bij Woltersum.
Het gaat om een erosiebestendige en weinig waterdoorlatende laag, die achter de damwand wordt aangelegd, en tot de kruin van de kade zal reiken. Hiermee wordt de kade permanent verstevigd. Voor 1 oktober van hetzelfde jaar zullen verdere versterkingswerkzaamheden worden uitgevoerd door het waterschap.