Radicalisering: herkennen, betekenis, oorzaak en onderzoek

Radicalisering: herkennen, betekenis, oorzaak en onderzoek Wat is radicalisering? Met radicalisering (onder moslims) wordt een proces bedoeld waarbij moslims zich in woord en/of handelingen verwijderen van en keren tegen de bestaande waarden, arrangementen en instituties zoals die door de politieke elites worden beschermd, en een vorm van jihadisme gaan aanhangen of propageren. Jihad en jihadisme zijn termen die verwijzen naar respectievelijk 'heilige oorlog' of 'gewapende strijd' (het woord kent ook een bredere betekenis in de zin van inspanningen leveren voor het geloof), en een vorm van islamisme die middels geweld of gewapende strijd (jihad) ernaar streeft om de islam op te leggen aan de samenleving, wat resulteert in de vestiging van een kalifaat (islamitische staat). Een aanhanger van het jihadisme heet een jihadi of jihadist. Hoewel de jihad een concept is dat kan worden teruggevonden in de koran, zijn de jihadistische ideologie en jihadistische beweging moderne concepten die opkwamen met de politieke islam in de 19e en 20e eeuw.¹

Radicalisering van moslimjongeren


Jihad en dawa

Het jihadisme is een extreme politiek-religieuze ideologie die ernaar streeft om door middel van het voeren van een ‘heilige oorlog’ tegen alle ongelovigen te voldoen aan de als goddelijke ervaren plicht om de islam over de wereld te verspreiden.[2] Volgens prof. Eitan Azani, onderdirecteur van het Israëlische Instituut voor Contraterrorisme in Herzliya, is de islam in rap tempo bezig de wereld te veroveren. Met harde, maar vooral ook met záchte hand. In het westen zijn we vooral bekend met de jihad, de heilige oorlog waarmee moslims de islamitische heerschappij over de wereld willen uitbreiden, en een wereldwijd kalifaat willen vestigen. Maar het ontplooien van dawa-activiteiten van een radicale ideologie binnen de islam, is ook mogelijk. Vaak vallen deze activiteiten binnen de grenzen van de wet. Prof. Eitan Azani zegt hierover:

"'Een uitnodiging of aansporing doen', betekent het Arabische woord 'dawa' letterlijk. In de alledaagse praktijk heeft de term een veel vérstrekkender betekenis. Het is een soft, niet-gewelddadig instrument om de wereldwijde vestiging van een islamitische maatschappij mogelijk te maken. Variërend van het stichten van scholen tot het bouwen van moskeeën en het organiseren van sociale voorzieningen. In het Westen zijn we vooral beducht voor de jihad (...), maar de dawa is niet minder bedreigend."[3]

Dreiging van jihadistisch terrorisme

De dreiging van jihadistisch terrorisme vormt in Nederland en andere westerse landen anno 2024 de belangrijkste bedreiging voor de nationale veiligheid. De basis hiervan is te vinden in het jihadisme, een extreme politiek-islamitische ideologie. Westerse waarden worden door aanhangers van deze ideologie categorisch afgewezen en bestreden door het voeren van een 'heilige oorlog' tegen alle ongelovigen. Vanuit hun interpretatie van de islam menen jihadisten hiermee te voldoen aan hun, als goddelijke ervaren, plicht om de islam over de wereld te verspreiden. En alles wat afwijkt van de in hun ogen 'zuivere leer' moet bestreden worden. Een deel van de moslims is het oneens met deze interpretatie van de islam en neemt afstand van deze extremistische interpretatie van hun geloof.

Vooral terugkerende jihadisten, veelal 2e of 3e generatie moslimimmigranten die als strijders naar Syrië zijn vertrokken, vormen een groot gevaar. Een deel hunner zal verworden tot zogenaamde lone wolfs (mensen die in hun eentje een aanslag plegen) of sleepers (stille terroristen die onzichtbaar opgaan in de samenleving en langdurig werken aan een aanslag). Uit onderzoeken naar aanslagen in Parijs en elders, blijkt van de daders een groot percentage ex-jihadisten te zijn.[4] Indirect toont dit aan dat er ook binnen de Nederlandse samenleving potentiële terroristen aanwezig moeten zijn. De vraag is niet óf er een aanslag komt, maar wanneer.

Gebruik van termen

Op de website van de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV), wat valt onder het Ministerie van Veiligheid en Justitie, staat dat het gebruik van de termen 'islamitisch terrorisme' of 'moslimterrorisme' door de overheid zoveel mogelijk wordt vermeden.[5] De motivering is dat het overgrote deel van de moslims terrorisme als on-islamitisch beschouwt en er moeite mee heeft dat hun religie op enigerlei wijze wordt geassocieerd met terrorisme. Om vergelijkbare redenen gebruikt de overheid evenmin de term 'religieus geïnspireerd terrorisme', omdat dit de gedachte voedt dat een religie als zodanig de basis zou kunnen vormen voor geweldpleging.[6]

Frits Bolkestein, die leider van de VVD en lid van de Europese Commissie was, vindt dit 'praatjes voor de vaak'. Volgens hem heeft jihadisme alles met islam te maken. In een artikel in De Volkskrant zet de oud-VVD-leider uiteen wat precies het verband is tussen jihadisme en de islam en hij verwijst daarvoor naar een artikel gepubliceerd in het blad Liberaal Reveil van de jurist David Suurland, gepromoveerd op antiterrorisme. De titel luidt: 'Islam en de religieuze fundering van politiek geweld'. David Suurland heeft daartoe de vier toonaangevende rechtsscholen van de islam onderzocht op het punt van geweld: de Maliki-, Hanafi-, Hanbali- en Shafi'i-scholen. David Suurland concludeert na zijn analyse dat de jihad een centraal onderdeel van het islamitisch publiek recht is, aldus Bolkestein.[7]

Push- en pullfactoren radicalisering

Een persoon radicaliseert uiteraard niet van het ene op het andere moment, maar dit is een proces dat zich soms langzaam, maar soms ook in rap tempo voordoet. Ook is radicalisering geen proces dat volgens een vast stramien verloopt. Uit casestudies is achteraf gebleken dat bij radicalisering altijd sprake was van een of meerdere kwetsbaarheden waardoor een cognitieve opening ontstond om te gaan radicaliseren. Dat betekent overigens niet dat de gevoeligheid voor deze kwestbaarheden een garantie is voor radicalisering.

Pushfacoren radicalisering

Wat zijn de mogelijke oorzaken van radicalisering? Het radicaliseringsproces is vaak een combinatie van push- en pullfactoren.[8] De pushfactoren bestaan uit ongunstige sociaal-maatschappelijke omstandigheden waarin een jongere verkeert, zoals onder meer:
  • discriminatie of achterstelling;
  • sociale uitsluiting;
  • vernedering;
  • onrecht;
  • kansarm/kansloos op arbeidsmarkt.

Dit kunnen zowel echte als vermeende (ingebeelde) omstandigheden zijn; het gaat erom hoé een jongere het zelf ervaart. Het zijn niet direct de omstandigheden die jongeren doen radicaliseren, maar de wijze waarop deze omstandigheden ervaren of geïnterpreteerd worden.

Een goed voorbeeld van een echte omstandigheid is het van school sturen van jongeren met een strafblad. Het gaat dan om jongeren die bijvoorbeeld na een diefstal niet meer welkom zijn op school of een stageadres. Het probleem komt vooral door de Verklaring omtrent Gedrag (VoG), in de volksmond 'bewijs van goed gedrag' genoemd. Zo'n verklaring eisen tegenwoordig veel stage-instellingen en werkgevers, waardoor het vinden van een stageadres of werk voor een jongere met een strafblad geen sinecure is. Op sommige scholen krijgen jongeren met een vlekje op hun blazoen zelfs het advies om helemaal niet meer te solliciteren op een baan, er is toch geen kans dat ze wat zullen vinden.[9]

Andere pushfactoren liggen bij de jongere zelf, bijvoorbeeld:
  • psychische of persoonlijkheidsproblematiek;
  • een lichte sociale of cognitieve beperking.

Door dit laatste kan een jongere eerder gevoelens van uitsluiting en onrecht ervaren. Pushfactoren vormen een potentiële voedingsbodem voor radicalisering.

Pullfactoren radicalisering

Pullfactoren bestaan uit de aanwezigheid en het aanbod van radicale ideeën of radicale ideologieën, zowel online als offline. Er zijn verschillende websites die radicaliserende, haatzaaiende, gewelddadige jihadistische content verspreiden en allerlei informatie geven over Syriëgangers, die online boeken over de heilige oorlog verspreiden, potentiële Syriëstrijders van tips voorzien, etc. In het propagandamateriaal van radicale groeperingen wordt vaak sterk geappelleerd op onrecht dat moslims zou worden aangedaan door ongelovigen. Islamitische Staat (IS) publiceert het gelikte propagandatijdschrift Dabiq om hun denkbeelden aan de man te brengen. Offline kan het gaan om een radicale (jongeren)imam, een moskee waar extreme ideeën worden geuit of een groep jongeren in de buurt die aan het radicaliseren is, of verhalen over jongeren die vertrekken of reeds zijn vertrokken naar Syrië.

Waar komt het kort samengevat op neer? Radicalisering vindt niet uitsluitend, maar wel in veel gevallen in de (woelige) puberjaren plaats. Tieners en adolescenten zijn onzekerder over hun identiteit en vatbaarder voor heftige gebeurtenissen. Die kunnen door charismatische extremisten ideologisch worden 'geframed': zo verandert bijvoorbeeld het Midden-Oosten-conflict ineens in een oorlog van het westen tegen alle moslims. En als je onzeker bent over wie je bent, kan een moslimidentiteit met een radicale invulling, waarbij je strijdt tegen 'onrecht' in de wereld, heel aantrekkelijk zijn.[10]

Signalen en tekenen van radicalisering

Afhankelijk van de fase van het radicaliseringsproces waarin een jongeren zich bevindt, is het mogelijk invloed uit te oefenen op het proces van radicalisering. Daarom is het van belang om de kenmerken van (het gedrag van) de doelgroep te analyseren, zodat gericht en zo effectief mogelijk geïntervenieerd kan worden. In de factsheet 'Herkenning en duiding van radicalisering' geeft het Nederlands Jeugdinstituut (NJi) een overzicht van signalen van radicalisering en bedreigende factoren die radicalisering kunnen stimuleren.[11]

Er zijn signalen van radicalisering en er zijn bedreigende factoren rond de persoon, welke de zorgelijkheid van signalen doen
toenemen.

Signalen van radicaliseringBedreigende factoren
Vervreemding en (zelf)uitsluiting: afstand nemen, persoonlijke relaties veranderen drastisch en contacten worden verbroken. Slecht of beperkt sociaal netwerk, isolatie of vervreemding.
Devotie en idealisme: verheerlijking van idealen, een ideale samenleving en het verlaten van instituties die deze idealen niet delen. Waar loopt hij of zijn warm voor?Problematische identiteitsontwikkeling (bijv. eenzaamheid, gepest worden etc.).
Bedreigingen en vijanden: benoemen van bedreigingen van 'de vijand'. Waar is hij of zij tegen of bang voor?Aanwezigheid van radicale personen in de directe omgeving.
Privaat is publiek: er wordt geen onderscheid gemaakt tussen private normen en de publieke normen.Persoonlijke crises (bijv. scheiding, ontslag, conflicten en crises).
Uiterlijke kenmerken en andere uitingsvormen: kleding, profielsite en alias dienen niet om hip te zijn, maar hebben een ideologisch statement. Frustrerende gebeurtenissen (bijv. integratieparadox: een grotere gerichtheid op integratie, leidt tot een grotere gevoeligheid voor cultuurconflicten en discriminatie).
Onderlinge loyaliteit: de gedeelde ideologie of groepsidentiteit wordt belangrijk. Radicalisering is vaak een sociaal proces, een soort van 'nieuwe familie'. Uitzondering hierop zijn eenlingen welke radicaliseren binnen een (zelfverkozen) isolement.Persoonlijke gebeurtenissen die leiden tot schaamte/schande.
Actiebereidheid: Is het onrecht of de bedreigingen dusdanig dat de persoon voelt dat hij tot actie moet overgaan en zijn bijdrage aan de 'strijd' wil/moet leveren? Wordt geweld daarbij gerechtvaardigd of acties gelegitimeerd? Slechte schoolprestaties, werkloosheid, slechte arbeidsmarktkansen.
Psychische problematiek.
Alcohol- en/of drugsgebruik.

Vier profielen van radicaliserende jongeren

Kortom, er is vaak een waaier aan factoren die het radicaliseringsproces beïnvloeden. Externe oorzaken waardoor mensen een stap verder zetten in hun radicaliseringsproces, worden vaak 'triggerfactoren' genoemd. Wat betreft de externe factoren kunnen er drie niveau's worden onderscheiden:
  • Individueel niveau, zoals het verlies van een dierbaar familielid of je jeugd doorbrengen in weeshuizen.
  • Groepsniveau, bijvoorbeeld een huwelijk of het bevriend raken met een clubje radicalen.
  • Niveau van de samenleving, zoals overheidsmaatregelen die ervaren kunnen worden als een aanval op de eigen religie.

Vier profielen
Hoogleraar radicaliseringsstudies Bertjan Doosje van de Universiteit van Amsterdam, onderscheidt vier profielen van radicaliserende jongeren:
  • De identiteitszoeker;
  • De rechtvaardigheidszoeker;
  • De zingevingszoeker; en
  • De sensatiezoeker.

Deze typologie wordt verder verfijnd, zodat deze meetbaar wordt en er verder onderzoek naar kan worden gedaan. Dat is van belang voor de vraag wat je moet met iemand die radicaliseert. Een sensatiezoeker vereist een heel andere aanpak dan een zingevingszoeker. Zo zou een sensatiezoeker bijvoorbeeld baat kunnen hebben bij jachttrips in de natuur, zoals ze die in Noorwegen willen organiseren, terwijl een zingevingszoeker meer behoefte heeft aan een alternatieve (en geweldloze) bron van zingeving.[12]

Indicatoren jihadgang

Het team Contraterrorisme en Extremisme (CTE) van de Landelijke Eenheid (van de politie) heeft een lijst met indicatoren samengesteld op basis van verschillende fasen van radicalisering. Deze fasen zijn niet scherp afgebakend en lopen in elkaar over. De indicatoren op zich hoeven niet per se te duiden op radicalisering, maar als zij zich in een kort tijdsbestek en in samenhang voordoen, zou hiervan sprake kúnnen zijn.

In de eerste fase de verandering van het uiterlijk

  • mannen laten hun baard groeien;
  • mannen en vrouwen dragen traditionele kleding: djellaba, hoofddoek, niqab of burka.

In de tweede fase de verandering in gedrag

  • weerstand tegen gezagsdragers;
  • intolerant gedrag op school;
  • intolerant gedrag tegen vrouwelijke familieleden;
  • geen handen meer schudden van personen van het andere geslacht;
  • geen alcohol meer drinken;
  • niet meer roken.

In de derde fase de jihadisering

  • houden van heimelijke groepsbijeenkomsten;
  • aangaan van een islamitisch (gearrangeerd) huwelijk;
  • fysieke training (deelname aan outdooractiviteiten);
  • aankopen bij dumpstores en outdoorwinkels;
  • verdiepen in de Arabische taal;
  • achterlaten van een testament of afscheidsbrief;
  • actievoeren en oproepen tot geweld tegen ongelovigen;
  • verdiepen in radicale literatuur/websites
  • plaatsen van jihadistische uitingen op social media;
  • gebruiken van jihadistische vlaggen bij demonstraties en manifestaties.

In de vierde fase de jihadgang

  • in- en uitreisstempels in paspoort;
  • contant geld, geen betaalpassen;
  • treinkaartjes naar buitenland en/of vliegtickets;
  • aangifte vermissing van paspoort of ID-kaart;
  • het bij zich hebben van meerdere prepaidtelefoons, simkaarten, thermokleding, stafkaarten, zaklampen, et cetera;
  • het betalen van openstaande boetes;
  • aangifte vermissing persoon.

Team TER

Reclassering Nederland (RN) heeft een landelijk team TER, wat staat voor Terrorisme, Extremisme en Radicalisering. Dit team houdt zich bezig met de advisering over en het toezicht op individuen die verdacht worden of veroordeeld zijn voor het plegen of voorbereiden van terrorisme gerelateerde misdrijven. Hierbij kan gedacht worden aan personen die dreigen uit te reizen naar conflictgebieden of daaruit teruggekeerd zijn. Personen die voor een ander misdrijf bij de reclassering in beeld zijn, maar gelinkt zijn aan in Nederland bekende terreurnetwerken behoren ook tot de cliënten van dit team.

Team TER bestaat uit door de NCTV opgeleide medewerkers, afkomstig uit alle regio's van het land. De aanpak is aangepast aan de specifieke behoefte van de doelgroep. Zo wordt er bijvoorbeeld altijd in duo's gewerkt. Verder vindt er nauwe afstemming plaats met betrokken ketenpartners, zoals gemeenten, NCTV, politie (wijkagent), openbaar ministerie (OM), maar ook met imams. Het team richt zich alleen op islamitisch geradicaliseerden, omdat zij thans het grootste risico vormen. Indien rechts-radicale individuen of andere groeperingen aangemeld zouden worden, zal bezien worden hoe hier een aanbod op geformuleerd moet worden.

Radicalisering Europese jihadisten gaat snel

Radicalisering in Europa gaat snel. De groepen jihadisten die hierdoor ontstaan, bestaan vaak uit groepen vrienden die als groep radicaliseren en besluiten om naar Syrië of Irak te vertrekken om daar te gaan vechten. Dit blijkt uit een grootschalig terreuronderzoek in Europa, uitgevoerd onder leiding van de Nederlandse Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV).[13] Volgens het rapport is er geen duidelijke profiel van de jihadisten uit Europa te maken. De meesten hunner komen uit België, Frankrijk, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk. Gemiddeld is 17 procent van de jihadisten per land vrouw.

Meer weten?

Noten:
  1. About.com Jihadi. http://terrorism.about.com/od/politicalislamterrorism/g/Jihadi.htm (voor de laatste keer geraadpleegd op 29-1-2016)
  2. NCTV. Terrorismebestrijding: Jihadisme en jihadistisch terrorisme. https://www.nctv.nl/onderwerpen/tb/watisterrorisme/jhadisme-jihadistische-terrorisme/ (voor de laatste keer geraadpleegd op 29-1-2016)
  3. Reformatorisch Dagblad. Prof. Eitan Azani: Islam is bezig wereld te veroveren. 12-3-2011, http://www.refdag.nl/nieuws/buitenland/prof_eitan_azani_islam_is_bezig_wereld_te_veroveren_1_539488 (voor de laatste keer geraadpleegd op 29-1-2016)
  4. Koby Zicher (OpinieZ). Terrorisme in Nederland: realisme of doemdenken? 8-8-2015, http://opiniez.com/2015/08/08/terrorisme-in-nederland-realisme-of-doemdenken/ (voor de laatste keer geraadpleegd op 29-1-2016)
  5. NCTV. Terrorismebestrijding: Jihadisme en jihadistisch terrorisme. https://www.nctv.nl/onderwerpen/tb/watisterrorisme/jhadisme-jihadistische-terrorisme/ (voor de laatste keer geraadpleegd op 29-1-2016)
  6. Ibid.
  7. Frits Bolkestein. Jihadisme heeft alles met islam te maken. 25-8-2015, http://www.volkskrant.nl/opinie/jihadisme-heeft-alles-met-islam-te-maken~a4129090/ (voor de laatste keer geraadpleegd op 29-1-2016)
  8. Nederlands Jeugd Instituut (NJI). Radicalisering: Signalen van radicalisering herkennen. http://www.nji.nl/nl/Kennis/Dossier/Radicalisering/Signalen-van-radicalisering-herkennen (voor de laatste keer geraadpleegd op 29-1-2016)
  9. Germa Graveland (De Telegraaf). 'Schop jongere met strafblad niet van school'. 9-12-2015, p. 14.
  10. Peter Wierenga (De Volkskrant). Alles beter dan nietsdoen. 16-1-2016.
  11. NJi. Factsheet 'Herkenning en duiding van radicalisering'.
  12. Peter Wierenga (De Volkskrant). Alles beter dan nietsdoen. 16-1-2016.
  13. Van Ginkel, B. and E. Entenmann (Eds.), “The Foreign Fighters Phenomenon in the European Union. Profiles, Threats & Policies”, The International Centre for Counter-Terrorism – The Hague 7, no. 2 (2016). DOI: http://dx.doi.org/10.19165/2016.1.02

Lees verder

© 2016 - 2024 Tartuffel, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Molenbeek – ‘Jihadistische hoofdstad van Europa’Molenbeek – ‘Jihadistische hoofdstad van Europa’Molenbeek is een deelgemeente in het westen van Brussel. De plaats heet voluit Sint-Jans-Molenbeek en wordt in het Frans…
recensieOnzichtbare ouders, de buurt van Mohammed BOver de buurt waar de moordenaar van Theo van Gogh opgroeide schreef Margalith Kleijwegt het boek Onzichtbare ouders – D…
Jihadisme en de maatregelen tegen jihadistennieuws uitgelichtJihadisme en de maatregelen tegen jihadistenIn een tijd waarin gevreesd wordt voor het extremisme van het Jihadisme neemt Nederland in 2014 maatregelen tegen jihadi…
Jihad, radicalisme en terrorisme (IS)Jihad, radicalisme en terrorisme (IS)Jihad is een Arabische term die verwijst naar het 'streven naar een beter leven'. Beoefenaars van de jihad noemt men de…

Inspiratieloos: tipsInspiratieloos: tipsOf het nu gaat om een tekst schrijven, schilderen, knutselen, of wat dan ook, soms is het moeilijk om inspiratie te krij…
Waarom kiest een consument voor een luxe modemerk?Waarom kiest een consument voor een luxe modemerk?In vroeger tijden waren de klanten die geld besteedden aan dure en luxe kleding bijna alleen maar de welgestelden in de…
Bronnen en referenties
  • Inleidingsfoto: Geralt, Pixabay
  • About.com Jihadi. http://terrorism.about.com/od/politicalislamterrorism/g/Jihadi.htm (voor de laatste keer geraadpleegd op 29-1-2016)
  • Contraterrorisme en Extremisme. Kaartje Indicatoren jihadgang. 28-3-2014
  • Frits Bolkestein. Jihadisme heeft alles met islam te maken. 25-8-2015, http://www.volkskrant.nl/opinie/jihadisme-heeft-alles-met-islam-te-maken~a4129090/ (voor de laatste keer geraadpleegd op 29-1-2016)
  • Germa Graveland (De Telegraaf). 'Schop jongere met strafblad niet van school'. 9-12-2015, p. 14.
  • Inge Arends, Dick Douwes en Arend Jan Termeulen. Prisma van de islam - Begrippen van A tot Z. Het Spectrum BV, Utrecht, 1995.
  • Koby Zicher (OpinieZ). Terrorisme in Nederland: realisme of doemdenken? 8-8-2015, http://opiniez.com/2015/08/08/terrorisme-in-nederland-realisme-of-doemdenken/ (voor de laatste keer geraadpleegd op 29-1-2016)
  • NCTV. Terrorismebestrijding: Jihadisme en jihadistisch terrorisme. https://www.nctv.nl/onderwerpen/tb/watisterrorisme/jhadisme-jihadistische-terrorisme/ (voor de laatste keer geraadpleegd op 29-1-2016)
  • Nederlands Jeugdinstituut (NJi). Radicalisering: Signalen van radicalisering herkennen. http://www.nji.nl/nl/Kennis/Dossier/Radicalisering/Signalen-van-radicalisering-herkennen (voor de laatste keer geraadpleegd op 29-1-2016)
  • NJi. Factsheet 'Herkenning en duiding van radicalisering'.
  • Peter Wierenga (De Volkskrant). Alles beter dan nietsdoen. 16-1-2016.
  • Reformatorisch Dagblad. Prof. Eitan Azani: Islam is bezig wereld te veroveren. 12-3-2011, http://www.refdag.nl/nieuws/buitenland/prof_eitan_azani_islam_is_bezig_wereld_te_veroveren_1_539488 (voor de laatste keer geraadpleegd op 29-1-2016)
  • Van Ginkel, B. and E. Entenmann (Eds.), “The Foreign Fighters Phenomenon in the European Union. Profiles, Threats & Policies”, The International Centre for Counter-Terrorism – The Hague 7, no. 2 (2016). DOI: http://dx.doi.org/10.19165/2016.1.02
Tartuffel (2.972 artikelen)
Laatste update: 03-03-2024
Rubriek: Mens en Samenleving
Subrubriek: Diversen
Bronnen en referenties: 13
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.