Stalking door fans: begripsbepaling en risicofactoren

Stalking door fans: begripsbepaling en risicofactoren Maline Faasen en Marijke Malsch bepreken in het Maandblad Geestelijke volksgezondheid (MGv), het fenomeen 'fanstalking'.(1) Stalking in het algemeen blijkt vaker voor te komen dan menigeen denkt; het vormt een heus maatschappelijk probleem. Een Brits onderzoek laat zien dat maar liefst een kleine 12% van de volwassenen tussen 18 en 65 jaar ooit wordt gestalkt. De auteurs hebben door middel van literatuuronderzoek getracht te achterhalen wat de risicofactoren van specifiek fanstalking zijn.

Stalking door fans: begripsbepaling

Wat is stalking?

Stalking, ook wel 'belaging' genoemd, is in 2000 door de wetgever strafbaar gesteld. Het wetsartikel (Artikel 285b van het Nederlandse Wetboek van Strafrecht) luidt:
  1. Hij, die wederrechterlijk stelselmatig opzettelijk inbreuk maakt op eens anders persoonlijke levenssfeer met het oogmerk die ander te dwingen iets te doen, niet te doen of te dulden dan wel vrees aan te jagen wordt, als schuldig aan belaging, gestraft met een gevangenisstraf van ten hoogste drie jaren of een geldboete van de vierde categorie;
  2. Vervolging vindt niet plaats dan op klacht van hem tegen wie het misdrijf is begaan.

Opzettelijk

Opzettelijk wil zeggen dat de belager, om strafrechtelijk aansprakelijk te zijn, niet hoeft te hebben geweten dat wat hij deed wederrechtelijk was of dat het om een strafwaardig delict ging, noch dat het slachtoffer het feit als onrechtmatig of wederrechtelijk heeft ervaren. Uit de objectief waarneembare omstandigheden wordt het bewijs van opzet afgeleid.(2)

Wederrechtelijk

Wederrechtelijk betekent dat degene die rechtmatig handelt niet strafbaar is. Zoals bijvoorbeeld een incassobureau die achter een wanbetaler aanzit.

Stelselmatig

Stelselmatig wil zeggen dat het gedrag herhaaldelijk plaats moet vinden. Er moet sprake zijn van een patroon en niet van incidenteel gedrag. Het gaat daarbij om intensiteit, duur en frequentie.

Oogmerk

Met oogmerk wordt bedoeld dat het slachtoffer niet daadwerkelijk hoeft te doen, te laten of te dulden wat de belager opdringt ten einde van belaging te kunnen spreken. Het gaat er om dat de belager met zijn gedragingen het slachtoffer doelbewust tot een bepaalde handeling of specifiek gedrag wil dwingen of het slachtoffer vrees en angst wil aanjagen. Het gaat om het doel dat de belager voor ogen heeft.

Klachtdelict

Met lachtdelict wordt bedoeld dat de politie niet zelf tot opsporing mag overgaan, maar dat het slachtoffer zelf bepaalt of de dader strafrechtelijk wordt vervolgd. Dit is gedaan omdat het slachtoffer bij het doen van aangifte zeer privacygevoelige informatie moet prijsgeven. Het slachtoffer kan zelf de afweging maken of hij dat wel of niet wil doen.

Voortdurend iemand lastgvallen

Kenmerkend voor stalking of belaging is dus het bij voortduring iemand lastigvallen die daar geenszins van gediend is. De stalker is geobsedeerd door het slachtoffer. gedrag wat an sich normaal is, kan door herhaling en het ongewenste karakter ervan, verworden tot belaging. Telefoontjes plegen, brieven en cadeau's versturen, iemand volgen zijn allemaal voorbeelden van gedragingen die de stalker kan tentoonspreiden. Slachtoffer voelen zich opgejaagd, bedreigd en onveilig.

Actrice Rebecca Schaeffer vermoord door stalkende idool (18 juli 1989)

Rebecca Schaeffer / Bron: CBS Network, Wikimedia Commons (Publiek domein)Rebecca Schaeffer / Bron: CBS Network, Wikimedia Commons (Publiek domein)
De 19-jarige Robert John Bardo vermoordde zijn idool Rebecca Schaeffer met een pistool nadat hij haar in een film een seksscène had zien spelen. Robert John Bardo was idolaat van de actrice. Hij bestookte haar met liefdesbrieven, bouwde in zijn slaapkamer een altaar voor haar en meerdere keren trachtte hij tevergeefs in contact met haar te komen. Hij werd gek van jaloezie toen hij zag dat zij in de film 'Scenes from the Class Struggle in Beverly Hills' de lakens deelde een mannelijke acteur. Hij vond dat zij, "nog zo'n Hollywood-hoer", hiervoor gestraft moest worden.(2) Hij voegde de daad bij het woord. Hij werd veroordeeld tot levenslange gevangenisstraf zonder de mogelijkheid van vervroegde vrijlating. Naar aanleiding van de moord werd in California een stalkingswet in het leven geroepen.

Risicofactoren van potentieel gewelddadige fans

Drie risicofactoren

Er worden drie risicofactoren aangewezen voor het signaleren van potentieel gewelddadige fans:
  1. abnormale vormen van fanschap;
  2. 'redelijkheid van verwachtingen';
  3. heftige emoties.

Abnormale vormen van fandom

Er worden die stadia onderscheiden in de ontwikkeling van een normale naar een abnormale vorm van fanschap.
  1. entertainment-social: omvat gedragingen zoals het kijken en luisteren naar en het lezen over sterren;
  2. intense-personal: men zoekt het gezelschap van andere fans op, er ontstaan obsessionele neigingen om per se contact te zoeken met de ster door middel van fanmail;
  3. borderline-pathological: de fan leeft intens met de ster mee in zowel goede als slechte tijden, er is sprake van over-identificatie en dwangmatig, obsessief gedrag.

De eerste twee fasen vallen onder het normale fanschap. De laatste fase heeft 'stalkingspotentieel' en valt daarmee onder risicovol fandom.

Redelijkheid van verwachtingen

Normale fans schrijven fanmail met redelijke verwachtingen, zoals een verzoek om een handtekening of gesigneerde foto. Of gewoon een leuk briefje om de ster een hart onder riem te steken in moeilijke tijden. Bij de meer pathologische vormen van fandom, zijn de verwachtingen bizar en onredelijk zoals samen trouwen. Of de fan verzend een brief met absurde objecten erbij zoals tanden of een plukje haar.

Heftige emoties

Bij fans die de grens tussen het normale en pathologische fandom overschrijden, is er vaak ook sprake van heftige emoties zoals boosheid, angst, frustratie, enz. Deze emoties kunnen worden opgeroepen door wat mensen zeggen over de ster of door wat de ster zelf zegt of doet. De mate van hechting met de ster is buitenproportioneel en lijkt op die van intimi in het echte leven.

Conclusie

Deze factoren bepalen de mate van pathologisch fandom. Het zijn alledrie indicatoren die aangeven wat de risico's zijn voor de idolen. Bij ziekelijk fandom, zal er waarschijnlijk sprake zijn van een samengaan van deze factoren.

40 jaar gestalkt door een fan

Gitaarlegende Harry Sacksioni (1950) werd veertig jaar gestalkt door een fan die dacht dat hij net zoveel van haar hield als zij van hem. Hij heeft een boek geschreven waarin hij openhartig schrijft over zijn leven als gestalkte man. Veertig jaar lang werd de gitarist dagelijks gestalkt door een ‘fan’ met psychiatrische problematiek.

Noten:
  1. Maline Faasen en Marijke Malsch: 'Fanstalking'; Maandblad Geestelijke volksgezondheid (MGv) 09-7/8.
  2. http://www.huiselijkgeweld.nl/interventies/wat_betekent__opzettelijk___.html

Lees verder

© 2009 - 2024 Tartuffel, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Wat is stalking en hoe kunt u het oplossen?Een ander woord voor stalking is ook wel belagen. Het woord stalking komt af van het Engelse woord 'stalking' wat ook we…
Obsessief gedrag: stalkingHet is over. Jullie passen niet meer bij elkaar, hebben andere toekomstplannen, zijn op elkaar uitgekeken of misschien i…
Doorverkoop kaartjes voor concerten voorlopig niet verbodenDoorverkoop kaartjes voor concerten voorlopig niet verbodenMojo Concerts is het bedrijf dat in Nederland de kaartverkoop doet voor popconcerten. Zwarthandel is een groot probleem.…
De duistere wereld genaamd stalkingDe duistere wereld genaamd stalkingJe kijkt op je telefoon en je hebt tientallen oproepen gemist. Je raakt gefrustreerd, uitgeput misschien zelfs, en je vo…

Wat te doen bij zwaailicht, sirenes of NL-Alert op uw mobielWat te doen bij zwaailicht, sirenes of NL-Alert op uw mobielElke eerste maandag van de maand om 12.00 uur, wordt het alarmsysteem van de overheid getest. Maar weet u eigenlijk wat…
Sepia, schuim der zeeWandelend langs het strand, vind ik tussen touw, wrakhout en plastic flessen ook langwerpige witte stukken, die wat op s…
Bronnen en referenties
  • Inleidingsfoto: Meditations, Pixabay
  • De Volkskrant. Als verliefdheid een waan wordt: Harry Sacksioni schreef over de vrouw die hem jarenlang stalkte. https://www.volkskrant.nl/cultuur-media/als-verliefdheid-een-waan-wordt-harry-sacksioni-schreef-over-de-vrouw-die-hem-jarenlang-stalkte~b612c0ee/ (ingezien op 16-9-2022)
  • Maline Faasen en Marijke Malsch: 'Fanstalking'; Maandblad Geestelijke volksgezondheid (MGv) 09-7/8.
  • http://www.huiselijkgeweld.nl/interventies/wat_betekent__opzettelijk___.html
  • Afbeelding bron 1: CBS Network, Wikimedia Commons (Publiek domein)
Tartuffel (2.972 artikelen)
Laatste update: 31-03-2023
Rubriek: Mens en Samenleving
Subrubriek: Diversen
Bronnen en referenties: 5
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.