Vertellen over verkrachting; ervaringsverhalen van vrouwen

Vertellen over verkrachting; ervaringsverhalen van vrouwen Stel je voor: je bent vrouw en je bent verkracht. In veel gevallen is de verkrachter iemand die je kent. Hoe vertel je dan aan andere mensen uit je omgeving wat er met je gebeurd is? Wat wil je wel en niet vertellen en aan wie wel en wie niet? En hoe reageren deze mensen? In dit artikel staan de ervaringen van vrouwen die deze situatie hebben meegemaakt, hun overwegingen en vertellingen, de reacties van anderen daarop en de gevolgen voor deze vrouwen.

Vertellen

Stel je nou voor, je bent verkracht. Dan gaat dat je niet in je koude kleren zitten. Maar wat doe je er dan mee? Ik wist dat echt niet. Ik zat daar maar in die kamer me af te vragen wat ik nu dan moest. Ik bedoel, wie vertel je dat nou zo even? En wat moet je dan zeggen? Ik heb er echt wel een paar maanden over gedaan voordat ik überhaupt mijn mond opendeed. En toen wist ik nog niet eens of ik het nou wel goed zei. Ik kon het niet eens verklaren waarom ik het niet eerder had gezegd. Maar dat ging gewoon niet (Manon).

Dit citaat schetst een probleem dat voor veel verkrachte vrouwen geldt: hoe vertel je aan mensen wat er met je gebeurd is, wat vertel je ze dan en wie ga je het eigenlijk vertellen?

De psycholoog

De meeste vrouwen dachten goed na over wie ze erover wilden vertellen. Sommige vrouwen besloten dat ze er met niemand over wilden praten. Ze hielden het verhaal voor zich en probeerden het zelf zo snel mogelijk te vergeten. Eén van de deelneemsters aan deze studie had het nog nooit aan iemand verteld, voor de deelname. Ze merkte na drie jaar dat ze het niet kon vergeten en dat ze er eigenlijk wél over wilde praten. Ze had echter het idee dat ze het niet aan iemand uit haar vrienden- of familiekring kwijt kon. Het was te lang geleden om er nog over te beginnen. Ze was bang voor hun reacties, voor afkeuring van haar gedrag. Ze dacht dat niemand het zou begrijpen als ze er na zoveel jaar pas mee kwam. Bovendien was ze ook bang dat mensen haar niet zouden geloven, aangezien ze het drie jaar lang had verzwegen. Daarom had ze, zonder dat mensen in haar omgeving wisten waarom, een afspraak gemaakt met een psychologe.

Uiteindelijk ben ik er wel achter gekomen dat ik er over moet praten. Ik vertel steeds aan anderen dat het goed is om je problemen te uiten. En daar zit ik dan, met een levensgroot probleem waar ik niks mee doe, alleen omdat ik niet weet wat ze er allemaal wel niet van zullen denken. Maar ik begin het steeds erger te vinden. Ik heb er echt last van. Ik kan om het minste wel gaan janken. En dat is niet handig als je gewoon wilt leven, zonder dat je de hele dag het idee hebt dat iedereen maar naar je rooie oogjes loopt te kijken (Marja).

Partners en vriendinnen

Verreweg de meeste vrouwen praatten wel vrij snel over hun ervaring met verkrachting. Ze besloten de gok te wagen en hoopten dat de mensen die zij kozen hen niet zouden veroordelen. Degenen die er meestal het eerst iets over hoorden, waren hun partners en enkele vriendinnen; mensen die dichtbij stonden. Aan hen vertelden ze vaak de meest emotionele versie van het verhaal. Veel vrouwen zeiden dat ze van plan waren om het verhaal rustig te vertellen en hun toehoorders geen al te grote schok te bezorgen. Sommige vrouwen lukte dit. Anderen barstten toch opeens in huilen uit, of vertelden meer dan ze van plan waren.

Ouders

Ook vertelden sommige vrouwen het aan hun ouders. Met hen bespraken ze echter niet alles. Ze waren bang dat zij daar niet tegen konden, dat ze er te veel van zouden schrikken of dat ze er negatief op zouden reageren. Bovendien hadden ze het idee dat ouders dit soort dingen niet tot in detail wilden weten. Met hen heb je het nu eenmaal niet zo snel over dingen van seksuele aard. Ook al was dit geen vrijwillige seks, het heeft er toch veel mee te maken. De ouders hoorden dus niet vaak precies hoe alles was gegaan op het moment van de verkrachting. Over het algemeen vroegen ze daar ook niet naar. De vrouwen vertelden hun ouders een verhaal waarin ze beschreven hoe ze in die situatie terecht waren gekomen en soms ook hoe ze er weer uitkwamen. Wat daartussen plaats heeft gevonden, werd vaak zeer kort samengevat.

Ja, ik heb mijn ouders wel iets verteld ja. Maar dat is niet het hele verhaal natuurlijk. Ik bedoel, het is toch wel een soort seks waar je het over hebt en ik weet niet hoor, maar dat is toch niet dat ik dat op mijn gemak met mijn vader en moeder ga zitten bespreken. Dus ik heb het maar heel kort gezegd eigenlijk. En ze wilden alleen maar weten over hoe het zover kon komen en wat ik dan daarna gedaan had. Ze vroegen helemaal niet om hoe dat nou voelde of zo... op dat moment, bedoel ik (Tineke).

Toen ik aan mam vertelde dat ik dat had meegemaakt, toen zag ik haar gewoon zo schrikken. Ik wilde achteraf dat ik het maar gewoon buiten haar om had laten gaan, dat ze er niets van wist. Nu heb ik ’t maar gewoon zo min mogelijk verteld. Ik heb echt heel globaal wat gezegd en toen zijn we ergens anders over gaan praten (Manon).

Ik heb het ze wel verteld, dat ik verkracht ben. Eerst ben ik er mee naar mijn vader gegaan en ik heb het volgens mij best wel bot gezegd. Ik wist ook niet hoe ik dat anders zou moeten doen. Maar ik heb niet echt uitgeweid en zo. Ik heb gewoon gezegd dat die man dat gedaan had, [...]. Volgens mij durfde hij niet echt om preciezere dingen te vragen, dus ik heb ‘m ook niet helemaal alles verteld. Ik heb gewoon gezegd: dat en dat is gebeurd. Ik wilde ook helemaal niet op al die smerige details ingaan van wat hij dan precies gedaan had (Mira).

Sommige vrouwen vertelden hun ouders helemaal niets. Ze waren bang dat de ouders zichzelf de schuld zouden geven, omdat ze “niet goed genoeg duidelijk hebben gemaakt waar de gevaren liggen in het leven” (Petra). Andere vrouwen waren juist bang dat hun ouders hen de schuld zouden geven van de verkrachting. Daarnaast wilden sommige vrouwen niet nog een probleem toevoegen aan de problemen die hun ouders al hadden. Het kwam ook voor dat de ouders niets te horen kregen, omdat hun dochter vond dat ze te lang gewacht had met het vertellen. Verschillende vrouwen waren bang dat hun ouders, als ze het nu nog vertelden, zouden denken dat ze hen niet genoeg vertrouwden om zoiets meteen kenbaar te maken. Ook vertelden sommigen het niet aan hun ouders omdat ze bang waren dat ze hen een te grote schok zouden bezorgen. Eén vrouw was bang dat haar vader een tweede hartaanval zou krijgen als hij hoorde dat zij verkracht was door een man die hij kende. Ook voor grootouders werd het om deze reden vaak verzwegen. Bovendien gold hier zowel voor grootouders als voor ouders: met hen heb je het niet, of in ieder geval zo min mogelijk, over persoonlijke seksuele gebeurtenissen.

Ik wilde het eigenlijk niet aan mijn ouders vertellen. Ik wilde ze niet belasten met mijn problemen terwijl ze, naar mijn idee, al genoeg problemen hadden. Dus ik had een brief geschreven, om het toch van me af te kunnen schrijven. Ik was helemaal niet van plan om ze die echt te geven, maar toen mijn moeder hem eenmaal gevonden had, was ik toch wel blij dat ik erover kon praten. (Saskia)

Ik heb het echt expres niet aan mijn moeder verteld. Ik zou dat volgens mij echt niet kunnen. Ik bedoel, het gaat dan toch over een man die... nou ja, het was toch seks. Niet dat ik dat dan ook wilde, maar toch. Hij heeft mij wel helemaal gezien en aan me gezeten... (Petra).

Het was heel moeilijk, want ik vertel ze altijd alles, maar ik heb het toch niet aan mijn ouders verteld. Ik wilde niet dat zij mij ook zouden gaan zien als zo’n delletje, alsof ik heel vies was. Ik zou ze dat niet aan kunnen doen. Dan zouden ze zich ook nog zorgen gaan maken over hoe ik nu nog een normale man zou kunnen krijgen, want zo denken ze. Dat konden ze er toen echt niet bij hebben (uit een brief van Dina).

Familie

Vrouwelijke familieleden, zoals zussen en tantes, werden vaker ingelicht dan mannelijke familieleden (behalve vaders). Een vrouw zou waarschijnlijk eerder kunnen begrijpen waar een vrouw na een verkrachting doorheen gaat dan een man. Bovendien waren ze door mannen verkracht. De meeste vrouwen gaven aan dat ze zich er prettiger bij voelden om het eerst met een vrouw te bespreken. Bovendien vonden sommige mensen het ook vreemd als ze dat niet deden, zoals Mira.

Maar het kwam erop neer dat Mira naar [haar vader] toe was gekomen...en dat vonden we eigenlijk allebei al vreemd, omdat ze met zoiets toch eerst naar mij zou komen, dachten we. Niet dat zij geen goede band hadden, maar zoiets... ja, dat zou je toch eerder met een vrouw delen (Mira’s moeder).

Waarom heb je het eerst aan je vader verteld? (hulpverleenster in groepsgesprek).

Over het algemeen kregen broers van de vrouwen zelf helemaal niets te horen. Soms hebben ze het later wel gehoord, via hun ouders of een zus. Veel vrouwen wisten ook niet hoe ze dat aan zouden moeten pakken. Ze hadden net een vervelende ervaring met een man achter de rug. Een andere man, ook al is het je broer, was niet de eerste die ze daarover wilden inlichten. Daar waren verschillende redenen voor. Sommige vrouwen gaven aan dat zij het niet gewend waren om met hun broer over seksualiteit te praten. Ondanks het feit dat het hier om seksueel geweld ging, voelden ze zich er toch niet prettig bij hun broer op de hoogte te stellen. Bovendien waren de meeste vrouwen in deze onderzoeksgroep verkracht door een hen bekende man. Sommige van hen gaven dan ook aan dat zij het vertrouwen in alle mannen verloren waren. Hun broers zagen ze in dit geval ook als mannen; mannen waarvan zij voorheen dachten dat zij ze kenden en dat zij ze konden vertrouwen waarschijnlijk. Andere vrouwen gaven aan dat ze hun broers expres niets verteld hadden, omdat ze bang waren dat hij woedend zou worden op de verkrachter en het recht in eigen hand zou nemen, door de man bijvoorbeeld in elkaar te slaan.

Ook de vrouwen in de familie kregen meestal niet het hele verhaal te horen. Er werden vaak bewust stukken weggelaten, met name weer gedeeltes over de verkrachting zelf. Enkele vrouwen zeiden dat niemand uit zichzelf alle details zou vertellen. Zeker niet aan familie, want “daar zit je aan vast” (vrouw in een groepsgesprek). De familieleden zouden alles wat er gezegd werd, kunnen onthouden en ieder moment weer naar voren brengen.

Ik heb het toch als eerste aan mijn tante verteld, die stond toch het dichtste bij. Maar ik denk niet dat ik toen alles verteld heb. Je wilt toch ook niet zo ruw op haar dak... Bovendien wilde ik ook gewoon niet dat ze alles wist. Er zijn van die dingen waar je gewoon niet over kunt praten met je familie. [...] ze heeft mij van klein kind af meegemaakt, dan ga ik haar nu toch niet haarfijn uitleggen wat zo’n jongen allemaal precies met me heeft uitgehaald. Dan gaat ze er straks nog verder op door... (Brigitte).

Nee, ik heb dat al eerder meegemaakt. Dan vertel je zoiets... en begrijp me goed hoor, van mij mogen ze in de familie best dingen weten, maar dan gebruiken ze dat later tegen je in iets anders. Of ze houden er gewoon nooit meer over op. Alles in je leven wordt dan opeens aan dat ene ding opgehangen. Dus dan vertel je gewoon wat ze moeten weten. En als dat niks is, dan horen ze ook niks (vrouw in een groepsgesprek).

Bekenden

Behalve aan familieleden en vrienden vertelden de vrouwen hun verhaal ook aan anderen. Aan mensen die iets verder weg stonden, zoals collega’s, huisgenoten en kennissen, vertelden ze kleine stukjes van hun verhaal. Vaak was dit vertellen min of meer noodgedwongen: de vrouwen wilden een verklaring geven, of hadden het idee dat ze dit moesten, voor het feit dat ze een paar dagen niet op hun werk waren verschenen, dat ze thuis waren, dat ze met opgezwollen ogen rondliepen of dat ze eigenlijk liever geen afspraken wilden maken. Sommige vrouwen verzonnen een smoes of zeiden helemaal niets; zij wilden andere mensen geen deelgenoot maken van deze “persoonlijke” ervaring. Anderen vertelden het wel aan een collega of een huisgenote waar ze goed mee op konden schieten. De keuze om het aan bepaalde mensen te vertellen, werd meestal vrij bewust gemaakt, maar wel heel snel.

Als de gelegenheid zich dan voordoet, moet je heel snel beslissen: ga ik het nu vertellen of laat ik dit moment voorbij gaan. Het is echt een kwestie van snel oordelen, want als je het moment wel voorbij laat gaan, dan kun je er ook niet meer op terugkomen. Dat is dan omdat je met die mensen nauwelijks echt vertrouwelijke gesprekken hebt. Als je dat dan een keertje wel hebt, kun je er ook nog wel eens een vriendin aan overhouden. Maar dan moet je dus wel echt gaan zeggen wat je bezighoudt (Jeanine).

De politie

Verschillende vrouwen hebben de verkrachting aangegeven bij de politie. Ze wilden dat de man die ze verkracht had, gestraft zou worden. Bij de politie vertelden ze hun verhaal aan een (meestal vrouwelijke) rechercheur. In tegenstelling tot andere mensen vroeg deze rechercheur wel om alle details. Het liefst wilde zij ze ook meerdere malen horen. Het moest tenslotte allemaal precies kloppen. Dit was ook een reden voor sommige vrouwen om juist niet naar de politie te gaan. Ze waren bang voor alle emoties die los konden komen als ze het verhaal van hun verkrachting tot in de kleinste details zouden moeten vertellen.

Ik heb er wel over gedacht om naar de politie te gaan, maar heb uiteindelijk besloten om dat niet te doen. Het zou waarschijnlijk toch op niets zijn uitgelopen, aangezien er waarschijnlijk niet genoeg bewijs was geweest. Maar de grootste reden om geen aangifte te doen van deze verkrachting, was dat ik dacht dat ik niet tegen alle emoties zou kunnen. Het zou bij mij te veel gevoelens losmaken. Bovendien wilde ik het ook mijn man en kinderen niet aandoen. Vooral op de kinderen zou het een grote weerslag hebben als ik als een huilend hoopje mens door het leven zou gaan. Ik heb, na overleg met mijn man, dus besloten om het zo snel mogelijk achter ons te laten (uit een brief van Liesbeth).

Ik heb wel aangifte gedaan. Het was heel moeilijk. Je zit daar toch je ziel bloot te leggen, alleen maar omdat zij zo nodig alles precies willen weten. Ik had soms ook echt wel het idee dat ze het gewoon voor de lol deden of zo. Zal wel niet. Maar toch, ze willen alles wel drie keer horen. Ik wilde nu wel dat ik het niet gedaan had, want uiteindelijk heeft het alleen maar veel tijd en energie gekost. Ik werd er zo jankerig van. En er is helemaal niets uitgekomen (Saskia).

Ik wilde meteen al geen aangifte doen. Ik had al een keertje eerder iets meegemaakt, dat was iets heel simpels en daar heb ik toen wel aangifte van gedaan. Maar dat was toen al zo’n emotionele toestand, daar had ik echt geen zin meer in. En nu dan helemaal... ik was al zo huilerig als ik weet niet wat. Dan wilde ik echt niet op dat bureau gaan zitten. Tegen mijn vriend heb ik toen gezegd dat ik dat wel later zou doen, want die vond dat wel belangrijk, maar het is er nooit meer van gekomen (Tineke).

Hulpverleners

Al deze vrouwen hebben hulp gezocht bij een professionele organisatie. Ze wilden hun verhaal vaker kwijt dan de mensen in hun omgeving er naar wilden luisteren. Een hulpverlener luistert altijd. De meeste vrouwen hebben zelf hulp gezocht, omdat ze in de gaten kregen dat de mensen in hun omgeving subtiel of minder subtiel op een ander onderwerp overgingen als de verkrachting of de nasleep daarvan ter sprake kwam. Ook kwam het voor dat ze lichamelijke en/ of geestelijke problemen ondervonden, waarvoor ze graag hulp wilden hebben. De meeste vrouwen hebben pas een jaar of langer na de verkrachting hulp gezocht bij een instantie. Aanvankelijk hadden ze het idee dat ze het zelf op konden lossen of dit zouden moeten kunnen.

Alleen als je er zelf echt niet uitkomt, ga je toch naar de psycho. Anders kun je wel voor elk dingetje van niks daar op de stoep gaan staan (Lonneke).

Ja, mijn moeder vond dat ik eens naar een psycholoog moest. Ik dacht echt dat ik het nog wel even zelf kon proberen. Maar achteraf ben ik er wel blij om. Het was een opluchting om erover te kunnen praten met iemand die luisterde (Manon).

Ik kon het wel zelf aan, dacht ik. Ik had toch goede vrienden die altijd naar me luisterden. Maar die hielden op een gegeven moment gewoon op met luisteren. En als zelfs je beste vriendin geen tijd meer voor je heeft, wat moet je dan? Ik dacht dat ik gek werd: ik wilde er nog heel veel over praten, maar niemand wilde luisteren (vrouw in een gespreksgroep).

Vreemden

Enkele vrouwen vertrouwden hun ervaring aan vreemden toe. Ze wilden hun verhaal aan iemand vertellen, maar hadden dat om verschillende redenen in hun eigen bekendenkring nooit gedaan. Het was niet zo dat ze dan een willekeurige vreemdeling aanschoten om hun ervaringen mee te delen. Meestal was het iemand die ze tegenkwamen op een vakantiereis of iets dergelijks. De vreemden waren mensen waar ze een paar dagen mee optrokken, maar die ze daarna waarschijnlijk nooit meer zouden zien. Het voordeel hiervan was dat ze niet bang hoefden zijn dat die persoon er ooit nog op terug zou komen. Ze zouden niet op onverwachte momenten door de ander geconfronteerd worden met hun verkrachting.

Niet vertellen

Deze confrontatie was een grote angst van veel vrouwen. Ze wilden niet dat andere mensen onverwacht over hun verkrachtingservaring begonnen. Veel vrouwen gaven aan dat ze niet wisten hoe ze daarop zouden reageren. Een verkeerde reactie zou een relatie in gevaar kunnen brengen.

Het is nog nooit echt gebeurd, maar ik ben er wel bang voor dat als iemand mij opeens vraagt hoe het daar nou mee zit, of ik er al overheen ben of zo... ik weet dat dat nog niet zo is, maar ik kan er soms dus best normaal over praten. Maar soms ook helemaal niet (vrouw in een gespreksgroep).

Bij mij lijkt het de ene keer of ik er helemaal niet meer mee zit. Dan kan ik er gewoon om lachen en grapjes maken. Maar de volgende keer krijg ik dat echt niet voor elkaar. Het ligt er ook wel aan met wie je dan bent, natuurlijk. Mijn moeder kan een grapje echt niet waarderen. Maar soms kan ik dat toch echt niet inhouden als ze er dan zo serieus over begint. Het ligt maar helemaal aan mijn bui. Maar dan heb ik toch liever dat ze er maar helemaal niet over begint. Daar maak ik me soms best zorgen over, want het gaat nou net weer een beetje goed tussen ons en als ik dan zo stom doe... (Mira).

Dat vrouwen niet onverwacht geconfronteerd wilden worden met hun ervaring, was een reden om aan bepaalde vrienden helemaal niets te vertellen over de verkrachting. Ze wilden bij die vrienden gewoon “zichzelf kunnen zijn, zonder bagage” (Petra). Er waren ook vrouwen die om die reden geen enkele vriend(in) inlichtte over het gebeurde.

Een andere reden die vrouwen noemden waarom ze zo min mogelijk vrienden in willen lichten, was dat ze bang waren voor hun reactie. Vaak was deze angst gebaseerd op reacties die ze van anderen kregen of op verwachtingen die ze hadden op basis van bepaalde denkbeelden die ze zelf hadden (gehad).

Tot slot waren er verschillende vrouwen die bewust hun partner niet hebben ingelicht over de verkrachting. Het ging hier om partners die ze nog niet hadden ten tijde van de verkrachting. Sommige vrouwen waren nog wel van plan om hem ooit te vertellen wat zij hebben meegemaakt, maar ze waren er nog niet aan toe, ze vonden dat de relatie nog niet lang genoeg duurde, ze waren nog niet helemaal zeker of dit wel een langdurige relatie ging worden of ze waren bang dat hij negatief op het verhaal zou reageren.

Ik heb hem er nog niks over verteld, over... je weet wel. [Ga je dat nog doen?]. Weet ik niet. Ik ben er een beetje bang voor. Misschien is hij nog helemaal niet de ware. En dan is het over en dan weet hij het... Maar misschien moet ik het toch wel doen. Als een soort ware-Jacob-test. Weet ik dat ook meteen (Marijke).

Ik ben een beetje bang dat hij anders naar me gaat kijken. Misschien vindt hij me dan ook wel vies (Saskia).

Samengevat

Bijna alle vrouwen gaven aan dat het heel moeilijk was om aan mensen te vertellen dat ze verkracht waren. Het grootste probleem vonden ze de vraag ‘hoe begin je erover?’. Het was voor hen niet makkelijk om het juiste moment te kiezen. Soms kwam dat moment opeens en “floepte het eruit” (Mira), anderen planden er speciale gesprekken voor. De meeste vrouwen vertelden niet alle details, behalve als daar uitdrukkelijk om gevraagd werd (bijvoorbeeld bij de politie). Sommige vrouwen wachtten heel lang, in één geval wel drie jaar, voordat ze het voor het eerst aan iemand kenbaar maakten. Aan wie ze het voor het eerst vertelden, verschilde. De meeste vrouwen hebben het wel aan meerdere mensen verteld, zoals partners, vriendinnen, collega’s, huisgenoten en soms aan hun ouders. Veel vrouwen hebben echter niets aan hun ouders verteld. Redenen daarvoor waren onder andere dat ze bang waren dat hun ouders er te veel van zouden schrikken, dat ze zichzelf de schuld zouden geven, of dat ze juist haar de schuld zouden geven van het gebeurde. Andere mensen aan wie bewust niets verteld werd over verkrachting, waren broers, grootouders, sommige vrienden en vaak ook de politie. Dit was om ‘ongewenste effecten’ te voorkomen, zoals woedende broers, geschokte grootouders, “emotionele toestanden” met vrienden en “gezeur” op een politiebureau.

Reacties van andere mensen

Veel vrouwen waren bang voor de reacties die anderen op hun verhaal zouden geven. Desgevraagd bleek dat veel van die angsten gebaseerd waren op denkbeelden over verkrachting en de daders en slachtoffers daarvan.

Positieve en negatieve reacties

Sommige reacties werden door vrouwen als positief ervaren, andere waren voor hen negatief. Een positieve reactie was bijvoorbeeld gewoon luisteren naar het verhaal. Sommige mensen reageerden door te zeggen dat ze het dapper vonden dat ze het verhaal vertelden, dat niet iedereen die moed had of dat ze het fijn vonden dat juist zij het te horen kregen. Zo’n soort opmerking gaf de vrouwen het idee dat het gewaardeerd werd dat ze het vertelden.

Slachtofferschap

Vaak waren de mensen aan wie ze vertelden naderhand geschokt, verdrietig of bezorgd over het welzijn van het ‘slachtoffer’. Dit werd door sommige vrouwen als positief ervaren. Jeanine vond het bijvoorbeeld een teken dat haar zus om haar gaf, ook al zagen ze elkaar nauwelijks. Andere vrouwen hadden echter het gevoel dat ze door zo’n soort reactie in de slachtofferrol gedwongen werden. Tineke beschrijft hoe ze werd “getroost en verzorgd” waardoor zij het gevoel kreeg dat ze “zielig” gevonden werd. Mensen vertelden haar ze dat ze “begrip hadden voor de situatie”. Daar voelde ze zich niet lekker bij. Ze was niet zielig. Het was voor haar een teken dat mensen toch niet konden begrijpen wat zij doormaakte.

Schuldvraag

Ook waren er mensen die meteen over schuld begonnen. Geen van de vrouwen die dit meemaakte, vond dit positief. Ook niet als ze te horen kregen dat het juist niet hun schuld was. Een vriendin van Brigitte zei meteen dat ze vooral niet moest denken dat het haar schuld was. Tot dan had ze daar nog helemaal niet over nagedacht. Anderen hadden wel zelf al nagedacht over de vraag wie nu de schuld zou krijgen. Dat was een reden dat Lonneke lang gewacht heeft voordat ze het aan iemand heeft verteld. Ze had het idee dat zij de schuld zou krijgen, omdat zij in een verlaten bos was gaan wandelen. Bij haar is dat, in tegenstelling tot vele anderen, uitgekomen. Haar familie vond het inderdaad dom dat ze daar had gelopen en dat ze had kunnen verwachten dat er zoiets zou gebeuren.

Ongeloof

Sommige mensen reageerden verbaasd of ronduit ongelovig op het verhaal. Mira’s ouders geloofden haar niet. Zij hadden het idee dat zij overdreef. Daar gaven zij zichzelf de schuld van: ze hadden haar te beschermd opgevoed, waardoor ze nu het leven niet goed aankon. Zij wilde, volgens haar ouders, alleen maar aandacht. Mira dacht dat dit kwam doordat haar ouders eigenlijk bang waren. Als ze haar zouden geloven, dan zouden enge dingen als verkrachting opeens veel te dichtbij komen. Er waren meer vrouwen die als verklaring voor sommige reacties deze reden gaven. Zo reageerde de zus van Marijke in het geheel niet op het verhaal. Zij negeerde het. Een vriendin van Saskia bagatelliseerde het gebeurde door te zeggen dat er ergere dingen in de wereld zijn en dat ze maar moest proberen om er niet te veel aan te denken. Volgens Marijke en Saskia waren deze mensen gewoon bang dat de stabiliteit van hun eigen, veilige wereldje zou verdwijnen als ze al te veel belang zouden hechten aan verhalen als deze.

Negeren

Ook hebben sommige vrouwen gemerkt dat mensen niet wisten wat ze ermee moesten. Ze luisterden naar het verhaal en maakten daarna een opmerking als “wat vreselijk voor je” of “dat dat nu net jou moet gebeuren”. Vervolgens kwamen ze er nooit meer op terug. Verschillende vrouwen hebben ook meegemaakt dat als zij er nog wel een keer over begonnen, mensen subtiel (of niet subtiel) overstapten op een ander onderwerp. Men wilde het verhaal niet meer horen, er niet meer op hoeven reageren.

Oplossingsgericht

Sommige mensen reageerden heel praktisch op een verkrachtingsverhaal. Zij bedachten oplossingen voor problemen die zij zagen of gaven ‘goede raad’. Zo kregen verschillende vrouwen het advies om onmiddellijk naar een dokter te gaan, naar een psycholoog of naar de politie. Ook kregen vrouwen die thuis verkracht waren vaak het advies om te verhuizen. Dit hebben de meesten van hen uiteindelijk ook gedaan. Toch werden deze goedbedoelde adviezen meestal niet erg gewaardeerd.

Ik werd echt helemaal gek van al die mensen die mij maar vertelden wat ik wel en niet moest doen en denken. Van de één moest ik naar de dokter, de ander gaf me het telefoonnummer van een goede psycholoog. Zo ver was ik nog helemaal niet. Ze lieten me gewoon niet rustig denken (Marja).

Mijn moeder had ik niets moeten vertellen. Die houdt er sindsdien niet over op dat ik eigenlijk moet verhuizen, want die buurt waar ik nu woon is niet veilig. Maar dat wil ik helemaal niet. Ik word er niet goed van (Tineke).

Twijfel

Sommige partners van vrouwen die verkracht waren, begonnen te twijfelen aan de manier waarop ze met hun vriendin of vrouw om konden gaan. Ze wisten niet meer wat ze nu wel en niet konden zeggen of doen. Verschillende mannen werden erg voorzichtig met aanraken, zoals al bleek uit het voorgaande voorbeeld van Anneke. Ook waren er mannen die hun vriendin eerst aan een soort “kruisverhoor” (Mira) onderwierpen, voordat ze zelfs maar in de buurt kwamen. Bovendien kwam het vaak voor dat alle problemen die na de verkrachting ontstonden, daaraan werden gerelateerd.

Dan begint hij met ‘hoe voel je je vandaag’ en dan gaan we door met dingen als ‘hoe denk je erover als ik een arm om je heen doe’ . En dat duurt echt wel een minuut of tien van ‘weet je het zekers’ en zo. En ik word daar echt niet vrolijker van. Dus dan hoeft het op een gegeven moment ook niet meer. En dan heeft hij bijna zoiets van ‘zie je wel’ (Petra).

Ik moet echt een half kruisverhoor ondergaan voordat hij me zelfs maar aan wil raken, zo bang is -ie dat -ie iets verkeerd doet (Mira).

Ik kan ook nooit meer normaal een probleem hebben volgens mij. Zelfs als ik een keertje geen zin heb, wordt dat nog steeds opgehangen aan die gebeurtenis. Als ik buikpijn heb, is dat spanning. Als ik hoofdpijn heb, idem dito. En ga zo maar door. Volgens mij denkt iedereen dat ik een wandelend wrak ben. Maar dat was echt niet zo. En als dat nu wel is, komt dat eerder door hun dan door dat andere (vrouw in een groepsgesprek).

Botte reacties

Tot slot waren er mensen die, volgens de vrouwen, erg bot reageerden. Zo heeft Carla meegemaakt dat ze bij een maatschappelijk werker kwam die haar, nadat ze haar verhaal verteld had, duidelijk maakte dat haar verkrachter er ook niets aan kon doen. Hij was nu eenmaal een man en had dus behoefte aan seks. Die kon hij blijkbaar niet op een andere manier krijgen. Dus moest ze begrip voor hem opbrengen. Marijke is met haar verhaal naar een pastoor gegaan en kreeg te horen dat ze waarschijnlijk gestraft werd voor haar zonden en dat ze zich er maar bij neer moest leggen, aangezien het Gods wil was. Zij heeft nooit meer een voet in de kerk gezet.

Veranderde relaties

Relaties in een mensenleven zijn natuurlijk niet statisch. Ze veranderen voortdurend. Deze veranderingen gaan meestal vrij geleidelijk. Na een ingrijpende gebeurtenis als een verkrachting kunnen sommige relaties echter snel merkbaar veranderen.

Relatie met de verkrachter

Om te beginnen noemden veel vrouwen de relatie met hun verkrachter. Aangezien zeer veel vrouwen uit deze studie verkracht waren door een bekende, is het logisch dat die relatie veranderde. Van een (meestal) goede band werd het in één klap een relatie waarin teleurstelling, woede, verdriet en achterdocht de boventoon voerden. De meeste vrouwen hebben deze ‘relatie’ daarna dan ook zo snel mogelijk beëindigd. Ze wilden de man niet meer zien.

Relatie met de partner

Door de verkrachting of aanranding waren ook andere relaties veranderd. Veel vrouwen hebben aan hun partner over hun ervaring verteld. Sommige partners vatten het verhaal op als een bekentenis van ontrouw, waarop de relatie beëindigd werd. Anderen vonden het moeilijk om ermee om te gaan. Zij wisten niet goed meer wat ze wel en niet konden doen, waardoor de relatie veranderde. Vaak verdween deze twijfel na verloop van tijd wel weer, maar de relatie was dan toch voorgoed veranderd. De meeste vrouwen vonden dit aanvankelijk een negatieve verandering.

Het is alsof het nooit meer helemaal wordt wat het was na zoiets. Ik bedoel, ik ben natuurlijk wel veranderd... en hij blijkbaar ook. Dus dan krijg je toch een andere manier van elkaar zien. Het is alsof je een beetje een ander persoon wordt (Anneke).

Dan merk je toch dat je relatie wel veranderd is. Je weet niet meer wat je aan elkaar hebt. Hij dacht dat ik hem niet meer vertrouwde, want ik sloot me toen ook best wel af. En misschien vertrouwde hij mij ook niet meer. Dat was wel moeilijk, toen (Tineke).

Gelukkig zijn de meeste van deze relaties weer gestabiliseerd en zijn de meeste vrouwen gelukkig in deze relatie, ook al is het een andere dan waar zij aan begonnen.

Relatie met de ouders

Ook relaties met ouders veranderden vaak. Bij sommige vrouwen kwam dit doordat ze ze verteld hadden over hun ervaring, bij anderen juist omdat ze er niet over vertelden.

Ik had natuurlijk best wel een close band met mijn ouders. Tenminste, ik had wel het idee dat ik ze redelijk alles kon vertellen. Maar dat durfde ik dus uiteindelijk toch niet. Dus die relatie is voor mij wel veranderd. Ik denk alleen niet dat zij dat gemerkt hebben. Dat was ook nooit de bedoeling, natuurlijk (Jeanine).

Ik heb jaren nauwelijks een band met mijn moeder gehad. Maar toen ik het haar vertelde, was ze echt verbaasd. En ze wilde me meteen troosten en zo. Nu is het wel beter aan het worden. We beginnen nu eindelijk echt contact te krijgen (Carla).

Ik ben er sindsdien achter gekomen dat zelfs mijn moeder niet achter me staat. Ik dacht altijd dat we een hele goede band hadden, dat we elkaar steunden. Maar dat heeft ze niet gedaan. En dat doet ze nog steeds niet (Marijke).

De relatie met ouders werd dus positief of negatief beïnvloed. Carla heeft, door haar moeder te vertellen over haar verkrachting, met haar een betere band gekregen. Zelf schreef ze dit toe aan het “schokeffect”: haar moeder schrok van het verhaal en realiseerde zich daardoor dat ze van haar dochter hield. Door haar gedrag (o.a. troosten) merkte Carla dat haar moeder wel om haar gaf, in tegenstelling tot wat ze al jaren dacht. Daarop is hun relatie aanzienlijk verbeterd, vindt Carla.

Relaties met vrienden

Vaker kwam het echter voor dat relaties voor de vrouwen slechter werden. Niet alleen de relaties met hun ouders, zoals uit de andere citaten bleek, maar ook met vrienden. Zo had Brigitte een goede vriend. Zij vertelde hem op een gegeven moment over haar verkrachting. Sindsdien praat hij zelden met haar. Ze komen elkaar alleen nog maar toevallig tegen en voeren dan oppervlakkige gesprekjes. Brigitte wilde hem een paar keer opbellen, maar durfde dat niet, omdat ze het idee had dat hij haar niet meer wil zien.

Ook andere vriendschappen hebben de verkrachting niet overleefd. Vrouwen vertelden over vriendinnen die hen niet meer opbelden, die nooit meer tijd voor hen hadden of hen zelfs ontweken op straat.

Als ik er dan aankwam, deden ze net of ze me niet zagen. En dan gingen ze snel de hoek om. Of zelfs een keer dat ik vlak langs ze liep, maar dat ze snel een winkel in gingen. Ze wilden niet meer met mij praten... (Saskia).

Veel vrouwen hadden wel een verklaring voor het gedrag van deze vrienden: zij zouden niet weten hoe ze met de situatie om moesten gaan. Het zou te beangstigend voor ze zijn. Verkrachting kwam hun wereldje binnen. Liesbeth verwoordde dit in haar brief:

Misschien is de angst om erover te praten met een vriendin wel zo groot, omdat het dan heel dichtbij komt. Dan moet je wel toegeven dat het in jouw wereld ook voorkomt, dat het niet alleen anderen overkomt. Of dan zorg je dat diegene die het overkomt, niet meer in jouw wereld voorkomt. Je sluit de gelederen van de groep voor haar. Dat geeft een heel eenzaam gevoel.

Isolement

Sommige vrouwen zijn na hun verkrachting in een sociaal isolement terecht gekomen. Dit werd, volgens henzelf, meestal veroorzaakt doordat ze een poosje niemand wilden zien. Bovendien hebben veel vrouwen ook bewust bepaalde mensen buitengesloten, zoals de mensen die hun verkrachter ook kenden. Uit bovenstaande verhalen blijkt echter dat sommige vrienden ook hun aandeel hebben gehad in het afbreken van de relatie. Zij sloten de vrouwen buiten.

Nieuwe relaties

Maar waar oude vriendschappen verwaterden of radicaal werden afgebroken, ontstonden vaak wel nieuwe vriendschappen. Verschillende vrouwen hebben meegemaakt dat ze hun verhaal vertelden aan mensen die ze niet zo goed kenden. Deze mensen zagen dit dan eerder als een blijk van vertrouwen dan als een beangstigend dichtbij komende bedreiging. Zo zijn er verschillende vriendschappen ontstaan.

Je weet eigenlijk nu pas wie de mensen zijn die je om je heen hebt. Ik bedoel, ik heb gemerkt dat ik eigenlijk die vrienden niet had, maar andere mensen die ik niet als mijn vrienden zag, die zijn dat achteraf dus wel geworden. Alleen maar omdat zij me wel accepteerden. Dus dat is vriendschap (Marijke).

Ook hebben sommige vrouwen hun verhaal toevallig aan een lotgenoot verteld, zoals Lieke:

Ik heb later nog een hele goede vriendin erbij gekregen. Ze heeft zelf een incest-verleden. Ze vertelde me dat je het vaak onbewust van een ander merkt als je zelf iets hebt meegemaakt. Zij was dan ook niet verbaasd toen ik het haar vertelde. Zelfs al kende ze mij niet. Ik heb heel veel met haar gepraat. Ze is nu mijn beste vriendin.

Verschillende relaties van vrouwen die verkracht of aangerand zijn, zijn dus veranderd. Natuurlijk zijn niet bij alle vrouwen dezelfde relaties op dezelfde manier veranderd, maar bij niemand waren alle relaties hetzelfde gebleven. Zoals uit het bovenstaande duidelijk wordt, zijn niet alle veranderingen voor de vrouwen negatief. De negatief veranderde relaties hadden echter wel de grootste invloed op hen. Daar waren ze verdrietig of teleurgesteld over. Deze vervelende gevoelens bleven veel langer hangen dan de blijdschap over nieuwe vriendschappen. Zoals Marja zei:

Iets wat goed gaat, vind je veel sneller normaal dan iets wat slecht gaat. Daar blijf je mee zitten.
© 2015 - 2024 Henneke, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Wat te doen na een verkrachting en seksueel geweld?Wat te doen na een verkrachting en seksueel geweld?Ongewenst seksueel gewelddadig contact veroorzaakt onder de slachtoffers - meestal jonge meisjes en vrouwen - lichamelij…
Aanranding en verkrachting: hulpAanranding en verkrachting: hulpAanranding of verkrachting: het komt meer voor dan men zou denken. Wanneer je aangerand of verkracht bent, gaan er veel…
De rechtszaak tegen Jasper S. de moordenaar van VaatstraDe rechtszaak tegen Jasper S. de moordenaar van VaatstraDe rechtszaak tegen Jasper S. de moordenaar van Marianne Vaatstra was opmerkelijk. Jasper S. bekende de moord op Mariann…
Seksueel geweldSeksueel geweldHelaas komt seksueel geweld nog steeds met grote regelmaat voor. De lichamelijke en psychische effecten hiervan kunnen h…

Na een verkrachting: dilemma's en je identiteitNa een verkrachting: dilemma's en je identiteitVoor vrouwen die verkracht zijn, staan hun eigen ervaringen centraal. Het gaat om hun overlevingsstrategieën, hun verwer…
Boeren met zeewier: zeewierproducten uit de zeewierbrancheBoeren met zeewier: zeewierproducten uit de zeewierbrancheIn Nederland kennen we van oudsher akkerbouw en veeteelt. Nu is daar een derde vorm bijgekomen: boeren op zee. Zeewier g…
Bronnen en referenties
  • Eigen onderzoek en afstudeerscriptie "Niet gillen"; gesprekken met vrouwen over betekenissen verkracht zijn (2001) (ongepubliceerd).
Henneke (7 artikelen)
Laatste update: 17-02-2015
Rubriek: Mens en Samenleving
Subrubriek: Diversen
Bronnen en referenties: 1
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.